Evvel Afganistan, artık de Irak. Irak Başbakanı Mustafa Kazımi, ABD Lideri Joe Biden ile görüşmek üzere Beyaz Saray’ı ziyaret ederken, süregelen “ABD-Irak Stratejik Diyalogu” kapsamında bu ülkede kalan tüm ABD muharip güçlerinin bu yılın sonuna kadar çekileceği belirtildi.
Bu açıklama, iki soruyu birlikteinde getiriyor: Birincisi bu durum, alanda nasıl bir fark yaratır? İkincisi de Ortadoğu’nun büyük kısmına kaygı salan ve Londra, Trinidad ve hatta Avustralya üzere uzak yerlerden bile savaşçı toplayabilen Irak Şam İslam Devleti’nin (IŞİD) geri dönüşüne kapı açar mı?
ABD’nin 18 yıl evvel işgal ettiği Irak’ta şu anda sadece 2 bin 500 civarında tertipli askeri ve IŞİD’e karşı savaşan küçük fakat sayısı açıklanmayan Özel Harekat askeri kaldı. ABD, Irak’ın işgali sırasında 160 bin kişilik kuvvet konuşlandırmıştı.
ABD ordusunun şu anda temel misyonu, Irak güvenlik güçlerini IŞİD’in periyot devir şiddetlenen hücumlarına karşı eğitmek ve takviye vermek.
Fakat ABD ordusunun ülkedeki varlığı epey tartışmalı bir mevzu.
Bilhassa ABD’nin Ocak 2020’de İran İhtilal Muhafızları’nın seçkin birliği Kudüs Gücü’nün kumandanı Kasım Süleymani ile Iraklı Şii üst seviye bir kumandanı öldürmesinden bu yana İran dayanaklı siyasetçi ve milis kümeler, bu askerlerin ülkeden ayrılması için bastırıyor.
Rastgele bir siyasi oluşumun modülü olmayan Iraklılar bile, ülkelerinin yabancı güçlerden kurtulduğunu görmek istiyor. Irak halkı için yabancı işgali fazlaca duygusal bir mevzu olmayı sürdürüyor.
Asker çekme konusuna Washington’da da sıcak bakanlar var. Lakin bunun “Irak’ı İran’a teslim etme” kıymetine yapılmaması gerektiğini savunuyor.
ABD, uzun vakittir Biden’ın Ortadoğu’daki “sonsuza dek sürecek savaşlar” olarak tanımladığı durumdan kurtulmaya çalışıyor. ABD ve müttefiklerinin, dikkatlerini giderek Asya-Pasifik bölgesine ve Güney Çin Denizi’ne çevirmeleriyle bir arada, Afganistan’dan asker çekilme süreci de hızlanıyor.
IŞİD 2.0?
Yaşanan bu gelişmelerin ardında IŞİD’in bir daha ortaya çıkma ve tarihin tekerrür etme mümkünlüğü tasa ediyor.
Eski Lider Barack Obama, 2011 yılında ABD birliklerinin Irak’tan çekileceğini duyurdu. Bu tarihten daha sonra da az sayıda ABD askeri bu ülkede kaldı. Fakat Irak’taki siyasi düzensizlik ve yanıbaşındaki Suriye’de başlayan iç savaşla bir arada, IŞİD’in ülkenin en büyük ikinci kenti Musul’u ele geçirmesi ve denetim ettiği alanları genişletmesi için de kusursuz bir ortam oluşmuştu.
Artık emsal bir durum yaşanabilir mi? bir daha yapılanan bir IŞİD, ABD’nin askeri dayanağından mahrum, morali bozuk bir Irak ordusunu bir kere daha kenara itebilir mi?
Artık bunun olma mümkünlüğü birkaç niçinden dolayı eskiye kıyasla daha düşük.
IŞİD, 2010’ların ortasında Irak Başbakanı Nuri El Maliki’nin Şii hükümetine karşı Sünnilerin duyduğu derin hoşnutsuzluğu avantajına kullanmıştı. Maliki, başbakan olduğu 2006-2014 yılları içinde sistematik bir biçimde Sünnilerin haklarını sınırladı ve uyguladığı siyasetlerle birçoğunu IŞİD’in açık bekleyen kollarına itti.
Bugünün siyasi denklemi ise harika olmaktan uzak olsa da, Irak’ın farklı etnik kümeleri için daha kabul edilebilir bir durumda.
İkinci niye IŞİD’in mağlubiyetinden bu yana, ABD ve İngiltere, Irak’ın silahlı kümelerle çaba güçlerini eğitmek için epeyce vakit ve efor harcamış olması. Bu eğitimlerin NATO’nun dayanağıyla devam etmesi öngörülüyor.
Üçüncüsü, IŞİD’in stratejik liderliği ya da ondan geriye kalanlar, Arap dünyasının merkezinde kuvvetli silahlara sahip güvenlik güçleriyle savaşmaktan epey Afrika ve Afganistan’da devlet iradesinin olmadığı alanlarda aktifliğini artırmaya odaklanmış görünüyor.
İngiliz Ordusu’nun eski subaylarından, şu anda fikir kuruluşu Memleketler arası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde savunma analistliği yapan Ben Barry, “IŞİD isyancılarının taarruzları Irak hükümet güçleri tarafınca denetim altına alınabilir üzere görünüyor” dedi.
Fakat Barry kelamlarını, “aynı vakitte, Iraklı Sünnileri kapsayan siyasi bir mutabakat olmadığı sürece bu ayaklanmanın temel niçinleri yerinde kalacak” diye sürdürdü.
IŞİD, kısmen Batı’nın gözünü Irak’taki çekmesi niçiniyle 2014 yazında bölge genelinde başarılı bir askeri kampanya yürütebildi.
sonrasındasında 80 ulustan oluşan bir koalisyonun onu yenmesi beş yıl sürdü ve milyarlarca dolara mal oldu. Bugün kimse bunları tekrar yaşamak istemiyor.
ötürüsıyla, ABD’nin hayli az sayıda asker bırakarak muharip güçlerini geri çekmesine rağmen, Batılı ülkeler, IŞİD’in yahut öteki cihatçı kümelerin Irak’ı, başta Batı’daki ülkeler olmak üzere ülke haricinde akınlar gerçekleştirmek için bir üs olarak kullanıp kullanmayacağını da anlamak istiyor.
Barry, “ABD, Irak’taki IŞİD’in bu ülke haricindeki ABD amaçlarına bir taarruz hazırlığında olduğunu tespit ederse, Washington muhtemelen tek taraflı olarak saldırır” dedi.
ABD’nin, Körfez’de yakın ve açık denizde büyük bir askeri varlığı bulunuyor. Bu niçinle de bu biçimde bir müdahaleyi yapabilecek araçları da mevcut.
İran’ın uzun vadeli oyunu
Buradaki daha büyük, uzun vadeli görünüm ise İran’ın çıkarlarını dayanaklar nitelikte.
İran, 1979’daki İslam İhtilali’nden bu yana ABD güçlerini bu bölgeden uzaklaştırmaya ve kendisini de bölgenin önde gelen gücü olarak pozisyonlandırmaya çalışıyor.
Fakat, Körfez Arap ülkelerinde İran’a duyulan güvensizliğin giderek artması ve ABD’nin 5. Filosu’nu konuşlandırdığı Bahreyn üzere altı ülkede üssünün bulunmasından dolayı bu maksatlarını hayata geçirmekte epeyce da başarılı olduğu söylenemez.
birebir vakitte Irak’ta Saddam Hüseyin rejiminin 2003’te ABD liderliğinde devrilmesi, İran’ın nüfuzunu artırmasının önündeki en tesirli pürüzü de ortadan kaldırdı. Tahran bu biçimdedan bu yana bu fırsatı kaçırmadı. Şii milisleri, Irak güvenlik teşkilatının dokusuna muvaffakiyetle yerleştirdi ve kendisine yakın isimleri de siyasette kuvvetli bir pozisyona getirdi.
Suriye’deki iç savaş, İran’ın orada büyük bir askeri varlığının kapısını açarken, kapı komşusu Lübnan’da müttefiki Hizbullah ülkedeki en değerli güç haline geldi.
İran uzun vadeli bir oyun oynuyor. Başkanları, hem açık tıpkı vakitte bâtın baskıyı sürdürdükleri sürece, eninde sonunda Orta Doğu’yu ABD’nin askeri odağında tutma eforlarına değmeyecek bir bölge haline getireceğini umuyor.
ABD üslerine sık sık yapılan roket hücumları ve İran’ın ABD birliklerinin ülkeyi terk etmesi davetinde bulunan sivil protestolara verdiği dayanağın ardında da bu yatıyor.
ABD’nin Irak’taki askeri operasyonlarının sona ermesini öngoren bir mutabakat, Tahran’daki biroldukca kişi tarafınca hakikat tarafta atılmış bir adım olarak görülecek.
Bu açıklama, iki soruyu birlikteinde getiriyor: Birincisi bu durum, alanda nasıl bir fark yaratır? İkincisi de Ortadoğu’nun büyük kısmına kaygı salan ve Londra, Trinidad ve hatta Avustralya üzere uzak yerlerden bile savaşçı toplayabilen Irak Şam İslam Devleti’nin (IŞİD) geri dönüşüne kapı açar mı?
ABD’nin 18 yıl evvel işgal ettiği Irak’ta şu anda sadece 2 bin 500 civarında tertipli askeri ve IŞİD’e karşı savaşan küçük fakat sayısı açıklanmayan Özel Harekat askeri kaldı. ABD, Irak’ın işgali sırasında 160 bin kişilik kuvvet konuşlandırmıştı.
ABD ordusunun şu anda temel misyonu, Irak güvenlik güçlerini IŞİD’in periyot devir şiddetlenen hücumlarına karşı eğitmek ve takviye vermek.
Fakat ABD ordusunun ülkedeki varlığı epey tartışmalı bir mevzu.
Bilhassa ABD’nin Ocak 2020’de İran İhtilal Muhafızları’nın seçkin birliği Kudüs Gücü’nün kumandanı Kasım Süleymani ile Iraklı Şii üst seviye bir kumandanı öldürmesinden bu yana İran dayanaklı siyasetçi ve milis kümeler, bu askerlerin ülkeden ayrılması için bastırıyor.
Rastgele bir siyasi oluşumun modülü olmayan Iraklılar bile, ülkelerinin yabancı güçlerden kurtulduğunu görmek istiyor. Irak halkı için yabancı işgali fazlaca duygusal bir mevzu olmayı sürdürüyor.
Asker çekme konusuna Washington’da da sıcak bakanlar var. Lakin bunun “Irak’ı İran’a teslim etme” kıymetine yapılmaması gerektiğini savunuyor.
ABD, uzun vakittir Biden’ın Ortadoğu’daki “sonsuza dek sürecek savaşlar” olarak tanımladığı durumdan kurtulmaya çalışıyor. ABD ve müttefiklerinin, dikkatlerini giderek Asya-Pasifik bölgesine ve Güney Çin Denizi’ne çevirmeleriyle bir arada, Afganistan’dan asker çekilme süreci de hızlanıyor.
IŞİD 2.0?
Yaşanan bu gelişmelerin ardında IŞİD’in bir daha ortaya çıkma ve tarihin tekerrür etme mümkünlüğü tasa ediyor.
Eski Lider Barack Obama, 2011 yılında ABD birliklerinin Irak’tan çekileceğini duyurdu. Bu tarihten daha sonra da az sayıda ABD askeri bu ülkede kaldı. Fakat Irak’taki siyasi düzensizlik ve yanıbaşındaki Suriye’de başlayan iç savaşla bir arada, IŞİD’in ülkenin en büyük ikinci kenti Musul’u ele geçirmesi ve denetim ettiği alanları genişletmesi için de kusursuz bir ortam oluşmuştu.
Artık emsal bir durum yaşanabilir mi? bir daha yapılanan bir IŞİD, ABD’nin askeri dayanağından mahrum, morali bozuk bir Irak ordusunu bir kere daha kenara itebilir mi?
Artık bunun olma mümkünlüğü birkaç niçinden dolayı eskiye kıyasla daha düşük.
IŞİD, 2010’ların ortasında Irak Başbakanı Nuri El Maliki’nin Şii hükümetine karşı Sünnilerin duyduğu derin hoşnutsuzluğu avantajına kullanmıştı. Maliki, başbakan olduğu 2006-2014 yılları içinde sistematik bir biçimde Sünnilerin haklarını sınırladı ve uyguladığı siyasetlerle birçoğunu IŞİD’in açık bekleyen kollarına itti.
Bugünün siyasi denklemi ise harika olmaktan uzak olsa da, Irak’ın farklı etnik kümeleri için daha kabul edilebilir bir durumda.
İkinci niye IŞİD’in mağlubiyetinden bu yana, ABD ve İngiltere, Irak’ın silahlı kümelerle çaba güçlerini eğitmek için epeyce vakit ve efor harcamış olması. Bu eğitimlerin NATO’nun dayanağıyla devam etmesi öngörülüyor.
Üçüncüsü, IŞİD’in stratejik liderliği ya da ondan geriye kalanlar, Arap dünyasının merkezinde kuvvetli silahlara sahip güvenlik güçleriyle savaşmaktan epey Afrika ve Afganistan’da devlet iradesinin olmadığı alanlarda aktifliğini artırmaya odaklanmış görünüyor.
İngiliz Ordusu’nun eski subaylarından, şu anda fikir kuruluşu Memleketler arası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde savunma analistliği yapan Ben Barry, “IŞİD isyancılarının taarruzları Irak hükümet güçleri tarafınca denetim altına alınabilir üzere görünüyor” dedi.
Fakat Barry kelamlarını, “aynı vakitte, Iraklı Sünnileri kapsayan siyasi bir mutabakat olmadığı sürece bu ayaklanmanın temel niçinleri yerinde kalacak” diye sürdürdü.
IŞİD, kısmen Batı’nın gözünü Irak’taki çekmesi niçiniyle 2014 yazında bölge genelinde başarılı bir askeri kampanya yürütebildi.
sonrasındasında 80 ulustan oluşan bir koalisyonun onu yenmesi beş yıl sürdü ve milyarlarca dolara mal oldu. Bugün kimse bunları tekrar yaşamak istemiyor.
ötürüsıyla, ABD’nin hayli az sayıda asker bırakarak muharip güçlerini geri çekmesine rağmen, Batılı ülkeler, IŞİD’in yahut öteki cihatçı kümelerin Irak’ı, başta Batı’daki ülkeler olmak üzere ülke haricinde akınlar gerçekleştirmek için bir üs olarak kullanıp kullanmayacağını da anlamak istiyor.
Barry, “ABD, Irak’taki IŞİD’in bu ülke haricindeki ABD amaçlarına bir taarruz hazırlığında olduğunu tespit ederse, Washington muhtemelen tek taraflı olarak saldırır” dedi.
ABD’nin, Körfez’de yakın ve açık denizde büyük bir askeri varlığı bulunuyor. Bu niçinle de bu biçimde bir müdahaleyi yapabilecek araçları da mevcut.
İran’ın uzun vadeli oyunu
Buradaki daha büyük, uzun vadeli görünüm ise İran’ın çıkarlarını dayanaklar nitelikte.
İran, 1979’daki İslam İhtilali’nden bu yana ABD güçlerini bu bölgeden uzaklaştırmaya ve kendisini de bölgenin önde gelen gücü olarak pozisyonlandırmaya çalışıyor.
Fakat, Körfez Arap ülkelerinde İran’a duyulan güvensizliğin giderek artması ve ABD’nin 5. Filosu’nu konuşlandırdığı Bahreyn üzere altı ülkede üssünün bulunmasından dolayı bu maksatlarını hayata geçirmekte epeyce da başarılı olduğu söylenemez.
birebir vakitte Irak’ta Saddam Hüseyin rejiminin 2003’te ABD liderliğinde devrilmesi, İran’ın nüfuzunu artırmasının önündeki en tesirli pürüzü de ortadan kaldırdı. Tahran bu biçimdedan bu yana bu fırsatı kaçırmadı. Şii milisleri, Irak güvenlik teşkilatının dokusuna muvaffakiyetle yerleştirdi ve kendisine yakın isimleri de siyasette kuvvetli bir pozisyona getirdi.
Suriye’deki iç savaş, İran’ın orada büyük bir askeri varlığının kapısını açarken, kapı komşusu Lübnan’da müttefiki Hizbullah ülkedeki en değerli güç haline geldi.
İran uzun vadeli bir oyun oynuyor. Başkanları, hem açık tıpkı vakitte bâtın baskıyı sürdürdükleri sürece, eninde sonunda Orta Doğu’yu ABD’nin askeri odağında tutma eforlarına değmeyecek bir bölge haline getireceğini umuyor.
ABD üslerine sık sık yapılan roket hücumları ve İran’ın ABD birliklerinin ülkeyi terk etmesi davetinde bulunan sivil protestolara verdiği dayanağın ardında da bu yatıyor.
ABD’nin Irak’taki askeri operasyonlarının sona ermesini öngoren bir mutabakat, Tahran’daki biroldukca kişi tarafınca hakikat tarafta atılmış bir adım olarak görülecek.