İran’dan çekilmesi, Çin, Rusya, Pakistan ve İran açısından biroldukca şeyin tehlikede olduğu manasına geliyor. Bu ülkelerin yanı sıra Batılı güçler ve İslami kümeler açısından kazanılanlar ve kaybedilenler neler olabilir?
Taliban Afganistan’da yeni iktidar olarak vazifeye başlarken öbür ülkeler bu değişime ahenk sağlamaya çalışıyor.
Moskova’dan Pekin’e, Berlin’den İslamabad’a kadar biroldukca başkentte diplomatik görüşme trafiği sürat kazandı.
26 Ağustos’ta Kabil Havalimanı’na yapılan ve IŞİD’in üstlendiği ikili bombalı akının gösterdiği üzere, hükümet dışı kümeler da Taliban idaresine çeşitli hallerde reaksiyon veriyor.
Pekala bu aktörler Taliban’ın iktidarı devralmasıyla hangi çıkarları edinmeye yahut muhafazaya çalışıyor?
Pakistan
Afganistan ile 2 bin 400 kilometrelik sonu olan Pakistan’da 1,4 milyon kayıtlı Afgan sığınmacı var. Lakin bir o kadar da kayıtsız göçmen olduğu kestirim ediliyor.
Yani, Afganistan’daki istikrarsızlık Pakistan’ı ziyadesiyle etkiliyor.
Lakin Pakistan hem de Taliban ile en yakın bağlara sahip ülke pozisyonunda denebilir.
Paştu lisanında “talebeler” manasına gelen Taliban, 1990’ların başlarında Pakistan’ın kuzeyinde ortaya çıktı. Örgüte birinci katılanların birçok, Pakistan’daki medreselerde eğitim bakılırsanlerdi.
Taliban’a yardım ettiğini daima inkâr etse de Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bir arada 1996’da Afganistan’da iktidarı alan örgütü birinci tanıyan üç ülkeden biri oldu.
İslamabad beraberinde Taliban ile diplomatik bağlarını en son kesen idare oldu.
İslamabad ile Taliban içindeki bağlantı çabucak sonrasında bozulsa da, savunma ve güvenlik alanındaki çalışmalarıyla bilinen İngiliz fikir kuruluşu RUSI’den araştırmacı Umer Karim, “Pakistanlı karar vericiler içinde, bu sefer kar sağlandığına dair bir anlayış var” diyor.
Hindistan ile rekabet penceresinden dünyaya bakan Pakistanlılar açısından Taliban idaresi, ülkede Hindistan’ın etkisinin azalması manasına geliyor.
Karim, “Pakistan bilhassa Afganistan-Pakistan hududuna yakın Celalabad, Kandahar üzere kentlerde Hindistan konsolosluklarının varlığından rahatsızdı” diyor ve ekliyor:
“Pakistan, kuzeyde Tehrik-i-Taliban kümesi, güneyde ise Baluçistan bölgesindeki kümeler üzere Pakistan aykırısı ögelerin ana sponsoru olarak Hindistan’ı görüyor.
“Taliban’ın iktidara gelmesiyle Pakistan bir daha tesir kurabileceğini düşünüyor. Afganistan ticaretinin birden fazla, un, pirinç, zerzevat, çimento ve öbür inşaat materyalleri de dahil olmak üzere Pakistan üzerinden yapılıyor.”
Pakistan ayrıyeten Afganistan üzerinden Orta Asya cumhuriyetleri ile kuracağı “ekonomik köprü” ile bölgedeki ilişkilerini güçlendirmeyi hedefliyor.
Bu ekonomik bağımlılık niçiniyle Taliban, Pakistan ile güvenlik de dahil olmak üzere birfazlaca hususta işbirliği yapabilir.
Karim’e nazaran, “Küresel bir izolasyonla karşı karşıya olan Taliban hükümeti Pakistan’a karşı duramaz.”
Rusya
Reuters Rusya, Özbekistan ve Tacikistan askerleri Tacikistan-Afganistan hududunda tatbikat yapıyor – 10 Ağustos 2021
Bugünlerde Afganistan’daki çıkarları fazla öne çıkmasa da, bu ülkedeki istikrarsızlık, Rusya’nın kuzey komşuları olan ve onunla yakından kontağı bulunan eski Sovyet cumhuriyetleri üzerinde kıymetli tesirlerde bulunabilir.
Başta IŞİD ile irtibatlı kümeler olmak üzere, Kafkasya bölgesindeki cihatçı kümeler açısından Afganistan’ın korunaklı bir ülke haline gelip gelmemesi konusu Rusya’nın temel tasasını oluşturuyor.
Batılı ülkeler çabucak hemen Afganistan’dan çekilmeye başlamadan evvel Moskova, Taliban’ın gücünü kabul etmiş ve bağlantıya geçmişti.
Russia in Küresel Affairs mecmuasının editörü Fyodor Lukyanov, Moskova’nın Afganistan konusunda “ikili politikasını” sürdüreceği kanısında.
“Bir yandan siyasi güvenliğin garantiye alınması için Taliban ile angaje olmaya çalışmak kelam konusu. Öte yandan da Tacikistan’da Rus askerlerinin sayısı artıyor ve Tacikistan ve Afganistan ile ağır askeri işbirliği ile Afganistan’dan bu ülkelere radikal ögelerin geçişi önlenmeye çalışılıyor.”
Daha geniş kapsamlı bakıldığında ise ABD’nin Orta Asya’dan çekilmesi ile Rusya’nın kendi tesir alanı olarak gördüğü bölgede Washington’ın tesiri azalmış olacak.
Financial Times gazetesine konuşan Moskovalı siyasi uzman Arkady Dubnov da, “Bizim için güzel olan şey Amerikalılar için makûs. Bugün durum Amerikalılar açısından makûs olduğu için bizim için yeterli demektir” sözünü kullanıyor.
Çin
Çin’in Afganistan’daki çıkarları hem ekonomik tıpkı vakitte güvenlikle ilgili.
ABD’nin çekilmesiyle Çinli şirketlerin Afganistan’da madencilik potansiyeli artmış olacak. Mikroçip üretimi ve yüksek teknoloji mamüllerinde kullanılan ender elementler bakımından bunun ehemmiyeti büyük.
ABD’li uzmanlar Afganistan’daki maden rezervlerinin 1 trilyon dolar meblağında olduğuna inanıyor. Afgan hükümeti ise bunun üç katına yakın bir bedelden kelam ediyor.
Lakin 24 Ağustos tarihindeki Küresel Times gazetesine bakılırsa, Çinli firmalar hala siyasi ve güvenlik risklerini kıymetlendirme basamağında.
Ayrıyeten bu şirketlerin Afganistan’da faaliyette bulunması, Batılı ülkelerin uygulayabileceği yaptırımlardan Çin’in nasıl etkileneceğine de bağlı olacak.
Çin idaresinin Afganistan ile bağlantısını geliştirmesi stratejik olarak da kıymetli. Çünkü Çin’in ‘Yeni İpek Yolu’ projesi olarak anılan ve İran ve Pakistan ile ticaret ve altyapı projeleri içeren Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü bakımından Afganistan kıymetli bir kavşakta bulunuyor.
Tıpkı Moskova üzere Pekin de Afganistan’ın bölgedeki radikal kümeler için sığınak haline gelmesinden tasa duyuyor.
Diplomasi uzmanı ve eski BBC muhabiri Jonathan Marcus, Çin’in Afganistan ile kısa bir hududa sahip olduğunu belirterek “Çin kendi Müslüman azınlığına etkin olarak baskı uyguluyor ve Pekin aksisi cihatçı terör örgütlerinin Afganistan’ı üs olarak kullanımından kaygılanıyor olmalı. Bu niçinle Çin diplomasisi son haftalarda Taliban ile münasebetleri sıcak tutmada istekli davranıyor” diyor.
25 Ağustos’ta bir telefon görüşmesi yapan Çin ve Rusya önderleri Şi Cinping ile Vladimir Putin, “Afganistan topraklarından gelen terörizm ve uyuşturucu trafiği tehditlerine karşı uğraş uğraşını artırma” konusunda anlaştı.
İran
Karim’e nazaran, “İran, Taliban önderlerini ağırladı ve onlara silah ve maddi takviye sağladı. Karşılığında ise Taliban, Afganistan’ın ortasında yer alan dağlık Hazaristan bölgesindeki Hazaralar başta olmak üzere Şii Afganlara karşı daha hoşgörülü davrandı. Bu bölgelerin bir tek kurşun sıkılmadan Taliban’ın eline geçmesinin sebebi de buydu.”
Lakin Taliban’ın tavrındaki yumuşamaya karşın alt seviye savaşçılarının Hazara azınlığa yönelik makûs muamelelerde bulunmaya devam ettiğine dair haberler de eksik olmuyor.
Afganistan’ın dünya ölçeğinde izole olmasının, İran’ın bu ülkedeki tesirini artıracağını belirten Karim, “İran ayrıyeten ABD’nin geride bıraktığı yahut şu an Taliban’ın kullandığı ileri teknoloji İHA’lar, füzeler ve öbür silahları kendi silah üretim programlarında kullanmak üzere elde etmeye ve incelemeye de çalışacaktır” diyor.
Afganistan’da istikrarın sağlanması, İran’a göçmen akışını da azaltacaktır. Birleşmiş Milletler mülteci örgütüne bakılırsa bugün İran’da 780 bin Afgan sığınmacı bulunuyor.
Batılı ülkeler
Nisan ayında BBC’nin Afganistan muhabiri Secunder Kermani’ye konuşan bir Taliban önderi, “Savaşı biz kazandık, Amerika kaybetti” demişti. bu biçimde Taliban ne başşehir Kabil’i ne de başka büyük kentleri çabucak hemen ele geçirmişti.
ABD ve Batılı müttefiklerinin bu durumu aksine çevirip bir daha prestij kazanması uzun vakit alabilir.
25 Ağustos’ta Almanya parlamentosunda konuşan Başbakan Angela Merkel, Batılı ülkelerin Afganistan’dan çekilmesinin, koalisyon güçlerine “yardım eden Afganları muhafaza ve Taliban’ın iktidara gelişiyle daha acil duruma düşenlere yardım etme uğraşının bitmiş olduği manasına gelmediğini” söylemiş oldu.
Merkel, “Son 20 yılda Afganistan’da elde edilen muvaffakiyetlerin mümkün olduğunca korunmasını hedefliyoruz” dedi.
24 Ağustos’taki sanal G7 toplantısında da Avrupa Kurulu Lideri Charles Michel, “Yeni Afgan yetkililerle ne çeşit münasebetler geliştireceğimize karar vermek için çabucak hemen epeyce erken” diyerek, bu yeni münasebetin “yeni rejimin tavrı ve icraatlarına” bağlı olacağını belirtmişti.
Batılı ülkeler açısından, Afganistan’ın radikal ögeler için bir yuva haline gelmesini önlemenin yanı sıra yeni bir mülteci ve sığınmacı akınını önlemek de öncelikli olacak.
Kabil Havalimanı’na düzenlenen ve IŞİD’in Afganistan’daki Horasan Vilayeti kolu ismiyle bilinen örgütün üstlendiği akınlarda bu risk besbelli bir biçimde görüldü. ABD istihbaratı, Taliban’ın rakibi olan bu kümenin akın tehdidine karşı günler evvelce ikazda bulunmuştu.
Akının akabinde konuşan ABD Lideri Joe Biden, bu saldırıyı gerçekleştirenlerin “peşinin bırakılmayacağını” söylemiş, “Affetmeyeceğiz, unutmayacağız. Peşinizi bırakmayacak ve bunu size ödeteceğiz. Elimdeki tüm imkanları kullanarak çıkarlarımızı ve halkımızı savunacağım” sözlerini kullanmıştı.
Taliban ile ABD içinde varılan muahedede, Taliban’ın radikal kümelerin ABD’ye ve müttefiklerine karşı hücum örgütlemede Afganistan’ı üs olarak kullanımına müsaade vermemesine dair bir yükümlülüğü de bulunuyor. Kabil Havalimanı saldırısı, bu kümelerin hali hazırda ülkede ve etkin olduğunu gösterdi.
Cihatçı kümeler
Akının gösterdiği üzere, bu yeni bölgesel tertibe ahenk sağlaması gerekenler yalnızca hükümetler olmayacak. Taliban iktidarı, çeşitli hükümet zıddı kümeler içindeki güç istikrarlarını de etkileyecek.
Uzmanlar bir yandan, ABD’de 11 Eylül saldırısını düzenleyen ve 2001’de Afganistan’ın işgalini tetikleyen El Kural’ın bir daha toparlanması ihtimalinden kelam ederken, bir yandan da IŞİD’den esinlenen cihatçı kümelerin da “kendilerini gösterme baskısı altında olacağını” belirtiyor.
Endonezya’nın başşehri Cakarta’daki fikir kuruluşu IPAC Yöneticisi Sana Jaffrey’e nazaran, IŞİD yanlısı kümeler, Taliban’ın zaferini “hakiki cihat yoluyla değil ABD ile menfur mutabakat kararı elde edilmiş” olması niçiniyle kınıyor.
Buna karşın Jaffrey, Taliban zaferinin “El Esas’ın uzun vakittir aldığı en yeterli haber” olduğunu söylüyor.
“Güney Doğu Asya’da radikal çevrelerin kullandığı toplumsal medya kanallarında ve resmi açıklamalarda, Taliban’ın kazandığı zaferin genel bir kutlama havasında karşılandığına şahit oluyoruz.”
“Bundan çıkardıkları ana bildiri, ısrarlı olmanın faydalarına dair. Bu elbet bölgede birfazlaca radikal ögeye esin verecek.”
Taliban Afganistan’da yeni iktidar olarak vazifeye başlarken öbür ülkeler bu değişime ahenk sağlamaya çalışıyor.
Moskova’dan Pekin’e, Berlin’den İslamabad’a kadar biroldukca başkentte diplomatik görüşme trafiği sürat kazandı.
26 Ağustos’ta Kabil Havalimanı’na yapılan ve IŞİD’in üstlendiği ikili bombalı akının gösterdiği üzere, hükümet dışı kümeler da Taliban idaresine çeşitli hallerde reaksiyon veriyor.
Pekala bu aktörler Taliban’ın iktidarı devralmasıyla hangi çıkarları edinmeye yahut muhafazaya çalışıyor?
Pakistan
- Kabil’de CIA Lideri Burns’le görüşen Taliban’ın fiili önderi Molla Abdulgani Baradar kimdir?
Afganistan ile 2 bin 400 kilometrelik sonu olan Pakistan’da 1,4 milyon kayıtlı Afgan sığınmacı var. Lakin bir o kadar da kayıtsız göçmen olduğu kestirim ediliyor.
Yani, Afganistan’daki istikrarsızlık Pakistan’ı ziyadesiyle etkiliyor.
Lakin Pakistan hem de Taliban ile en yakın bağlara sahip ülke pozisyonunda denebilir.
Paştu lisanında “talebeler” manasına gelen Taliban, 1990’ların başlarında Pakistan’ın kuzeyinde ortaya çıktı. Örgüte birinci katılanların birçok, Pakistan’daki medreselerde eğitim bakılırsanlerdi.
Taliban’a yardım ettiğini daima inkâr etse de Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bir arada 1996’da Afganistan’da iktidarı alan örgütü birinci tanıyan üç ülkeden biri oldu.
İslamabad beraberinde Taliban ile diplomatik bağlarını en son kesen idare oldu.
- Türkiye’deki Afganlarla ilgili neler biliniyor?
- Afganistan’da 20 yıl: Türk askerleri bugüne kadar neler yaptı, Türkiye amaçlarına ulaşabildi mi?
İslamabad ile Taliban içindeki bağlantı çabucak sonrasında bozulsa da, savunma ve güvenlik alanındaki çalışmalarıyla bilinen İngiliz fikir kuruluşu RUSI’den araştırmacı Umer Karim, “Pakistanlı karar vericiler içinde, bu sefer kar sağlandığına dair bir anlayış var” diyor.
Hindistan ile rekabet penceresinden dünyaya bakan Pakistanlılar açısından Taliban idaresi, ülkede Hindistan’ın etkisinin azalması manasına geliyor.
Karim, “Pakistan bilhassa Afganistan-Pakistan hududuna yakın Celalabad, Kandahar üzere kentlerde Hindistan konsolosluklarının varlığından rahatsızdı” diyor ve ekliyor:
“Pakistan, kuzeyde Tehrik-i-Taliban kümesi, güneyde ise Baluçistan bölgesindeki kümeler üzere Pakistan aykırısı ögelerin ana sponsoru olarak Hindistan’ı görüyor.
“Taliban’ın iktidara gelmesiyle Pakistan bir daha tesir kurabileceğini düşünüyor. Afganistan ticaretinin birden fazla, un, pirinç, zerzevat, çimento ve öbür inşaat materyalleri de dahil olmak üzere Pakistan üzerinden yapılıyor.”
Pakistan ayrıyeten Afganistan üzerinden Orta Asya cumhuriyetleri ile kuracağı “ekonomik köprü” ile bölgedeki ilişkilerini güçlendirmeyi hedefliyor.
Bu ekonomik bağımlılık niçiniyle Taliban, Pakistan ile güvenlik de dahil olmak üzere birfazlaca hususta işbirliği yapabilir.
Karim’e nazaran, “Küresel bir izolasyonla karşı karşıya olan Taliban hükümeti Pakistan’a karşı duramaz.”
Rusya
Reuters Rusya, Özbekistan ve Tacikistan askerleri Tacikistan-Afganistan hududunda tatbikat yapıyor – 10 Ağustos 2021
- Afgan aile: ABD’nin Kabil’deki İHA akınında 6’sı çocuk 10 sivil ömrünü kaybetti
Bugünlerde Afganistan’daki çıkarları fazla öne çıkmasa da, bu ülkedeki istikrarsızlık, Rusya’nın kuzey komşuları olan ve onunla yakından kontağı bulunan eski Sovyet cumhuriyetleri üzerinde kıymetli tesirlerde bulunabilir.
Başta IŞİD ile irtibatlı kümeler olmak üzere, Kafkasya bölgesindeki cihatçı kümeler açısından Afganistan’ın korunaklı bir ülke haline gelip gelmemesi konusu Rusya’nın temel tasasını oluşturuyor.
Batılı ülkeler çabucak hemen Afganistan’dan çekilmeye başlamadan evvel Moskova, Taliban’ın gücünü kabul etmiş ve bağlantıya geçmişti.
Russia in Küresel Affairs mecmuasının editörü Fyodor Lukyanov, Moskova’nın Afganistan konusunda “ikili politikasını” sürdüreceği kanısında.
“Bir yandan siyasi güvenliğin garantiye alınması için Taliban ile angaje olmaya çalışmak kelam konusu. Öte yandan da Tacikistan’da Rus askerlerinin sayısı artıyor ve Tacikistan ve Afganistan ile ağır askeri işbirliği ile Afganistan’dan bu ülkelere radikal ögelerin geçişi önlenmeye çalışılıyor.”
Daha geniş kapsamlı bakıldığında ise ABD’nin Orta Asya’dan çekilmesi ile Rusya’nın kendi tesir alanı olarak gördüğü bölgede Washington’ın tesiri azalmış olacak.
Financial Times gazetesine konuşan Moskovalı siyasi uzman Arkady Dubnov da, “Bizim için güzel olan şey Amerikalılar için makûs. Bugün durum Amerikalılar açısından makûs olduğu için bizim için yeterli demektir” sözünü kullanıyor.
Çin
Çin’in Afganistan’daki çıkarları hem ekonomik tıpkı vakitte güvenlikle ilgili.
ABD’nin çekilmesiyle Çinli şirketlerin Afganistan’da madencilik potansiyeli artmış olacak. Mikroçip üretimi ve yüksek teknoloji mamüllerinde kullanılan ender elementler bakımından bunun ehemmiyeti büyük.
ABD’li uzmanlar Afganistan’daki maden rezervlerinin 1 trilyon dolar meblağında olduğuna inanıyor. Afgan hükümeti ise bunun üç katına yakın bir bedelden kelam ediyor.
Lakin 24 Ağustos tarihindeki Küresel Times gazetesine bakılırsa, Çinli firmalar hala siyasi ve güvenlik risklerini kıymetlendirme basamağında.
Ayrıyeten bu şirketlerin Afganistan’da faaliyette bulunması, Batılı ülkelerin uygulayabileceği yaptırımlardan Çin’in nasıl etkileneceğine de bağlı olacak.
Çin idaresinin Afganistan ile bağlantısını geliştirmesi stratejik olarak da kıymetli. Çünkü Çin’in ‘Yeni İpek Yolu’ projesi olarak anılan ve İran ve Pakistan ile ticaret ve altyapı projeleri içeren Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü bakımından Afganistan kıymetli bir kavşakta bulunuyor.
Tıpkı Moskova üzere Pekin de Afganistan’ın bölgedeki radikal kümeler için sığınak haline gelmesinden tasa duyuyor.
Diplomasi uzmanı ve eski BBC muhabiri Jonathan Marcus, Çin’in Afganistan ile kısa bir hududa sahip olduğunu belirterek “Çin kendi Müslüman azınlığına etkin olarak baskı uyguluyor ve Pekin aksisi cihatçı terör örgütlerinin Afganistan’ı üs olarak kullanımından kaygılanıyor olmalı. Bu niçinle Çin diplomasisi son haftalarda Taliban ile münasebetleri sıcak tutmada istekli davranıyor” diyor.
25 Ağustos’ta bir telefon görüşmesi yapan Çin ve Rusya önderleri Şi Cinping ile Vladimir Putin, “Afganistan topraklarından gelen terörizm ve uyuşturucu trafiği tehditlerine karşı uğraş uğraşını artırma” konusunda anlaştı.
İran
- Afganistan’da Taliban’ın el koyduğu askeri teçhizatta ABD üretimi hangi silah ve araçlar var?
Karim’e nazaran, “İran, Taliban önderlerini ağırladı ve onlara silah ve maddi takviye sağladı. Karşılığında ise Taliban, Afganistan’ın ortasında yer alan dağlık Hazaristan bölgesindeki Hazaralar başta olmak üzere Şii Afganlara karşı daha hoşgörülü davrandı. Bu bölgelerin bir tek kurşun sıkılmadan Taliban’ın eline geçmesinin sebebi de buydu.”
Lakin Taliban’ın tavrındaki yumuşamaya karşın alt seviye savaşçılarının Hazara azınlığa yönelik makûs muamelelerde bulunmaya devam ettiğine dair haberler de eksik olmuyor.
Afganistan’ın dünya ölçeğinde izole olmasının, İran’ın bu ülkedeki tesirini artıracağını belirten Karim, “İran ayrıyeten ABD’nin geride bıraktığı yahut şu an Taliban’ın kullandığı ileri teknoloji İHA’lar, füzeler ve öbür silahları kendi silah üretim programlarında kullanmak üzere elde etmeye ve incelemeye de çalışacaktır” diyor.
Afganistan’da istikrarın sağlanması, İran’a göçmen akışını da azaltacaktır. Birleşmiş Milletler mülteci örgütüne bakılırsa bugün İran’da 780 bin Afgan sığınmacı bulunuyor.
Batılı ülkeler
- G7 doruğu: Başkanlar Kabil Havalimanı’nda çekilme tarihini erteleme konusunda uzlaşamadı
- İtalya: Afganistan’da ‘birinci aşama’ bitmiş oldu, sırada ‘İtalyan planı’ var
Nisan ayında BBC’nin Afganistan muhabiri Secunder Kermani’ye konuşan bir Taliban önderi, “Savaşı biz kazandık, Amerika kaybetti” demişti. bu biçimde Taliban ne başşehir Kabil’i ne de başka büyük kentleri çabucak hemen ele geçirmişti.
ABD ve Batılı müttefiklerinin bu durumu aksine çevirip bir daha prestij kazanması uzun vakit alabilir.
25 Ağustos’ta Almanya parlamentosunda konuşan Başbakan Angela Merkel, Batılı ülkelerin Afganistan’dan çekilmesinin, koalisyon güçlerine “yardım eden Afganları muhafaza ve Taliban’ın iktidara gelişiyle daha acil duruma düşenlere yardım etme uğraşının bitmiş olduği manasına gelmediğini” söylemiş oldu.
Merkel, “Son 20 yılda Afganistan’da elde edilen muvaffakiyetlerin mümkün olduğunca korunmasını hedefliyoruz” dedi.
24 Ağustos’taki sanal G7 toplantısında da Avrupa Kurulu Lideri Charles Michel, “Yeni Afgan yetkililerle ne çeşit münasebetler geliştireceğimize karar vermek için çabucak hemen epeyce erken” diyerek, bu yeni münasebetin “yeni rejimin tavrı ve icraatlarına” bağlı olacağını belirtmişti.
Batılı ülkeler açısından, Afganistan’ın radikal ögeler için bir yuva haline gelmesini önlemenin yanı sıra yeni bir mülteci ve sığınmacı akınını önlemek de öncelikli olacak.
Kabil Havalimanı’na düzenlenen ve IŞİD’in Afganistan’daki Horasan Vilayeti kolu ismiyle bilinen örgütün üstlendiği akınlarda bu risk besbelli bir biçimde görüldü. ABD istihbaratı, Taliban’ın rakibi olan bu kümenin akın tehdidine karşı günler evvelce ikazda bulunmuştu.
Akının akabinde konuşan ABD Lideri Joe Biden, bu saldırıyı gerçekleştirenlerin “peşinin bırakılmayacağını” söylemiş, “Affetmeyeceğiz, unutmayacağız. Peşinizi bırakmayacak ve bunu size ödeteceğiz. Elimdeki tüm imkanları kullanarak çıkarlarımızı ve halkımızı savunacağım” sözlerini kullanmıştı.
Taliban ile ABD içinde varılan muahedede, Taliban’ın radikal kümelerin ABD’ye ve müttefiklerine karşı hücum örgütlemede Afganistan’ı üs olarak kullanımına müsaade vermemesine dair bir yükümlülüğü de bulunuyor. Kabil Havalimanı saldırısı, bu kümelerin hali hazırda ülkede ve etkin olduğunu gösterdi.
Cihatçı kümeler
Akının gösterdiği üzere, bu yeni bölgesel tertibe ahenk sağlaması gerekenler yalnızca hükümetler olmayacak. Taliban iktidarı, çeşitli hükümet zıddı kümeler içindeki güç istikrarlarını de etkileyecek.
Uzmanlar bir yandan, ABD’de 11 Eylül saldırısını düzenleyen ve 2001’de Afganistan’ın işgalini tetikleyen El Kural’ın bir daha toparlanması ihtimalinden kelam ederken, bir yandan da IŞİD’den esinlenen cihatçı kümelerin da “kendilerini gösterme baskısı altında olacağını” belirtiyor.
Endonezya’nın başşehri Cakarta’daki fikir kuruluşu IPAC Yöneticisi Sana Jaffrey’e nazaran, IŞİD yanlısı kümeler, Taliban’ın zaferini “hakiki cihat yoluyla değil ABD ile menfur mutabakat kararı elde edilmiş” olması niçiniyle kınıyor.
Buna karşın Jaffrey, Taliban zaferinin “El Esas’ın uzun vakittir aldığı en yeterli haber” olduğunu söylüyor.
“Güney Doğu Asya’da radikal çevrelerin kullandığı toplumsal medya kanallarında ve resmi açıklamalarda, Taliban’ın kazandığı zaferin genel bir kutlama havasında karşılandığına şahit oluyoruz.”
“Bundan çıkardıkları ana bildiri, ısrarlı olmanın faydalarına dair. Bu elbet bölgede birfazlaca radikal ögeye esin verecek.”