Türkiye’nin, NATO güçlerinin çekilmesinin akabinde Kabil’deki Hamid Karzai Memleketler arası Havaalanı’nın güvenliğini üstlenmesi gündemde.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Savunma Bakanı Hulusi Akar, ordunun bu nazaranvi üstlenmesi için kurallarının “siyasi, mali ve lojistik dayanak” olduğunu açıklamıştı.
ABD’nin Türkiye’ye istihbarat dayanağı vermesinin de görüşülen hususlar içinde olduğu basına yansıdı.
Halihazırda havaalanının askeri kısmının operasyonel olarak yönetilmesinden Türkiye sorumlu.
Hamid Karzai Memleketler arası Havaalanı, ülkenin dış dünyayla bağının kurulabilmesi için hayati bir ehemmiyete sahip.
Bilhassa Batı ülkeleri, havaalanının güvenliğinin sağlanamaması durumunda Kabil’deki diplomatik misyonlarının geleceğinin tehlikeye gireceğini söylüyor.
Ülkeyi “Asya’nın kalbi” olarak tanımlayan Bakan Akar, havaalanının operasyonel tutulmasının değerini şu biçimde deklare etti:
“Havalimanı çalışmadığı takdirde büyükelçilikler çekilecek, bu biçimdesi bir durumda Afganistan, izole bir devlet haline gelecek, milletlerarası bağlar bakımından epeyce önemli problemler yaşayacak.”
Ama ülkede artan bir biçimde güç kazanan Taliban’ın Sözcüsü Suheyl Shaheen, BBC’ye yaptığı açıklamada, çekilmenin tamamlanmasının öngörüldüğü Eylül ayından daha sonra ülkede kalacak tüm yabancı askerlerin işgal gücü muamelesi nazaranceği ikazında bulundu.
Muahede ile ilgili ne biliniyor?
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, ABD Lideri Joe Biden ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın NATO Tepesi kapsamında 14 Haziran’da yaptıkları toplantıda, Kabil Havaalanı’nın güvenliğini Türkiye’nin sağlaması konusunda
Ankara ve Washington içinde hususla ilgili görüşmeler devam ediyor. Ama müzakerelerin içeriğine dair çabucak hemen ayrıntılı bilgi paylaşılmış değil.
Bakan Akar Pazartesi günü, “Şu ana kadar alınmış kesin bir karar yok. Lakin temaslar devam etmekte” dedi.
Bugün Akar’ın Amerikalı mevkidaşı Lloyd James Austin ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirmesi bekleniyor.
Türkiye’nin memleketler arası güç kapsamında Afganistan’da 500 civarı askeri bulunuyor.
Bakan Akar, şimdilik ek asker göndermenin planlanmadığını açıklamıştı.
Türkiye’yi bekleyen riskler neler?
BBC Türkçe‘ye konuşan Mersin Üniversitesi Milletlerarası Alakalar Kısmı’ndan Dr. Öğr. Üyesi Kaan Kutlu Ataç, Türkiye’nin bu rolü üstlenmesi halinde, iki türlü lojistik meseleyle karşılaşabileceğini söylüyor.
Bunlardan birincisi Hamid Karzai Milletlerarası Havaalanı’nın lojistik faaliyetlerinin devamlılığı, bir oburu ise diplomatik misyonların havaalanına ulaşımı.
“Karzai Havaalanı bir müddetdir vakit zaman havan taarruzlarına maruz kalıyor. Havaalanının coğrafik pozisyonu itibariyle uçukların son yaklaşmalarında ve kalkışları esnasında taarruz ihtimali çok yüksek. Örneğin orada uçuşlarla ilgili operasyonel faaliyetin devamı için aşikâr bir değişen teknolojinin, askeri mühimmatın, elektriğin, suyun, besin güvenliği üzere meselelerin nasıl sağlanacağı değerli hususlar. Tüm bunlar nasıl sağlanacak? Havaalanının Taliban tarafınca kuşatılması ihtimalinde oradaki 500 askerin güvenliği ve günlük muhtaçlıkları nasıl sağlanacak? Acil bir tahliye gerektiği durumda kimin lojistiğini kullanacaksınız?
Havaalanıyla diplomatik misyonlar içinde karayolu üzerinden ulaşım arterlerinin nasıl korunacağı ve açık tutulacağı ile ilgili önemli bir güvenlik altyapı ihtiyacı de ortaya çıkacaktır.“
Reuters ve Associated Press’e ismini vermeden konuşan yetkililer, geri çekilmenin akabinde diplomatların güvenliğini sağlamak için yaklaşık 650 Amerikan askerinin Afganistan’da kalmasının beklendiğini belirtmişti.
Ataç, Türkiye’nin karşılaşabileceği mümkün öteki meseleleri ise şu biçimde sıraladı:
“Burada acil durumlarda havaalanının güvenliği ile ilgili problemle karşılaştığı vakit Türkiye’nin nasıl müdahale edebileceği ya da NATO üyesi bir büyükelçiliğin bir acil durumda Türkiye’den askeri bir yardım/acil güvenlik dayanağı istemesi durumunda nasıl hal takınılacağı. Müzakerelerde bunlar Türk heyeti tarafınca gündeme getirilecektir fakat bunlar hakkında önemli soru işaretleri var üzere görünüyor.”
Eski bir NATO danışmanı olan, Afganistan doğumlu Orta Asya uzmanı Esedullah Oğuz da, BBC Türkçe‘ye yaptığı açıklamada, havaalanının başşehrin tam ortasında olduğunu hatırlatıyor ve Kabil’in tamamının güvenliğini sağlamadan tek başına havaalanının güvenliğini sağlamanın mümkün olmadığını söylüyor.
Oğuz, “Afganistan Türkiye’nin asker bulundurduğu öbür ülkelerden farklı, kendi şartları var. Kardeşçe görülüyor ancak bu dostluk test edilmiş değil. Duygusal bağı var fakat buna güvenerek riske girmemek gerekiyor” diyor ve yalnızca hükümetin değil, Taliban’ın ve ülkedeki başka muhalif örgütlerin de dayanağını almadan bu misyonu üstlenmenin Türkiye için “tehlikeli” olacağını söylüyor.
Oğuz’a bakılırsa Türkiye için “tehlike” yaratabilecek bir öbür durum ise Türkiye’nin Afganistan’da Pakistan ile bir arada hareket etmesi.
“Şu anda Afganistan’da aykırı giden her şeyden Pakistan’ı sorumlu tutuyorlar. Pakistan’a halk içinde fazlaca büyük bir nefret var zira Taliban’ı besleyip büyüten, ülkenin başına bela haline getiren Pakistan” diyen Oğuz, Türkiye’nin Afganların bu hassasiyetini “dikkate alması gerektiği” niyetinde.
Türkiye, Kabil Havaalanı’nda üstleneceği rolde Pakistan ve Macaristan ile bir arada hareket edebileceğini deklare etti.
Biden ile görüşmesinin akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Afganistan’da biz Pakistan’ı da yanımıza alma fikrimizi kendilerine söylemiş olduk, Macaristan’ı yanımıza alma niyetimizi kendilerine söylemiş olduk” dedi.
Taliban, Türkiye için bir tehdit mi?
Çekilmenin tamamlanması için öngörülen 11 Eylül tarihi yaklaşırken, Taliban da ülkede denetim altına aldığı bölgelerin sayısını artırıyor.
Taliban, Batılı güçlere yönelik ataklarını durdursa da, Afgan hükümeti ve güvenlik kurumlarını gaye almaya devam ediyor.
ABD’nin Afganistan’ı işgal ettiği 2001 yılında vazifeye gelen eski Devlet Lideri Hamid Karzai, “ABD ve NATO müttefiklerinin terörizm ve aşırıcılığı yenme maksadına ait misyonunun başarısızlığa uğradığını” söylemiş oldu.
Afganistan’da Taliban süratle yeni yerleşim yerlerini ele geçirerek ülkenin kıymetli bir kısmında denetimi sağlamış durumda.
Geçen ay basına yansıyan Amerikan istihbarat raporuna bakılırsa, Afgan hükümeti NATO güçlerinin çekilmesinden altı ay daha sonra büsbütün çökebilir.
Taliban heyeti, Sözcü Suheyl Shaheen ortada, Moskova’daki Afganistan barış görüşmelerinin akabinde basın açıklaması yapıyor (19 Mart 2021)
Taliban Sözcüsü Suheyl Shaheen BBC’ye yaptığı açıklamada, Eylül’den daha sonra ülkede kalacak tüm yabancı askerlerin işgal gücü muamelesi nazaranceği ihtarında bulundu.
Diplomatların, sivil toplum kuruluşlarının ve başka yabancı sivillerin maksat alınmayacağını ve müdafaaya gereksinim duymadıkların söyleyen Shaheen, “Tüm yabancı güçler, üstleniciler, danışmanlar, eğitmenler ülkeden çekilmeli zira bir ihlâl olan işgalin parçasıydılar. Reaksiyon göstereceğiz lakin bu reaksiyon, önder takımımızın kararları temelinde gösterilecek” dedi.
Bu açıklamayı “Türkiye’ye karşı açıkça bir ihtar” olarak nitelendiren Oğuz, “Türkiye Afganistan’da faal savaş misyonuna katılmadı, daima Talibanla ve öteki örgütlerle el altından temas halindeydi. Taliban da bunu dikkate aldı ve son 20 yılda Türk askerlerine saldırmadı fakat NATO daha sonrası Afganistan’da kaldığı vakit savaşan taraflardan biri olacak ve bu durumda da gaye olabilir” diyor.
Bölge ülkelerinin hali ne olur?
Türkiye’nin bu mümkün misyonu yalnızca Pakistan’ı değil, Rusya ve Çin üzere bölgedeki büyük güçleri de ilgilendiriyor.
Türkiye’nin Afganistan’da bulunmasının bir NATO ülkesi olarak onu Rusya ile de karşı karşıya getirebileceğini söyleyen Kaan Kutlu Ataç, “NATO’nun çekilmesinin akabinde doğacak güç boşluğunu Rusya’nın bırakmayacağı muhakkaktır” diyor.
Ataç ayrıyeten Türkiye’nin Pakistan ile birlikte hareket etmesi halinde, İslamabad ile Pekin’in ekonomik, diplomatik ve askeri alanda yakın bağlarından dolayı Çin’in de denkleme dahil olabileceğini söylüyor:
“Diyelim ki Türkiye Hamid Karzai Havaalanı’nın güvenliğini üstlendi. Ansızın karşınızda dünyanın yeni nizamının oluşumundaki üç büyük aktörle karşı karşıya kalıyorsunuz. İttifak yapısı içerisinde ABD, Avrupa alanında birinci hasım olarak gözüken Rusya ve global seviyede de birinci hasım olarak gözüken Çin. Bu hasımlarla bir çaba içerisine giriyorsanız ve bunu da Afganistan üzere bir ülke üzerinden yapıyorsanız, gerçekten birkaç defa düşünmek lazım diye tahlil etmek gerekir. Çok riskli bir yapı.“
Esadullah Oğuz ise Rusya ve Çin’in Türkiye’ye takınacağı mümkün hal konusunda daha optimist.
Türkiye’nin NATO daha sonrası Afganistan’da varlığını sürdürmesinin, ABD’nin varlığı kadar olmasa da, Moskova ve Pekin’i rahatsız ettiğini söyleyen Oğuz lakin bunun denetim edilebileceği kanısında:
“Türkiye’nin Rusya ile yakın ilgileri var. Suriye’de örneğin görüş birliği ortasında olmasak bile işbirliği yapılabiliyor. Tahminen Afganistan’da da bu biçimde bir orta formül bulunabilir.
Türkiye’nin Çin’le de bağları yeterli. ABD’nin taşeronu, onun çıkarlarını koruyan bir durumda olmadığı takdirde Çin’den ve Rusya’dan epeyce büyük bir karşılık gelmez.“
Türkiye niye Afganistan’da kalmak istiyor?
Türkiye’nin bilhassa Rusya’dan S-400 füze sistemini satın almasının akabinde Washington ile bozulan bağlarını onarmak için bu nazaranvi üstlenmek istemiş olabileceği uzmanlar tarafınca lisana getiriliyor.
Ataç, “Türk-Amerikan bağlantıları tarihi tabanlarını yaşıyor. Türkiye de tahminen Afganistan’daki tarihi münasebetlerini kullanarak – hükümetle, bölgedeki etnik yapılarla, savaşan kümelerin liderlik yapılarıyla kimi bağlantıları var Türkiye’nin – bunu diplomatik bir koz olarak kullanabilir” diyor.
Türkiye’nin “çok terör yapılarıyla uğraşta faal bir rol oynadığını“, “Örneğin Kuzey Suriye’de IŞİD ile birebir ordu seviyesinde uğraş eden tek NATO ülkesi olduğunu” söyleyen Ataç, “ötürüsıyla Türkiye’nin bu biçimde diplomasi manasında itibar kullanma yeteneği var. Bunu NATO üzerinden Afganistan’a havale edebilir mi? Edebilir. Bunu da göz gerisi etmemek gerekiyor” diyor.
Afganistan Ulusal Ordusu’nun subay ve astsubay adayı 109 bayan işçisine, 3’üncü Piyade Eğitim Tugay Komutanlığı’nda temel askerlik eğitimi verildi (25 Ağustos 2016)
Oğuz ise Türkiye’nin Afganistan’da halihazırda “kazandığı prestijini kalıcı hale getirmek istediği” görüşünde:
“Türkiye 10’dan fazla ülkede asker bulunduruyor, artık yeni bir bölgeye açılmaya çalışıyor. Son 20 yılda 1,1 milyar dolar civarında Türkiye yatırım yaptı Afganistan’da. Yumuşak gücünü kullanarak büyük bir prestij elde etti, artık onu NATO daha sonrasında kalıcı hale getirmek istiyor.“
Türkiye’nin hem Afganistan’la tıpkı vakitte Pakistan’la münasebetlerinin uygun olduğunu hatırlatan Oğuz, “Pakistan’ı ikna edebilirse Taliban’ı da ikna edecektir. Bu durumda bölgede kalarak hem gücünü pekiştirecek, prestijini koruyacak birebir vakitte Afganistan ve Pakistan’ı barıştırma talihi var Türkiye’nin. Afganistan’da 20 yıldır gelmeyen barış gelmiş olacak ve Türkiye tarihi başarıyı elde etmiş olacak” diyor lakin uyarıyor:
“Ancak bununla birlikte Afganistan bir bataklık. En ufak bir yanlışta Türkiye’nin elde ettiği prestij da aksine dönebilir.“
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Savunma Bakanı Hulusi Akar, ordunun bu nazaranvi üstlenmesi için kurallarının “siyasi, mali ve lojistik dayanak” olduğunu açıklamıştı.
ABD’nin Türkiye’ye istihbarat dayanağı vermesinin de görüşülen hususlar içinde olduğu basına yansıdı.
Halihazırda havaalanının askeri kısmının operasyonel olarak yönetilmesinden Türkiye sorumlu.
Hamid Karzai Memleketler arası Havaalanı, ülkenin dış dünyayla bağının kurulabilmesi için hayati bir ehemmiyete sahip.
Bilhassa Batı ülkeleri, havaalanının güvenliğinin sağlanamaması durumunda Kabil’deki diplomatik misyonlarının geleceğinin tehlikeye gireceğini söylüyor.
Ülkeyi “Asya’nın kalbi” olarak tanımlayan Bakan Akar, havaalanının operasyonel tutulmasının değerini şu biçimde deklare etti:
“Havalimanı çalışmadığı takdirde büyükelçilikler çekilecek, bu biçimdesi bir durumda Afganistan, izole bir devlet haline gelecek, milletlerarası bağlar bakımından epeyce önemli problemler yaşayacak.”
Ama ülkede artan bir biçimde güç kazanan Taliban’ın Sözcüsü Suheyl Shaheen, BBC’ye yaptığı açıklamada, çekilmenin tamamlanmasının öngörüldüğü Eylül ayından daha sonra ülkede kalacak tüm yabancı askerlerin işgal gücü muamelesi nazaranceği ikazında bulundu.
Muahede ile ilgili ne biliniyor?
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, ABD Lideri Joe Biden ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın NATO Tepesi kapsamında 14 Haziran’da yaptıkları toplantıda, Kabil Havaalanı’nın güvenliğini Türkiye’nin sağlaması konusunda
Ankara ve Washington içinde hususla ilgili görüşmeler devam ediyor. Ama müzakerelerin içeriğine dair çabucak hemen ayrıntılı bilgi paylaşılmış değil.
Bakan Akar Pazartesi günü, “Şu ana kadar alınmış kesin bir karar yok. Lakin temaslar devam etmekte” dedi.
Bugün Akar’ın Amerikalı mevkidaşı Lloyd James Austin ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirmesi bekleniyor.
Türkiye’nin memleketler arası güç kapsamında Afganistan’da 500 civarı askeri bulunuyor.
Bakan Akar, şimdilik ek asker göndermenin planlanmadığını açıklamıştı.
Türkiye’yi bekleyen riskler neler?
BBC Türkçe‘ye konuşan Mersin Üniversitesi Milletlerarası Alakalar Kısmı’ndan Dr. Öğr. Üyesi Kaan Kutlu Ataç, Türkiye’nin bu rolü üstlenmesi halinde, iki türlü lojistik meseleyle karşılaşabileceğini söylüyor.
Bunlardan birincisi Hamid Karzai Milletlerarası Havaalanı’nın lojistik faaliyetlerinin devamlılığı, bir oburu ise diplomatik misyonların havaalanına ulaşımı.
“Karzai Havaalanı bir müddetdir vakit zaman havan taarruzlarına maruz kalıyor. Havaalanının coğrafik pozisyonu itibariyle uçukların son yaklaşmalarında ve kalkışları esnasında taarruz ihtimali çok yüksek. Örneğin orada uçuşlarla ilgili operasyonel faaliyetin devamı için aşikâr bir değişen teknolojinin, askeri mühimmatın, elektriğin, suyun, besin güvenliği üzere meselelerin nasıl sağlanacağı değerli hususlar. Tüm bunlar nasıl sağlanacak? Havaalanının Taliban tarafınca kuşatılması ihtimalinde oradaki 500 askerin güvenliği ve günlük muhtaçlıkları nasıl sağlanacak? Acil bir tahliye gerektiği durumda kimin lojistiğini kullanacaksınız?
Havaalanıyla diplomatik misyonlar içinde karayolu üzerinden ulaşım arterlerinin nasıl korunacağı ve açık tutulacağı ile ilgili önemli bir güvenlik altyapı ihtiyacı de ortaya çıkacaktır.“
Reuters ve Associated Press’e ismini vermeden konuşan yetkililer, geri çekilmenin akabinde diplomatların güvenliğini sağlamak için yaklaşık 650 Amerikan askerinin Afganistan’da kalmasının beklendiğini belirtmişti.
Ataç, Türkiye’nin karşılaşabileceği mümkün öteki meseleleri ise şu biçimde sıraladı:
“Burada acil durumlarda havaalanının güvenliği ile ilgili problemle karşılaştığı vakit Türkiye’nin nasıl müdahale edebileceği ya da NATO üyesi bir büyükelçiliğin bir acil durumda Türkiye’den askeri bir yardım/acil güvenlik dayanağı istemesi durumunda nasıl hal takınılacağı. Müzakerelerde bunlar Türk heyeti tarafınca gündeme getirilecektir fakat bunlar hakkında önemli soru işaretleri var üzere görünüyor.”
Eski bir NATO danışmanı olan, Afganistan doğumlu Orta Asya uzmanı Esedullah Oğuz da, BBC Türkçe‘ye yaptığı açıklamada, havaalanının başşehrin tam ortasında olduğunu hatırlatıyor ve Kabil’in tamamının güvenliğini sağlamadan tek başına havaalanının güvenliğini sağlamanın mümkün olmadığını söylüyor.
Oğuz, “Afganistan Türkiye’nin asker bulundurduğu öbür ülkelerden farklı, kendi şartları var. Kardeşçe görülüyor ancak bu dostluk test edilmiş değil. Duygusal bağı var fakat buna güvenerek riske girmemek gerekiyor” diyor ve yalnızca hükümetin değil, Taliban’ın ve ülkedeki başka muhalif örgütlerin de dayanağını almadan bu misyonu üstlenmenin Türkiye için “tehlikeli” olacağını söylüyor.
Oğuz’a bakılırsa Türkiye için “tehlike” yaratabilecek bir öbür durum ise Türkiye’nin Afganistan’da Pakistan ile bir arada hareket etmesi.
“Şu anda Afganistan’da aykırı giden her şeyden Pakistan’ı sorumlu tutuyorlar. Pakistan’a halk içinde fazlaca büyük bir nefret var zira Taliban’ı besleyip büyüten, ülkenin başına bela haline getiren Pakistan” diyen Oğuz, Türkiye’nin Afganların bu hassasiyetini “dikkate alması gerektiği” niyetinde.
Türkiye, Kabil Havaalanı’nda üstleneceği rolde Pakistan ve Macaristan ile bir arada hareket edebileceğini deklare etti.
Biden ile görüşmesinin akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Afganistan’da biz Pakistan’ı da yanımıza alma fikrimizi kendilerine söylemiş olduk, Macaristan’ı yanımıza alma niyetimizi kendilerine söylemiş olduk” dedi.
Taliban, Türkiye için bir tehdit mi?
Çekilmenin tamamlanması için öngörülen 11 Eylül tarihi yaklaşırken, Taliban da ülkede denetim altına aldığı bölgelerin sayısını artırıyor.
Taliban, Batılı güçlere yönelik ataklarını durdursa da, Afgan hükümeti ve güvenlik kurumlarını gaye almaya devam ediyor.
ABD’nin Afganistan’ı işgal ettiği 2001 yılında vazifeye gelen eski Devlet Lideri Hamid Karzai, “ABD ve NATO müttefiklerinin terörizm ve aşırıcılığı yenme maksadına ait misyonunun başarısızlığa uğradığını” söylemiş oldu.
Afganistan’da Taliban süratle yeni yerleşim yerlerini ele geçirerek ülkenin kıymetli bir kısmında denetimi sağlamış durumda.
Geçen ay basına yansıyan Amerikan istihbarat raporuna bakılırsa, Afgan hükümeti NATO güçlerinin çekilmesinden altı ay daha sonra büsbütün çökebilir.
Taliban heyeti, Sözcü Suheyl Shaheen ortada, Moskova’daki Afganistan barış görüşmelerinin akabinde basın açıklaması yapıyor (19 Mart 2021)
Taliban Sözcüsü Suheyl Shaheen BBC’ye yaptığı açıklamada, Eylül’den daha sonra ülkede kalacak tüm yabancı askerlerin işgal gücü muamelesi nazaranceği ihtarında bulundu.
Diplomatların, sivil toplum kuruluşlarının ve başka yabancı sivillerin maksat alınmayacağını ve müdafaaya gereksinim duymadıkların söyleyen Shaheen, “Tüm yabancı güçler, üstleniciler, danışmanlar, eğitmenler ülkeden çekilmeli zira bir ihlâl olan işgalin parçasıydılar. Reaksiyon göstereceğiz lakin bu reaksiyon, önder takımımızın kararları temelinde gösterilecek” dedi.
Bu açıklamayı “Türkiye’ye karşı açıkça bir ihtar” olarak nitelendiren Oğuz, “Türkiye Afganistan’da faal savaş misyonuna katılmadı, daima Talibanla ve öteki örgütlerle el altından temas halindeydi. Taliban da bunu dikkate aldı ve son 20 yılda Türk askerlerine saldırmadı fakat NATO daha sonrası Afganistan’da kaldığı vakit savaşan taraflardan biri olacak ve bu durumda da gaye olabilir” diyor.
Bölge ülkelerinin hali ne olur?
Türkiye’nin bu mümkün misyonu yalnızca Pakistan’ı değil, Rusya ve Çin üzere bölgedeki büyük güçleri de ilgilendiriyor.
Türkiye’nin Afganistan’da bulunmasının bir NATO ülkesi olarak onu Rusya ile de karşı karşıya getirebileceğini söyleyen Kaan Kutlu Ataç, “NATO’nun çekilmesinin akabinde doğacak güç boşluğunu Rusya’nın bırakmayacağı muhakkaktır” diyor.
Ataç ayrıyeten Türkiye’nin Pakistan ile birlikte hareket etmesi halinde, İslamabad ile Pekin’in ekonomik, diplomatik ve askeri alanda yakın bağlarından dolayı Çin’in de denkleme dahil olabileceğini söylüyor:
“Diyelim ki Türkiye Hamid Karzai Havaalanı’nın güvenliğini üstlendi. Ansızın karşınızda dünyanın yeni nizamının oluşumundaki üç büyük aktörle karşı karşıya kalıyorsunuz. İttifak yapısı içerisinde ABD, Avrupa alanında birinci hasım olarak gözüken Rusya ve global seviyede de birinci hasım olarak gözüken Çin. Bu hasımlarla bir çaba içerisine giriyorsanız ve bunu da Afganistan üzere bir ülke üzerinden yapıyorsanız, gerçekten birkaç defa düşünmek lazım diye tahlil etmek gerekir. Çok riskli bir yapı.“
Esadullah Oğuz ise Rusya ve Çin’in Türkiye’ye takınacağı mümkün hal konusunda daha optimist.
Türkiye’nin NATO daha sonrası Afganistan’da varlığını sürdürmesinin, ABD’nin varlığı kadar olmasa da, Moskova ve Pekin’i rahatsız ettiğini söyleyen Oğuz lakin bunun denetim edilebileceği kanısında:
“Türkiye’nin Rusya ile yakın ilgileri var. Suriye’de örneğin görüş birliği ortasında olmasak bile işbirliği yapılabiliyor. Tahminen Afganistan’da da bu biçimde bir orta formül bulunabilir.
Türkiye’nin Çin’le de bağları yeterli. ABD’nin taşeronu, onun çıkarlarını koruyan bir durumda olmadığı takdirde Çin’den ve Rusya’dan epeyce büyük bir karşılık gelmez.“
Türkiye niye Afganistan’da kalmak istiyor?
Türkiye’nin bilhassa Rusya’dan S-400 füze sistemini satın almasının akabinde Washington ile bozulan bağlarını onarmak için bu nazaranvi üstlenmek istemiş olabileceği uzmanlar tarafınca lisana getiriliyor.
Ataç, “Türk-Amerikan bağlantıları tarihi tabanlarını yaşıyor. Türkiye de tahminen Afganistan’daki tarihi münasebetlerini kullanarak – hükümetle, bölgedeki etnik yapılarla, savaşan kümelerin liderlik yapılarıyla kimi bağlantıları var Türkiye’nin – bunu diplomatik bir koz olarak kullanabilir” diyor.
Türkiye’nin “çok terör yapılarıyla uğraşta faal bir rol oynadığını“, “Örneğin Kuzey Suriye’de IŞİD ile birebir ordu seviyesinde uğraş eden tek NATO ülkesi olduğunu” söyleyen Ataç, “ötürüsıyla Türkiye’nin bu biçimde diplomasi manasında itibar kullanma yeteneği var. Bunu NATO üzerinden Afganistan’a havale edebilir mi? Edebilir. Bunu da göz gerisi etmemek gerekiyor” diyor.
Afganistan Ulusal Ordusu’nun subay ve astsubay adayı 109 bayan işçisine, 3’üncü Piyade Eğitim Tugay Komutanlığı’nda temel askerlik eğitimi verildi (25 Ağustos 2016)
Oğuz ise Türkiye’nin Afganistan’da halihazırda “kazandığı prestijini kalıcı hale getirmek istediği” görüşünde:
“Türkiye 10’dan fazla ülkede asker bulunduruyor, artık yeni bir bölgeye açılmaya çalışıyor. Son 20 yılda 1,1 milyar dolar civarında Türkiye yatırım yaptı Afganistan’da. Yumuşak gücünü kullanarak büyük bir prestij elde etti, artık onu NATO daha sonrasında kalıcı hale getirmek istiyor.“
Türkiye’nin hem Afganistan’la tıpkı vakitte Pakistan’la münasebetlerinin uygun olduğunu hatırlatan Oğuz, “Pakistan’ı ikna edebilirse Taliban’ı da ikna edecektir. Bu durumda bölgede kalarak hem gücünü pekiştirecek, prestijini koruyacak birebir vakitte Afganistan ve Pakistan’ı barıştırma talihi var Türkiye’nin. Afganistan’da 20 yıldır gelmeyen barış gelmiş olacak ve Türkiye tarihi başarıyı elde etmiş olacak” diyor lakin uyarıyor:
“Ancak bununla birlikte Afganistan bir bataklık. En ufak bir yanlışta Türkiye’nin elde ettiği prestij da aksine dönebilir.“