Taliban’ın 20 yıl daha sonra idaresi bir daha ele geçirdiği Afganistan’da fazlaca sayıda bayan can güvenliğinden telaşlı. BBC Türkçe’ye konuşan Afganistan’daki bayan gazeteciler, endişe içerisinde Taliban’ın kendilerini yakalayacağı günü beklediklerini söylüyor. Bayan gazeteciler Afganistan’da sıkışıp kaldıklarını söyleyerek, bir an evvel Afganistan’dan kaçabilmek için memleketler arası medya ve insan hakları tertiplerinden yardım istiyor.
20 yılın akabinde Afganistan’da bir daha hakimiyet kuran Taliban’ın bayan gazetecilere yönelik tavrı, geçmişinden pek de farklı gözükmüyor.
Taliban dün bir Deutsche Welle (DW) editörünün ailesine silahlı hücumda bulundu, gazetecinin bir yakını ömrünü kaybetti.
DW Genel Yöneticisi Peter Limbourg, Taliban’ın Afganistan’da gazetecilere yönelik organize bir akın içerisinde olduğunu söyleyerek, “Zamanımız tükeniyor” dedi.
Limbourg ayrıyeten Taliban’ın başka üç editörlerini bulmak için konutlara baskın düzenlediğini deklare etti.
BBC Türkçe‘nin telefon ile ulaştığı Afgan gazeteci bayanların hepsi, Taliban’ın kendilerini bir fazlaca kere direkt tehdit ettiğini ve şu an çeşitli yerlerde Taliban’dan saklandıklarını söylüyor.
Güvenlik nedeni öne sürülerek haberde isimlerini değiştirdiğimiz bayanlar, Taliban’ın kendilerine ulaşması halinde öldürüleceklerinden emin olduklarını anlatıyor.
‘Bir meskenden başkasına kaçarak Taliban’dan saklanıyoruz’
26 yaşındaki Samira, Afganistan’ın Herat kenti Taliban tarafınca ele geçirildiği an gazetecilik yapmaya devam etme ihtimalinin de son bulduğunu söylüyor.
Çalıştığı radyo ve televizyon kuruluşuna ilişkin ofisi tahliye ettikten kısa bir süre daha sonra Taliban’ın stüdyoları bastığını söyleyen Samira, Taliban’ın orada çalışan gazetecilerin peşine düştüğünü anlatıyor:
“Kendi konutlarımıza gidemiyoruz ve daima göçmen üzere bir meskenden başkasına kaçarak izimizi kaybettirmeye çalışıyoruz. Şu an ne ülkeden kaçabiliyoruz ne de rastgele bir vize başvurusu yapabiliyoruz. Ülkeden kaçış tahlilini bulana dek bu hayatı sürdürmek zorundayız.”
Şu an daima yer değiştirerek Taliban’ı atlatmaya çalışmaktan diğer devasının olmadığını söyleyen Samira için, Taliban’ın tehditleri yeni değil.
bir evvel de fazlacaça defa Taliban tarafınca amaç alınarak gazeteciliği bırakmaya zorlandığını şöyleki anlatıyor:
“Herat Taliban’ın eline geçmeden yalnızca birkaç gün evvel ofisten çıkmış meskene giderken, sokakta yanımdan geçen bir araç benim ve yanımdaki iş arkadaşımın fotoğraflarını çekti. O günlerde yalnızca benim değil, başka gazeteciler üstündeki tehditlerin sayısı da pek artmıştı.”
“Aldığım tehdit iletileri bitmiyordu. Bu tehditlerden kurtulabilmek için birkaç sefer telefon numaramı değiştirdim lakin tehditler devam etti. Bir kezinde bana telefonda, ‘Eğer Taliban hakkında yazmaya devam edersen, bundan daha sonra yaşamayı bekleme’ dediler.”
aslında Afganistan’daki bayan gazetecilerin yıllardır bu tehditler altında çalıştığını söyleyen Samira, Taliban’ın katılaşmış hakimiyetinin bayan gazeteciler açısından hiç olmadığı kadar önemli sonuçları olacağını düşünüyor.
Samira, her vakit bayanlar ve kız çocuklarıyla ilgili toplumdan gizlenmiş acı gerçekleri yazmayı hayal ettiğini ve haberleriyle toplumun bu bahisteki farkındalığını artırmayı hedeflediğini lakin artık bunu yapamayacağını söylüyor:
“Artık gazetecilik yapamam zira hanımım ve ayrıyeten Taliban tarafınca maksat alınan bir dini mezhebe sahibim. Geçmişteki faaliyetlerimin cezası, benim ve ailem için mevt olacak.”
‘Taliban şayet bulursa beni ve ailemi mutlaka öldürecek’
Afganistan’da bayan gazeteciler, Taliban’dan tüm aileleriyle bir arada kaçıyor.
Kısa bir süre evvel Taliban tarafınca mevt tehdidi alan bir öteki bayan gazeteci Farzana ile konuşuyoruz:
“Yaklaşık iki ay evvel iki motosikletli yanımda durup bana silah doğrultarak söylemiş oldu: Afganistan’ı işgal ediyoruz. Sen, medya yöneticisi, en kısa müddette haber yapmayı bırakmalısın yoksa öldürüleceksin.”
“O an tüm bedenim kaygı ve gerilimle titriyordu. Çabucak konuta döndüm ve durumu kocama anlattım. Sonraki gün Herat’tan Kabil’e uçtuk ve bir akrabamızın konutuna saklandık.”
“Taliban sonrasındasında da beni sokakta gazeteciliği bırakmam gerektiğini, Herat bayanları içinde demokrasinin kıymetlerini desteklemem gerektiğini söyleyerek mevtle tehdit etti.”
“Maalesef Taliban, muhabirlerin meskenlerini arıyor. Eşim ve oğlum büyük tehlike altında. Taliban bizi bulamasın diye her gece öteki bir konuta gidiyoruz. Umarım bir yolunu bulup ülkeden ayrılarak hayatta kalırız.”
‘niçin gazeteci olmak istedin’ diye sorduğum Farzana, haklarından mahrum bırakılan Afgan bayanların sesi olmanın hayaliyle gazeteci olduğunu lakin Taliban’ın gelişiyle bu hayallerin ‘paramparça olduğunu’ söylüyor:
“Şu anda epey üzgünüm, birisi ruhumu yok etmiş üzere. 20 yıl toplumumuzda bayan ve erkek içindeki eşitlik için çaba ettikten daha sonra, artık toplumumuz geriye gidiyor.”
“Her gece ağlıyorum ve daha bir buçuk yaşında olan oğlum için endişeleniyorum. Taliban şayet bulursa beni ve ailemi katiyen öldürecek zira onlar tabir özgürlüğünün ve demokrasinin düşmanı.”
‘Kendimi bir kurban üzere hissediyorum’
Son bir haftadır Taliban’dan kaçarken, yakalanmaktan ‘kıl payı’ kurtulduğunu söyleyen bayan gazetecilerle konuşuyoruz.
27 yaşındaki Rahel, Taliban’dan kaçmak için konutundan uzakta geçirdiği dördüncü gün olduğunu ve bu müddette iki kere Taliban’a yakalanmaktan son anda kurtulduğunu anlatıyor:
“İlkinde komşum telefonla aradı ve az evvel Taliban’ın gelip meskenimi sorduğunu, konuttan kaçmam gerektiğini söylemiş oldu. İkinci kaçışımda ise çabucak önümde olmalarına karşın beni fark etmediler ve çabucak oradan uzaklaştım. Çok korkuyorum. En sonunda birisinin gelip beni öldüreceğini düşünüyorum.”
Altı yıldır profesyonel gazetecilik yaptığını söyleyen Zohra da Taliban’ın kendisini bulabilmek için mahallesine kadar geldiğini ve kendisini aradığını anlatıyor:
“bir evvel bir Taliban atağında erkek kardeşimi kaybettim ve şu an Taliban konutumun yakınına kadar gelip komşularımıza adresimi sordu. Babam da beni arayarak konuta gelmemem gerektiğini, fazlaca tehlikeli olduğunu ve kalacak öteki bir yer bulmam gerektiğini söylemiş oldu. Burada nefes alabilmek her an daha da güçleşiyor.”
Zohra, “Korku ve panik içerisinde yaşadığım bu günlerde kendimi bir kurban üzere hissediyorum. Her an başıma gelebilecek bir saldırıyı bekliyorum. Bu yüzden olabilecek en kısa müddet içerisinde ailemle birlikte buradan ayrılmak istiyorum” diyor.
Tıpkı başka bayan meslektaşları üzere kendisinin de tekraren sefer tehdit edildiğini anlatan Zohra, yaptığı haberlere son vermesi gerektiğini söyleyen bir tehdit mektubu bile aldığını anlatıyor.
2016-2017 senelerında gazetecileri maksat alan intihar hücumlarından sağ kurtulduğunu fakat iş arkadaşlarını kaybettiğini söyleyen Zohra, “Afganistan halkının şiddetten uzak, özgür bir hayat yaşayabilmesi için çaba ediyordum” diyor.
‘Evde gazetecilikle ilgili olan tüm materyallerimi yaktım’
çabucak hemen yirmilerinin başındaki iki genç bayan gazeteci Mariam ve Soraya ile konuşuyoruz.
Gazeteciliğe birkaç yıl evvel başlamış olmalarına karşın ne öncesinde ne de artık Taliban’ın tehditlerinden kaçabildiklerini anlatıyorlar.
“Taliban Kabil’e girdiği andan itibaren artık evimden çıkamazdım. Burada sıkışıp kaldık. Konutta gazetecilikle ilgili olan tüm materyallerimi yaktım. Her gün, Taliban’ın bir gün konutumuza geleceği kaygısıyla yaşıyorum. Zira Taliban nerede yaşadığımı öğrenirse beni ve ailemi öldürmeye gelecektir.”
Gazetecilikteki hayalinin, haberleri ‘tehdit edilmeden’ tüm gerçekliği ile dünya ile paylaşmak olduğunu söyleyen 23 yaşındaki Soraya da tıpkı başka tüm meslektaşları üzere, Taliban tarafınca arandığını ve mevtle tehdit edildiğini söylüyor:
“Gazetecilik yaptığım müddet boyunca risk altındaydım zira Afganistan’da hiç bir bayan gazeteci sokaklarda, ofiste ya da rastgele bir yer büsbütün inançlı bir halde işini yapamazdı. Erkekler çalışan bayanlara, bilhassa de televizyonda çalışan bayanlara makus gözle bakıyorlardı.”
“Erkekler bayan gazetecileri daima rahatsız eder ve berbat tekliflerde bulunurlardı. Ben de şahsen hayli makus laflar işittim. Akabinde Taliban geldi…”
Bayan gazetecilerin ortaklaşan bu deneyimleri, Taliban’ın bayan gazetecilere yönelik tehdidinin epeyce daha önceye dayandığını ortaya koyuyor.
Canlarını değerine Taliban’dan saklandıklarını söyleyen bayan gazetecilerin hepsi, en kısa vakitte ülkeyi terk edebilmenin yollarını arıyor.
20 yılın akabinde Afganistan’da bir daha hakimiyet kuran Taliban’ın bayan gazetecilere yönelik tavrı, geçmişinden pek de farklı gözükmüyor.
Taliban dün bir Deutsche Welle (DW) editörünün ailesine silahlı hücumda bulundu, gazetecinin bir yakını ömrünü kaybetti.
DW Genel Yöneticisi Peter Limbourg, Taliban’ın Afganistan’da gazetecilere yönelik organize bir akın içerisinde olduğunu söyleyerek, “Zamanımız tükeniyor” dedi.
Limbourg ayrıyeten Taliban’ın başka üç editörlerini bulmak için konutlara baskın düzenlediğini deklare etti.
BBC Türkçe‘nin telefon ile ulaştığı Afgan gazeteci bayanların hepsi, Taliban’ın kendilerini bir fazlaca kere direkt tehdit ettiğini ve şu an çeşitli yerlerde Taliban’dan saklandıklarını söylüyor.
Güvenlik nedeni öne sürülerek haberde isimlerini değiştirdiğimiz bayanlar, Taliban’ın kendilerine ulaşması halinde öldürüleceklerinden emin olduklarını anlatıyor.
‘Bir meskenden başkasına kaçarak Taliban’dan saklanıyoruz’
26 yaşındaki Samira, Afganistan’ın Herat kenti Taliban tarafınca ele geçirildiği an gazetecilik yapmaya devam etme ihtimalinin de son bulduğunu söylüyor.
Çalıştığı radyo ve televizyon kuruluşuna ilişkin ofisi tahliye ettikten kısa bir süre daha sonra Taliban’ın stüdyoları bastığını söyleyen Samira, Taliban’ın orada çalışan gazetecilerin peşine düştüğünü anlatıyor:
“Kendi konutlarımıza gidemiyoruz ve daima göçmen üzere bir meskenden başkasına kaçarak izimizi kaybettirmeye çalışıyoruz. Şu an ne ülkeden kaçabiliyoruz ne de rastgele bir vize başvurusu yapabiliyoruz. Ülkeden kaçış tahlilini bulana dek bu hayatı sürdürmek zorundayız.”
Şu an daima yer değiştirerek Taliban’ı atlatmaya çalışmaktan diğer devasının olmadığını söyleyen Samira için, Taliban’ın tehditleri yeni değil.
bir evvel de fazlacaça defa Taliban tarafınca amaç alınarak gazeteciliği bırakmaya zorlandığını şöyleki anlatıyor:
“Herat Taliban’ın eline geçmeden yalnızca birkaç gün evvel ofisten çıkmış meskene giderken, sokakta yanımdan geçen bir araç benim ve yanımdaki iş arkadaşımın fotoğraflarını çekti. O günlerde yalnızca benim değil, başka gazeteciler üstündeki tehditlerin sayısı da pek artmıştı.”
“Aldığım tehdit iletileri bitmiyordu. Bu tehditlerden kurtulabilmek için birkaç sefer telefon numaramı değiştirdim lakin tehditler devam etti. Bir kezinde bana telefonda, ‘Eğer Taliban hakkında yazmaya devam edersen, bundan daha sonra yaşamayı bekleme’ dediler.”
aslında Afganistan’daki bayan gazetecilerin yıllardır bu tehditler altında çalıştığını söyleyen Samira, Taliban’ın katılaşmış hakimiyetinin bayan gazeteciler açısından hiç olmadığı kadar önemli sonuçları olacağını düşünüyor.
Samira, her vakit bayanlar ve kız çocuklarıyla ilgili toplumdan gizlenmiş acı gerçekleri yazmayı hayal ettiğini ve haberleriyle toplumun bu bahisteki farkındalığını artırmayı hedeflediğini lakin artık bunu yapamayacağını söylüyor:
“Artık gazetecilik yapamam zira hanımım ve ayrıyeten Taliban tarafınca maksat alınan bir dini mezhebe sahibim. Geçmişteki faaliyetlerimin cezası, benim ve ailem için mevt olacak.”
‘Taliban şayet bulursa beni ve ailemi mutlaka öldürecek’
Afganistan’da bayan gazeteciler, Taliban’dan tüm aileleriyle bir arada kaçıyor.
Kısa bir süre evvel Taliban tarafınca mevt tehdidi alan bir öteki bayan gazeteci Farzana ile konuşuyoruz:
“Yaklaşık iki ay evvel iki motosikletli yanımda durup bana silah doğrultarak söylemiş oldu: Afganistan’ı işgal ediyoruz. Sen, medya yöneticisi, en kısa müddette haber yapmayı bırakmalısın yoksa öldürüleceksin.”
“O an tüm bedenim kaygı ve gerilimle titriyordu. Çabucak konuta döndüm ve durumu kocama anlattım. Sonraki gün Herat’tan Kabil’e uçtuk ve bir akrabamızın konutuna saklandık.”
“Taliban sonrasındasında da beni sokakta gazeteciliği bırakmam gerektiğini, Herat bayanları içinde demokrasinin kıymetlerini desteklemem gerektiğini söyleyerek mevtle tehdit etti.”
“Maalesef Taliban, muhabirlerin meskenlerini arıyor. Eşim ve oğlum büyük tehlike altında. Taliban bizi bulamasın diye her gece öteki bir konuta gidiyoruz. Umarım bir yolunu bulup ülkeden ayrılarak hayatta kalırız.”
‘niçin gazeteci olmak istedin’ diye sorduğum Farzana, haklarından mahrum bırakılan Afgan bayanların sesi olmanın hayaliyle gazeteci olduğunu lakin Taliban’ın gelişiyle bu hayallerin ‘paramparça olduğunu’ söylüyor:
“Şu anda epey üzgünüm, birisi ruhumu yok etmiş üzere. 20 yıl toplumumuzda bayan ve erkek içindeki eşitlik için çaba ettikten daha sonra, artık toplumumuz geriye gidiyor.”
“Her gece ağlıyorum ve daha bir buçuk yaşında olan oğlum için endişeleniyorum. Taliban şayet bulursa beni ve ailemi katiyen öldürecek zira onlar tabir özgürlüğünün ve demokrasinin düşmanı.”
‘Kendimi bir kurban üzere hissediyorum’
Son bir haftadır Taliban’dan kaçarken, yakalanmaktan ‘kıl payı’ kurtulduğunu söyleyen bayan gazetecilerle konuşuyoruz.
27 yaşındaki Rahel, Taliban’dan kaçmak için konutundan uzakta geçirdiği dördüncü gün olduğunu ve bu müddette iki kere Taliban’a yakalanmaktan son anda kurtulduğunu anlatıyor:
“İlkinde komşum telefonla aradı ve az evvel Taliban’ın gelip meskenimi sorduğunu, konuttan kaçmam gerektiğini söylemiş oldu. İkinci kaçışımda ise çabucak önümde olmalarına karşın beni fark etmediler ve çabucak oradan uzaklaştım. Çok korkuyorum. En sonunda birisinin gelip beni öldüreceğini düşünüyorum.”
Altı yıldır profesyonel gazetecilik yaptığını söyleyen Zohra da Taliban’ın kendisini bulabilmek için mahallesine kadar geldiğini ve kendisini aradığını anlatıyor:
“bir evvel bir Taliban atağında erkek kardeşimi kaybettim ve şu an Taliban konutumun yakınına kadar gelip komşularımıza adresimi sordu. Babam da beni arayarak konuta gelmemem gerektiğini, fazlaca tehlikeli olduğunu ve kalacak öteki bir yer bulmam gerektiğini söylemiş oldu. Burada nefes alabilmek her an daha da güçleşiyor.”
Zohra, “Korku ve panik içerisinde yaşadığım bu günlerde kendimi bir kurban üzere hissediyorum. Her an başıma gelebilecek bir saldırıyı bekliyorum. Bu yüzden olabilecek en kısa müddet içerisinde ailemle birlikte buradan ayrılmak istiyorum” diyor.
Tıpkı başka bayan meslektaşları üzere kendisinin de tekraren sefer tehdit edildiğini anlatan Zohra, yaptığı haberlere son vermesi gerektiğini söyleyen bir tehdit mektubu bile aldığını anlatıyor.
2016-2017 senelerında gazetecileri maksat alan intihar hücumlarından sağ kurtulduğunu fakat iş arkadaşlarını kaybettiğini söyleyen Zohra, “Afganistan halkının şiddetten uzak, özgür bir hayat yaşayabilmesi için çaba ediyordum” diyor.
‘Evde gazetecilikle ilgili olan tüm materyallerimi yaktım’
çabucak hemen yirmilerinin başındaki iki genç bayan gazeteci Mariam ve Soraya ile konuşuyoruz.
Gazeteciliğe birkaç yıl evvel başlamış olmalarına karşın ne öncesinde ne de artık Taliban’ın tehditlerinden kaçabildiklerini anlatıyorlar.
“Taliban Kabil’e girdiği andan itibaren artık evimden çıkamazdım. Burada sıkışıp kaldık. Konutta gazetecilikle ilgili olan tüm materyallerimi yaktım. Her gün, Taliban’ın bir gün konutumuza geleceği kaygısıyla yaşıyorum. Zira Taliban nerede yaşadığımı öğrenirse beni ve ailemi öldürmeye gelecektir.”
Gazetecilikteki hayalinin, haberleri ‘tehdit edilmeden’ tüm gerçekliği ile dünya ile paylaşmak olduğunu söyleyen 23 yaşındaki Soraya da tıpkı başka tüm meslektaşları üzere, Taliban tarafınca arandığını ve mevtle tehdit edildiğini söylüyor:
“Gazetecilik yaptığım müddet boyunca risk altındaydım zira Afganistan’da hiç bir bayan gazeteci sokaklarda, ofiste ya da rastgele bir yer büsbütün inançlı bir halde işini yapamazdı. Erkekler çalışan bayanlara, bilhassa de televizyonda çalışan bayanlara makus gözle bakıyorlardı.”
“Erkekler bayan gazetecileri daima rahatsız eder ve berbat tekliflerde bulunurlardı. Ben de şahsen hayli makus laflar işittim. Akabinde Taliban geldi…”
Bayan gazetecilerin ortaklaşan bu deneyimleri, Taliban’ın bayan gazetecilere yönelik tehdidinin epeyce daha önceye dayandığını ortaya koyuyor.
Canlarını değerine Taliban’dan saklandıklarını söyleyen bayan gazetecilerin hepsi, en kısa vakitte ülkeyi terk edebilmenin yollarını arıyor.