ABD’de Joe Biden idaresinin Türkiye’ye büyükelçi olarak atadığı eski Senatör Jeff Flake, 7 Ocak’ta Ankara’ya varacak ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a inanç mektubunu sunmasının akabinde resmen bakılırsave başlayacak.
Türk-Amerikan bağlarında son periyotta görülen olağanlaşma sürecinde büyükelçilik nazaranvini üstlenecek olan Flake’in siyasi tesirini kullanarak iki müttefik içindeki diyaloğu aktifleştirmek ve mevcut sıkıntıları aşmak gayesiyle Ankara’ya geleceği bedellendiriliyor. Fakat S-400’ler, Washington’un YPG’ye dayanağı ve demokrasi başlıkları temel sıkıntılar olarak gündemdeki tartısını muhafazaya devam edecek.
20 Ocak 2021’de bakılırsave gelen ABD Lideri Joe Biden, Temmuz ayında yaptığı bir açıklamayla, Ağustos 2019’dan bu yana Ankara’da nazaranv yapan tecrübeli diplomat David Satterfield’in yerine eski Cumhuriyetçi Arizona Senatörü Jeff Flake’i ABD’nin yeni Türkiye Büyükelçisi adayı göstermişti.
Biden’ın, Ankara’ya, Dışişleri’nden bir meslek diplomat yerine siyasi bir kişiliği göndermek istemesi sürpriz bir karar olarak görülmüş ve Türk hükümetinin bir daha bir siyasi olan Murat Mercan’ı Washington’a göndermesine karşılık olduğu değerlendirmeleri yapılmıştı.
Flake’in büyükelçiliği, 16 Ekim’de Senato Dış Bağlantılar Kurulu, 26 Ekim’de de Senato Genel Şurası’nda Cumhuriyetçi ve Demokrat üyelerin ortak kabulüyle onaylanmıştı. Eski senatör, ABD Lider Yardımcısı Kamala Harris’in de katımıyla 7 Aralık’ta düzenlenen merasimde yemin etmiş ve nazaranvi resmiyet kazanmıştı.
BBC Türkçe‘nin edindiği bilgilere göre Jeff Flake, 7 Ocak’ta Ankara’ya varacak ve bakılırsavine başlayacak. Flake’in Türk makamları nezdinde bakılırsavine resmen başlamak için ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’a itimat mektubunu sunması gerekecek. Eski Büyükelçi Satterfield’in ise Flake’in gelmesindilk evvel Türkiye’den ayrılması bekleniyor.
Ankara Flake’e olumsuz bakmıyor
Ankara, Satterfield’in yerine siyasi bir atamayla Flake’in geçecek olmasının bağlara olumsuz yansımasını beklemiyor. Tam aksine, Biden idaresinin vazifeye gelmesinin akabinde başlayan ve önderler içinde gerçekleştirilen iki yüz yüze görüşmeyle devam eden diyalog ve istişare sürecine yeni büyükelçinin katkı vereceği öngörülüyor.
Katı diplomatik kurallar ve telaffuzlar yerine daha siyasi bir lisan kullanımı beklenen Flake’in Türkiye ile ilgili olumsuz bir geçmişi olmaması, hatta 2014 yılında Demokratların sunduğu bir Ermeni soykırım tasarısına dayanak vermemiş olması değerli artıları olarak görülüyor. Fakat yeni büyükelçinin Türkiye ve Türkiye’yi çevreleyen geniş bölgeye ait bilgisi ve tecrübesinin olmaması not edilen bir dezavantaj olarak görülüyor.
Bu süreçte, Büyükelçi Flake’in en kıymetli yardımcılarından biri olarak Türkiye ve bölgeyi epeyce düzgün bilen, uzun yıllar bu bölgede çalışmış olan Büyükelçilik Baş Müsteşarı Scott Oudkirk gösteriliyor. Temmuz ayında Ankara’da vazifeye başlayan Oudkirk, büyükelçilik web sitesinde yer alan biyografisine nazaran, iki gorevlendirme ve bir uzatılmış süreksiz nazaranv kapsamında Ankara ve İstanbul’da toplamda yedi yıl bulundu.
Ulusal Güvenlik Kurulu’nda de misyon yapan tecrübeli diplomat, Bağdat’ta siyasi müsteşar olarak çalıştıktan daha sonra Washington’da İran İşleri Ofisi Yöneticisi olarak çalıştı. Oudkirk, bu bakılırsavleri sırasında IŞİD ile çabaya de odaklandı.
Kongre ile bağlantılarda yeni devir olabilir mi?
Ankara’da cevabı en epeyce aranan soruların başında, yeni Amerikan Büyükelçisinin Senato geçmişinin, son devirde giderek artan bir biçimde Türkiye tersliğinin hakim olduğu Kongre’deki bakışın değişmesine katkıda bulunup bulunmayacağı geliyor.
Cumhuriyetçi bulunmasına rağmen eski Lider Donald Trump’a karşı çıkan Jeff Flake, bu konumuyla Demokratların hürmet ve takdirine mazhar olmuş ve bu sayede Biden tarafınca Türkiye üzere kıymetli bir ülkeye atanabilmişti.
Yeni büyükelçinin, bu avantajını Türkiye ile ilgili değerli hususların gündeme geleceği Kongre’de ne derece kullanabileceği, bilhassa S-400 hava savunma sistemlerine ait mümkün bir ek yaptırım yahut Türkiye’nin satın almak istediği F-16 savaş uçaklarının onayı üzere süreçlerde nasıl bir rol oynayacağı vakit ortasında görülecek gelişmeler olarak bedellendiriliyor.
Ankara’daki diplomatik gözlemciler, Türk-Amerikan bağlantılarında yaşanan temel meseleler çözülmediği sürece Kongre’deki aksiliğin kolay kolay çözülmeyeceğine, bu niçinle yeni büyükelçinin etkisinin hudutlu kalacağına dikkat çekiyorlar.
Türk-Amerikan bağlantılarında 2022 gündemi
Türk-Amerikan bağlantılarında 2021 boyunca yaşanan sükûnet, Biden’ın Kasım 2020 seçimlerini kazanmasının akabinde Ankara’nın dış siyasetinde gerçekleştirdiği kapsamlı bir ayarlamanın kararı olarak görülüyor.
2019’da evvel S-400’lerin konuşlandırılması, akabinde Suriye’de gerçekleşen Barış Pınarı Operasyonu ve 2020’de Doğu Akdeniz’de hidrokarbon faaliyetleri niçiniyle uzun bir tansiyon sürecinden geçen Türk-Amerikan ve Türkiye-AB alakaları bu yılın başından itibaren kısmi bir yumuşamaya girdi. Türkiye, birebir süreçte İsrail, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve en son Ermenistan ile de temaslarını artırarak olağanlaşma kapsamını genişletti.
ABD, Türkiye’nin dış siyasetindeki yeni ayarlamadan memnuniyetini gizlemiyor. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Ankara ve Erivan’ın karşılıklı olarak özel temsilci atamasından memnuniyet duyduğunu kamuoyuna açıklamıştı. Washington’un birebir biçimde Türkiye’nin İsrail ve Mısır’la da işleri olağana koymasını olumlu karşılıyor.
Lakin bu olumlu sürece rağmen Ankara-Washington çizgisini gergin tutan değerli meselelerde istenilen adımlar çabucak hemen atılamadı. Bunların başında Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı ve Ankara’da bir hava üssünde koruma ettiği S-400 hava savunma sistemleri yer alıyor.
Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) kapsamında 2020 sonunda Türkiye’ye 5 unsurluk ölçülü bir yaptırım paketini yaşama geçiren ABD, 2021 Ocak ayında yürürlüğe giren Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası aracılığıyla CAATSA yaptırımlarının kaldırılması için Türkiye’nin S-400’e sahip olmamasını şartını getirmişti. Ayrıyeten S-400’lerin aktive edilmesi ya da test edilmesi üzere bir adım atılması durumunda Amerikan Kongresi’nin daha ağır CAATSA yaptırımlarını gündeme getireceği uyarısı da yapılmıştı.
Türk-Amerikan bağlarında Ankara’nın odağa almaya çalıştığı bahis ise Washington’un Suriye Demokratik Güçleri’nin omurgasını oluşturan YPG’ye vermeye devam ettiği askeri ve siyasi takviye olarak görülüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2021 boyunca yaptığı birfazlaca açıklamada, Washington’un bu halinin “PKK’yı, yani terörizmi desteklemekten diğer bir manası olmadığını” sert biçimde tabir etmişti. Ankara’ya atanan yeni büyükelçinin de vazifesi boyunca bu bahse ait sorularla karşı karşıya kalacağı kesin.
F-16 satışı ve F-35 sorunu
Problemli alanları paranteze alarak olumlu ajanda oluşturmak için çalışan Ankara ve Washington’un gündemde tuttukları en somut bahis Türk Hava Kuvvetleri’nin hava üstünlüğünü korumak hedefiyle ABD’den talep ettiği 40 adet yeni F-16 savaş uçağı ve mevcut filoları için yaklaşık 80 adet modernizasyon kiti.
Taraflar içinde görüşmelere başlandığı lakin satışın ekonomik, askeri ve teknik içeriğinin yoğunluğu niçiniyle müzakerelerin tüm 2022 boyunca sürmesi bekleniyor. Satışın Kongre onayına en erken 2023’ün birinci aylarında gelebileceği öngörülüyor.
İki müttefik ülke, Türkiye’nin 2000’li yılların başından bu yana kesimi olduğu F-35 ortak savaş uçağı projesine yapmış olduğu yaklaşık 1,4 milyar dolarlık katkının iadesiyle ilgili olarak farklı bir müddetç daha yürütüyor. Daha fazlaca hukukçular ve uzmanların yürüttüğü müzakerelerin de aşikâr bir süre alacağı kaydediliyor. Türk savunma sanayii şirketlerinin F-35 programının tedarik zincirindeki mukavelelerinin de 2022 ortasında sona ermesi ve üretimin sonlandırılması bekleniyor.
Türkiye-ABD içinde 2021’in son aylarında yaşanan iki büyük tansiyonun kaynağı Türkiye’nin demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü sicilinin giderek gerilemesi ve Washington’un buna reaksiyonsuz kalmaması idi.
Türkiye’nin iş insanı Osman Kavala’yı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) sonucuna karşın hür bırakmaması üzerine ortalarında ABD Büyükelçiliği’nin başını çektiği 10 Batı ülkesi büyükelçiliği, Ekim ayında Kavala’nın özgür bırakılması için ortak bir davette bulunmuşlardı. Erdoğan’ın bu büyükelçilerin istenmeyen kişi ilan edilmesi için Dışişleri Bakanlığı’na talimat verdiğini açıklamasıyla büyüyen tansiyon, ABD Büyükelçiliği’nin diplomatik bağlantıları düzenleyen Viyana Mukavelesi’nin iç işlere müdahale edilmemesi prensibini düzenleyen 41. Hususa bağlı olduklarını belirten bir açıklama yapmasının akabinde durulmuştu.
İkinci tansiyon noktasını ise Türkiye’nin 9-10 Aralık’ta yapılan Demokrasi Tepesi’ne davet edilmemesi oldu. Türkiye’nin Rusya ve Çin üzere ülkelerle birlikte doruğa çağrılmaması Washington’un NATO müttefikinin demokratik sicilinden duyduğu memnuniyetsizliğin açık bir iletisi olarak değerlendirilmişti.
Diplomatik gözlemciler, demokrasi başlığının 2022’de de Türk-Amerikan münasebetlerinin değerli ögelerinden biri olacağını öngörüyorlar.
Türk-Amerikan bağlarında son periyotta görülen olağanlaşma sürecinde büyükelçilik nazaranvini üstlenecek olan Flake’in siyasi tesirini kullanarak iki müttefik içindeki diyaloğu aktifleştirmek ve mevcut sıkıntıları aşmak gayesiyle Ankara’ya geleceği bedellendiriliyor. Fakat S-400’ler, Washington’un YPG’ye dayanağı ve demokrasi başlıkları temel sıkıntılar olarak gündemdeki tartısını muhafazaya devam edecek.
20 Ocak 2021’de bakılırsave gelen ABD Lideri Joe Biden, Temmuz ayında yaptığı bir açıklamayla, Ağustos 2019’dan bu yana Ankara’da nazaranv yapan tecrübeli diplomat David Satterfield’in yerine eski Cumhuriyetçi Arizona Senatörü Jeff Flake’i ABD’nin yeni Türkiye Büyükelçisi adayı göstermişti.
Biden’ın, Ankara’ya, Dışişleri’nden bir meslek diplomat yerine siyasi bir kişiliği göndermek istemesi sürpriz bir karar olarak görülmüş ve Türk hükümetinin bir daha bir siyasi olan Murat Mercan’ı Washington’a göndermesine karşılık olduğu değerlendirmeleri yapılmıştı.
Flake’in büyükelçiliği, 16 Ekim’de Senato Dış Bağlantılar Kurulu, 26 Ekim’de de Senato Genel Şurası’nda Cumhuriyetçi ve Demokrat üyelerin ortak kabulüyle onaylanmıştı. Eski senatör, ABD Lider Yardımcısı Kamala Harris’in de katımıyla 7 Aralık’ta düzenlenen merasimde yemin etmiş ve nazaranvi resmiyet kazanmıştı.
BBC Türkçe‘nin edindiği bilgilere göre Jeff Flake, 7 Ocak’ta Ankara’ya varacak ve bakılırsavine başlayacak. Flake’in Türk makamları nezdinde bakılırsavine resmen başlamak için ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’a itimat mektubunu sunması gerekecek. Eski Büyükelçi Satterfield’in ise Flake’in gelmesindilk evvel Türkiye’den ayrılması bekleniyor.
Ankara Flake’e olumsuz bakmıyor
Ankara, Satterfield’in yerine siyasi bir atamayla Flake’in geçecek olmasının bağlara olumsuz yansımasını beklemiyor. Tam aksine, Biden idaresinin vazifeye gelmesinin akabinde başlayan ve önderler içinde gerçekleştirilen iki yüz yüze görüşmeyle devam eden diyalog ve istişare sürecine yeni büyükelçinin katkı vereceği öngörülüyor.
Katı diplomatik kurallar ve telaffuzlar yerine daha siyasi bir lisan kullanımı beklenen Flake’in Türkiye ile ilgili olumsuz bir geçmişi olmaması, hatta 2014 yılında Demokratların sunduğu bir Ermeni soykırım tasarısına dayanak vermemiş olması değerli artıları olarak görülüyor. Fakat yeni büyükelçinin Türkiye ve Türkiye’yi çevreleyen geniş bölgeye ait bilgisi ve tecrübesinin olmaması not edilen bir dezavantaj olarak görülüyor.
Bu süreçte, Büyükelçi Flake’in en kıymetli yardımcılarından biri olarak Türkiye ve bölgeyi epeyce düzgün bilen, uzun yıllar bu bölgede çalışmış olan Büyükelçilik Baş Müsteşarı Scott Oudkirk gösteriliyor. Temmuz ayında Ankara’da vazifeye başlayan Oudkirk, büyükelçilik web sitesinde yer alan biyografisine nazaran, iki gorevlendirme ve bir uzatılmış süreksiz nazaranv kapsamında Ankara ve İstanbul’da toplamda yedi yıl bulundu.
Ulusal Güvenlik Kurulu’nda de misyon yapan tecrübeli diplomat, Bağdat’ta siyasi müsteşar olarak çalıştıktan daha sonra Washington’da İran İşleri Ofisi Yöneticisi olarak çalıştı. Oudkirk, bu bakılırsavleri sırasında IŞİD ile çabaya de odaklandı.
Kongre ile bağlantılarda yeni devir olabilir mi?
Ankara’da cevabı en epeyce aranan soruların başında, yeni Amerikan Büyükelçisinin Senato geçmişinin, son devirde giderek artan bir biçimde Türkiye tersliğinin hakim olduğu Kongre’deki bakışın değişmesine katkıda bulunup bulunmayacağı geliyor.
Cumhuriyetçi bulunmasına rağmen eski Lider Donald Trump’a karşı çıkan Jeff Flake, bu konumuyla Demokratların hürmet ve takdirine mazhar olmuş ve bu sayede Biden tarafınca Türkiye üzere kıymetli bir ülkeye atanabilmişti.
Yeni büyükelçinin, bu avantajını Türkiye ile ilgili değerli hususların gündeme geleceği Kongre’de ne derece kullanabileceği, bilhassa S-400 hava savunma sistemlerine ait mümkün bir ek yaptırım yahut Türkiye’nin satın almak istediği F-16 savaş uçaklarının onayı üzere süreçlerde nasıl bir rol oynayacağı vakit ortasında görülecek gelişmeler olarak bedellendiriliyor.
Ankara’daki diplomatik gözlemciler, Türk-Amerikan bağlantılarında yaşanan temel meseleler çözülmediği sürece Kongre’deki aksiliğin kolay kolay çözülmeyeceğine, bu niçinle yeni büyükelçinin etkisinin hudutlu kalacağına dikkat çekiyorlar.
Türk-Amerikan bağlantılarında 2022 gündemi
Türk-Amerikan bağlantılarında 2021 boyunca yaşanan sükûnet, Biden’ın Kasım 2020 seçimlerini kazanmasının akabinde Ankara’nın dış siyasetinde gerçekleştirdiği kapsamlı bir ayarlamanın kararı olarak görülüyor.
2019’da evvel S-400’lerin konuşlandırılması, akabinde Suriye’de gerçekleşen Barış Pınarı Operasyonu ve 2020’de Doğu Akdeniz’de hidrokarbon faaliyetleri niçiniyle uzun bir tansiyon sürecinden geçen Türk-Amerikan ve Türkiye-AB alakaları bu yılın başından itibaren kısmi bir yumuşamaya girdi. Türkiye, birebir süreçte İsrail, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve en son Ermenistan ile de temaslarını artırarak olağanlaşma kapsamını genişletti.
ABD, Türkiye’nin dış siyasetindeki yeni ayarlamadan memnuniyetini gizlemiyor. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Ankara ve Erivan’ın karşılıklı olarak özel temsilci atamasından memnuniyet duyduğunu kamuoyuna açıklamıştı. Washington’un birebir biçimde Türkiye’nin İsrail ve Mısır’la da işleri olağana koymasını olumlu karşılıyor.
Lakin bu olumlu sürece rağmen Ankara-Washington çizgisini gergin tutan değerli meselelerde istenilen adımlar çabucak hemen atılamadı. Bunların başında Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı ve Ankara’da bir hava üssünde koruma ettiği S-400 hava savunma sistemleri yer alıyor.
Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası (CAATSA) kapsamında 2020 sonunda Türkiye’ye 5 unsurluk ölçülü bir yaptırım paketini yaşama geçiren ABD, 2021 Ocak ayında yürürlüğe giren Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası aracılığıyla CAATSA yaptırımlarının kaldırılması için Türkiye’nin S-400’e sahip olmamasını şartını getirmişti. Ayrıyeten S-400’lerin aktive edilmesi ya da test edilmesi üzere bir adım atılması durumunda Amerikan Kongresi’nin daha ağır CAATSA yaptırımlarını gündeme getireceği uyarısı da yapılmıştı.
Türk-Amerikan bağlarında Ankara’nın odağa almaya çalıştığı bahis ise Washington’un Suriye Demokratik Güçleri’nin omurgasını oluşturan YPG’ye vermeye devam ettiği askeri ve siyasi takviye olarak görülüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2021 boyunca yaptığı birfazlaca açıklamada, Washington’un bu halinin “PKK’yı, yani terörizmi desteklemekten diğer bir manası olmadığını” sert biçimde tabir etmişti. Ankara’ya atanan yeni büyükelçinin de vazifesi boyunca bu bahse ait sorularla karşı karşıya kalacağı kesin.
F-16 satışı ve F-35 sorunu
Problemli alanları paranteze alarak olumlu ajanda oluşturmak için çalışan Ankara ve Washington’un gündemde tuttukları en somut bahis Türk Hava Kuvvetleri’nin hava üstünlüğünü korumak hedefiyle ABD’den talep ettiği 40 adet yeni F-16 savaş uçağı ve mevcut filoları için yaklaşık 80 adet modernizasyon kiti.
Taraflar içinde görüşmelere başlandığı lakin satışın ekonomik, askeri ve teknik içeriğinin yoğunluğu niçiniyle müzakerelerin tüm 2022 boyunca sürmesi bekleniyor. Satışın Kongre onayına en erken 2023’ün birinci aylarında gelebileceği öngörülüyor.
İki müttefik ülke, Türkiye’nin 2000’li yılların başından bu yana kesimi olduğu F-35 ortak savaş uçağı projesine yapmış olduğu yaklaşık 1,4 milyar dolarlık katkının iadesiyle ilgili olarak farklı bir müddetç daha yürütüyor. Daha fazlaca hukukçular ve uzmanların yürüttüğü müzakerelerin de aşikâr bir süre alacağı kaydediliyor. Türk savunma sanayii şirketlerinin F-35 programının tedarik zincirindeki mukavelelerinin de 2022 ortasında sona ermesi ve üretimin sonlandırılması bekleniyor.
- ABD Senatosu, Jeff Flake’in Ankara Büyükelçiliğini onayladı
- Erdoğan’dan ‘krizden kaçtı’ yorumlarına karşılık: Ben taarruzdayım, kitabımda geri adım atmak yok
- ABD: Osman Kavala daveti Viyana Mukavelesi’nin 41. hususuyla tutarlıdır
- ABD’nin Türkiye’yi ‘yabancı terörist savaşçılar için kaynak ve transit ülke’ olarak tanımladığı raporuna reaksiyon
- ABD, ikisi Türkiye’den 37 şirkete ihracat kısıtlaması getirdi
- ABD Dışişleri Bakanlığı: Türkiye’ye F-16 için finansal teklifte bulunmadık, Pentagon F-35 sorunun tahlili için Türkiye ile görüşüyor
- Türkiye-Ermenistan olağanlaşma süreci nasıl gelişecek, zorluklar neler?
Türkiye-ABD içinde 2021’in son aylarında yaşanan iki büyük tansiyonun kaynağı Türkiye’nin demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü sicilinin giderek gerilemesi ve Washington’un buna reaksiyonsuz kalmaması idi.
Türkiye’nin iş insanı Osman Kavala’yı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) sonucuna karşın hür bırakmaması üzerine ortalarında ABD Büyükelçiliği’nin başını çektiği 10 Batı ülkesi büyükelçiliği, Ekim ayında Kavala’nın özgür bırakılması için ortak bir davette bulunmuşlardı. Erdoğan’ın bu büyükelçilerin istenmeyen kişi ilan edilmesi için Dışişleri Bakanlığı’na talimat verdiğini açıklamasıyla büyüyen tansiyon, ABD Büyükelçiliği’nin diplomatik bağlantıları düzenleyen Viyana Mukavelesi’nin iç işlere müdahale edilmemesi prensibini düzenleyen 41. Hususa bağlı olduklarını belirten bir açıklama yapmasının akabinde durulmuştu.
İkinci tansiyon noktasını ise Türkiye’nin 9-10 Aralık’ta yapılan Demokrasi Tepesi’ne davet edilmemesi oldu. Türkiye’nin Rusya ve Çin üzere ülkelerle birlikte doruğa çağrılmaması Washington’un NATO müttefikinin demokratik sicilinden duyduğu memnuniyetsizliğin açık bir iletisi olarak değerlendirilmişti.
Diplomatik gözlemciler, demokrasi başlığının 2022’de de Türk-Amerikan münasebetlerinin değerli ögelerinden biri olacağını öngörüyorlar.