Adnan Ağaç
Avrupa Birliği (AB) devlet ve hükümet liderleri, 24-25 Haziran’da Brüksel’de bir ortaya geliyor. Dorukta Covid-19 pandemisiyle çabanın yanı sıra AB’nin Rusya ve Türkiye ile bağlantıları ele alınacak. Türkiye ile ilgiler başlığının altında ise Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki doğal gaz arama faaliyetleri ve 18 Mart 2016 tarihindeki mülteci mutabakatının güncellenmesi var. AB ile Türkiye’nin beş yıl evvel Suriyeli mültecilerin Avrupa’ya kaçak geçişlerini önlemeye yönelik üzerinde mutabakatın geleceği konusunda Brüksel ve Ankara içinde görüşmeler sürüyor. AB önderler tepesi öncesinde özellikle Almanya’dan gelen açıklamalar, yeni bir mutabakatla ilgili adımların atılabileceğine işaret ediyor.
Berlin’de Salı günü İtalya Başbakanı Mario Draghi’yi ağırlayan Almanya Başbakanı Angela Merkel, mülteci mutabakatının uzatılması gerektiğini vurgulayarak AB’nin Türkiye’ye dayanağının sürmesi gerektiğini söylemiş oldu. Merkel, açıklamasında Draghi’ye de işaret ederek “İkimiz de Türkiye’nin işbirliği olmadan yol alamayacağımız konusunda hemfikiriz diye düşünüyorum” dedi. Draghi de Merkel’in görüşünü paylaştığını söylemiş oldu.
Tepe öncesi Ankara-Brüksel içindeki temaslar ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve AB Komitesi Lideri Ursula von der Leyen içinde gerçekleşti. toplantıda, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi müzakerelerine bir an evvelden ve önkoşulsuz biçimde başlanılması gerektiğini vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, kamu sıhhati, iklim değişikliği ile içişleri, göç ve terörizmle uğraşta iş birliği alanlarını da içerecek biçimde Yüksek Seviyeli Diyalog toplantılarının başlatılması niyetini lisana getirdi. Erdoğan ayrıyeten vize serbestisinin temininin de Türk halkının uzun müddettir beklediği bir adım olduğunu belirterek 18 Mart mutabakatının tüm ögeleriyle ve güçlendirilerek hayata geçirilmesi gerektiğini söz etti. Görüşmeyle ilgili açıklama yapan von der Leyen, mutabakatın gelecekte Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların sosyo-ekonomik açıdan desteklenmesi doğrultusunda ilerlemesi gerektiğini tabir ederek, “Artık fazlaca fazla akut insani yardıma muhtaçlığımız olmayacak. Lakin insanlara perspektif sunulması önemli” diye konuştu.
Doğu Akdeniz’de tahlil arayışları
Doğu Akdeniz’de Türkiye ve Yunanistan içindeki görüşmeler daha sonrası tansiyon biraz olsun düşmüş olsa da tepeden bir daha de Türkiye’ye karşı bu mevzuda nasıl bir bildiri çıkacağı merak ediliyor. AB, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki doğal gaz faaliyetleri niçiniyle Kasım 2019’da yaptırımlar için yasal çerçevede uzlaşmış, fakat yaptırım listesinin daha sonradan doldurulması kararlaştırılmıştı. Şubat 2020’de ise Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) iki yöneticisi yaptırım listesine alınmıştı. Son olarak Mart ayında yapılan önderler doruğunda ise ek yaptırım sonucunın 24-25 Haziran’daki tepeye bırakılmasında anlaşılmıştı. Tepe daha sonrası yayınlanan bildiride bir yandan işbirliği ve diyalog iletileri verilirken öteki yandan da yaptırım önlemlerinin hâlâ masada olduğu bir telaffuz hakimdi.
Fakat Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) AB Çalışmaları Merkezi Yöneticisi Nilgün Arısan Eralp, ek bir yaptırım sonucu alınacağını kestirim etmiyor. Türkiye’ye karşı olumlu bir hava olduğunu vurgulayan Eralp, “AB’nin Türkiye’den iki beklentisi var: Biri Doğu Akdeniz’de istikrara katkıda bulunması ya da istikrarsızlığa yol açmaması, başkası ise mülteciler konusunda AB’ye takviye olması” diyor.
“AB’nin hedefine ulaştığını” belirten İktisadi Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri Çiğdem Nas da “Türkiye, Doğu Akdeniz’de tansiyonu düşürücü siyasetler izlediği için durum şu anlık aciliyetini kaybetti” sözlerini kullanıyor. Nas’a nazaran “Türkiye’yi büsbütün dışarıda bırakmak istemeyen” Avrupa Birliği, “yaptırım sonucu” almayacak. Nas, AB’nin bilhassa mülteci ve güvenlik mevzularında “Türkiye’ye muhtaçlığı olduğunu” vurgulayarak “Türkiye’yi sıkıntı bir duruma sokacak lüksü yok” formunda konuşuyor.
18 Mart mutabakatının güncellenmesi talepleri
Tepede Türkiye ile ilgili bir başka gündeme de mülteci mutabakatanını güncellenmesi olacak. 2016 tarihindeki muahede, Türkiye ve AB içindeki mülteci mutabakatı, yasadışı yollardan Yunanistan’a geçenlerin Türkiye’ye geri gönderilmesini, Türkiye’nin geri aldığı her bir sığınmacı karşılığında, AB’nin de Türkiye’den Suriyeli bir sığınmacıyı Avrupa’ya kabul etmesini öngörüyordu. Mutakabat, AB’nin Türkiye’ye mülteciler için mali dayanak sağlamasını da kapsıyordu. Türkiye artık bu mali yardımların da artırılmasını talep ederken AB’den de bu bahiste olumlu sinyaller geliyor.
Türk-Alman Üniversitesi Milletlerarası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Erdoğan da “Mutabakatın akabinde gerçekleşen neredeyse tek öge mali işbirliği oldu” değerlendirmesini yapıyor. AB’nin “Biz size para verelim, siz de mültecileri tutun” noktasına gelmiş olduğuna değinen Erdoğan, “Bu Türkiye’nin parayla mültecilere korumacılık yaptığı üzere bir durum oluşturdu. İşbirliği yalnızca mali alanda kaldığı için sürdürülebilir değil” görüşünü lisana getiriyor.
Türkiye Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün Haziran ayı datalarına göre Türkiye’de 3,6 milyon kayıtlı Suriyeli süreksiz müdafaa kapsamında bulunuyor. BM bilgilerine göre de en epey Suriyeli’ye konut sahipliği yapan ülkelerin başında Türkiye geliyor. Suriyeliler Barometresi 2020 raporunu hazırlayan Prof. Murat Erdoğan, “Her geçen gün Suriyelilerin ortasında Avrupa’ya gitme konusunda bir istek, talep var” diyor ve kelamlarını “Ekonomi kötüleştikçe bu talepler daha da artıyor. İşlerini kaybettiler, bilhassa pandemi devrinde daha da yoksullaştılar” diye konuşuyor.
Raporun tamamı ise önümüzdeki haftalarda açıklanacak.
“Beş yıl öncesine göre değişik bir noktadayız”
AB-Türkiye mutabakatı, sırf yasadışı göçün önlenmesiyle sonlu değil. Mutabakatta, Türkiye’nin AB ile müzakere sürecinin canlandırılması, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ve Türk vatandaşlarına vize serbestisi getirilmesi üzere öteki başlıklar da bulunuyor. Ankara, AB’nin bu başlıklarda da adımlar atmasını istiyor. Lakin başta vize serbestisi olmak üzere bu başlıklarda besbelli bir ilerleme sağlanamadı.
Mülteciler konusunda ise nasıl yeni bir işbirliği olacağı konusunda belirsizliğin sürdüğüne işaret eden Nilgün Arısan Eralp, AB başkanlarının AB Komitesi’ne talimat verdiğini belirterek Komite’nin “sadece Türkiye’ye, bununla birlikte Lübnan ve Ürdün’e de mülteciler konusunda yapılan yardımın devam etmesi konusunda bir çalışma hazırladığına dikkat çekiyor.
Türkiye’de Suriyeli mültecinin yanı sıra 320 bin civarında da farklı uyruklardan mülteciler de bulunuyor. Yaklaşık 1,5 milyon da sistemsiz göçmen olduğunu belirten Murat Erdoğan, beş yıl öncesine bakılırsa farklı bir noktada olunduğunu söz ediyor. AB ile yapılacak yeni bir mutabakatta yalnızca Suriyelilerin gündeme gelmemesi gerektiğini söz eden Erdoğan, “Diğer mülteciler konusunda da işbirliği gerekiyor” diyor. Erdoğan ayrıyeten, AB’den gelen takviyenin Türkiye’deki Suriyelilerin bütün muhtaçlıklarını karşılayacak bir takviye olmadığını da kelamlarına ekliyor.
Murat Erdoğan ile misal görüşleri paylaşan İktisadi Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri Çiğdem Nas da “Türkiye’deki mülteci ya da sistemsiz göçmen dediğimiz bireyler yalnızca Suriyeli değil. Afganistan’dan, İran’dan, Irak’tan gelenler var. AB ile sürecin yalnızca Suriyeliler üzerinden değil daha geniş perspektiften ele alınması gerekiyor” değerlendirmesini yapıyor.
Avrupa Birliği (AB) devlet ve hükümet liderleri, 24-25 Haziran’da Brüksel’de bir ortaya geliyor. Dorukta Covid-19 pandemisiyle çabanın yanı sıra AB’nin Rusya ve Türkiye ile bağlantıları ele alınacak. Türkiye ile ilgiler başlığının altında ise Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki doğal gaz arama faaliyetleri ve 18 Mart 2016 tarihindeki mülteci mutabakatının güncellenmesi var. AB ile Türkiye’nin beş yıl evvel Suriyeli mültecilerin Avrupa’ya kaçak geçişlerini önlemeye yönelik üzerinde mutabakatın geleceği konusunda Brüksel ve Ankara içinde görüşmeler sürüyor. AB önderler tepesi öncesinde özellikle Almanya’dan gelen açıklamalar, yeni bir mutabakatla ilgili adımların atılabileceğine işaret ediyor.
Berlin’de Salı günü İtalya Başbakanı Mario Draghi’yi ağırlayan Almanya Başbakanı Angela Merkel, mülteci mutabakatının uzatılması gerektiğini vurgulayarak AB’nin Türkiye’ye dayanağının sürmesi gerektiğini söylemiş oldu. Merkel, açıklamasında Draghi’ye de işaret ederek “İkimiz de Türkiye’nin işbirliği olmadan yol alamayacağımız konusunda hemfikiriz diye düşünüyorum” dedi. Draghi de Merkel’in görüşünü paylaştığını söylemiş oldu.
Tepe öncesi Ankara-Brüksel içindeki temaslar ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve AB Komitesi Lideri Ursula von der Leyen içinde gerçekleşti. toplantıda, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi müzakerelerine bir an evvelden ve önkoşulsuz biçimde başlanılması gerektiğini vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, kamu sıhhati, iklim değişikliği ile içişleri, göç ve terörizmle uğraşta iş birliği alanlarını da içerecek biçimde Yüksek Seviyeli Diyalog toplantılarının başlatılması niyetini lisana getirdi. Erdoğan ayrıyeten vize serbestisinin temininin de Türk halkının uzun müddettir beklediği bir adım olduğunu belirterek 18 Mart mutabakatının tüm ögeleriyle ve güçlendirilerek hayata geçirilmesi gerektiğini söz etti. Görüşmeyle ilgili açıklama yapan von der Leyen, mutabakatın gelecekte Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların sosyo-ekonomik açıdan desteklenmesi doğrultusunda ilerlemesi gerektiğini tabir ederek, “Artık fazlaca fazla akut insani yardıma muhtaçlığımız olmayacak. Lakin insanlara perspektif sunulması önemli” diye konuştu.
Doğu Akdeniz’de tahlil arayışları
Doğu Akdeniz’de Türkiye ve Yunanistan içindeki görüşmeler daha sonrası tansiyon biraz olsun düşmüş olsa da tepeden bir daha de Türkiye’ye karşı bu mevzuda nasıl bir bildiri çıkacağı merak ediliyor. AB, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki doğal gaz faaliyetleri niçiniyle Kasım 2019’da yaptırımlar için yasal çerçevede uzlaşmış, fakat yaptırım listesinin daha sonradan doldurulması kararlaştırılmıştı. Şubat 2020’de ise Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) iki yöneticisi yaptırım listesine alınmıştı. Son olarak Mart ayında yapılan önderler doruğunda ise ek yaptırım sonucunın 24-25 Haziran’daki tepeye bırakılmasında anlaşılmıştı. Tepe daha sonrası yayınlanan bildiride bir yandan işbirliği ve diyalog iletileri verilirken öteki yandan da yaptırım önlemlerinin hâlâ masada olduğu bir telaffuz hakimdi.
Fakat Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) AB Çalışmaları Merkezi Yöneticisi Nilgün Arısan Eralp, ek bir yaptırım sonucu alınacağını kestirim etmiyor. Türkiye’ye karşı olumlu bir hava olduğunu vurgulayan Eralp, “AB’nin Türkiye’den iki beklentisi var: Biri Doğu Akdeniz’de istikrara katkıda bulunması ya da istikrarsızlığa yol açmaması, başkası ise mülteciler konusunda AB’ye takviye olması” diyor.
“AB’nin hedefine ulaştığını” belirten İktisadi Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri Çiğdem Nas da “Türkiye, Doğu Akdeniz’de tansiyonu düşürücü siyasetler izlediği için durum şu anlık aciliyetini kaybetti” sözlerini kullanıyor. Nas’a nazaran “Türkiye’yi büsbütün dışarıda bırakmak istemeyen” Avrupa Birliği, “yaptırım sonucu” almayacak. Nas, AB’nin bilhassa mülteci ve güvenlik mevzularında “Türkiye’ye muhtaçlığı olduğunu” vurgulayarak “Türkiye’yi sıkıntı bir duruma sokacak lüksü yok” formunda konuşuyor.
18 Mart mutabakatının güncellenmesi talepleri
Tepede Türkiye ile ilgili bir başka gündeme de mülteci mutabakatanını güncellenmesi olacak. 2016 tarihindeki muahede, Türkiye ve AB içindeki mülteci mutabakatı, yasadışı yollardan Yunanistan’a geçenlerin Türkiye’ye geri gönderilmesini, Türkiye’nin geri aldığı her bir sığınmacı karşılığında, AB’nin de Türkiye’den Suriyeli bir sığınmacıyı Avrupa’ya kabul etmesini öngörüyordu. Mutakabat, AB’nin Türkiye’ye mülteciler için mali dayanak sağlamasını da kapsıyordu. Türkiye artık bu mali yardımların da artırılmasını talep ederken AB’den de bu bahiste olumlu sinyaller geliyor.
Türk-Alman Üniversitesi Milletlerarası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Erdoğan da “Mutabakatın akabinde gerçekleşen neredeyse tek öge mali işbirliği oldu” değerlendirmesini yapıyor. AB’nin “Biz size para verelim, siz de mültecileri tutun” noktasına gelmiş olduğuna değinen Erdoğan, “Bu Türkiye’nin parayla mültecilere korumacılık yaptığı üzere bir durum oluşturdu. İşbirliği yalnızca mali alanda kaldığı için sürdürülebilir değil” görüşünü lisana getiriyor.
Türkiye Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün Haziran ayı datalarına göre Türkiye’de 3,6 milyon kayıtlı Suriyeli süreksiz müdafaa kapsamında bulunuyor. BM bilgilerine göre de en epey Suriyeli’ye konut sahipliği yapan ülkelerin başında Türkiye geliyor. Suriyeliler Barometresi 2020 raporunu hazırlayan Prof. Murat Erdoğan, “Her geçen gün Suriyelilerin ortasında Avrupa’ya gitme konusunda bir istek, talep var” diyor ve kelamlarını “Ekonomi kötüleştikçe bu talepler daha da artıyor. İşlerini kaybettiler, bilhassa pandemi devrinde daha da yoksullaştılar” diye konuşuyor.
Raporun tamamı ise önümüzdeki haftalarda açıklanacak.
“Beş yıl öncesine göre değişik bir noktadayız”
AB-Türkiye mutabakatı, sırf yasadışı göçün önlenmesiyle sonlu değil. Mutabakatta, Türkiye’nin AB ile müzakere sürecinin canlandırılması, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ve Türk vatandaşlarına vize serbestisi getirilmesi üzere öteki başlıklar da bulunuyor. Ankara, AB’nin bu başlıklarda da adımlar atmasını istiyor. Lakin başta vize serbestisi olmak üzere bu başlıklarda besbelli bir ilerleme sağlanamadı.
Mülteciler konusunda ise nasıl yeni bir işbirliği olacağı konusunda belirsizliğin sürdüğüne işaret eden Nilgün Arısan Eralp, AB başkanlarının AB Komitesi’ne talimat verdiğini belirterek Komite’nin “sadece Türkiye’ye, bununla birlikte Lübnan ve Ürdün’e de mülteciler konusunda yapılan yardımın devam etmesi konusunda bir çalışma hazırladığına dikkat çekiyor.
Türkiye’de Suriyeli mültecinin yanı sıra 320 bin civarında da farklı uyruklardan mülteciler de bulunuyor. Yaklaşık 1,5 milyon da sistemsiz göçmen olduğunu belirten Murat Erdoğan, beş yıl öncesine bakılırsa farklı bir noktada olunduğunu söz ediyor. AB ile yapılacak yeni bir mutabakatta yalnızca Suriyelilerin gündeme gelmemesi gerektiğini söz eden Erdoğan, “Diğer mülteciler konusunda da işbirliği gerekiyor” diyor. Erdoğan ayrıyeten, AB’den gelen takviyenin Türkiye’deki Suriyelilerin bütün muhtaçlıklarını karşılayacak bir takviye olmadığını da kelamlarına ekliyor.
Murat Erdoğan ile misal görüşleri paylaşan İktisadi Kalkınma Vakfı Genel Sekreteri Çiğdem Nas da “Türkiye’deki mülteci ya da sistemsiz göçmen dediğimiz bireyler yalnızca Suriyeli değil. Afganistan’dan, İran’dan, Irak’tan gelenler var. AB ile sürecin yalnızca Suriyeliler üzerinden değil daha geniş perspektiften ele alınması gerekiyor” değerlendirmesini yapıyor.