Taliban bir müddetdir bu tıp cümleleri sıklıkla sarfediyordu.
Taliban başkanı Molla Abdulgani Baradar, yakınlarda silahlı hareketi siyasete taşıyacak bir idare oluşturma hedefli görüşmeler için başşehir Kabil’e vardığında, “Afganistan halkının tümünü temsil edecek kapsayıcı bir hükümet kurmak için uğraşıyoruz” demişti.
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid de Kabil’de düzenlediği birinci basın toplantısında, “Barış ortasında yaşamak istiyoruz. İç düşman istemiyoruz, dış düşman da istemiyoruz” tabirlerini kullanmıştı.
Fakat Taliban’ın ne yapacağını izleyen Afganlar, yabancı hükümetler, insanı yardım örgütleri çalışan ve yöneticileri ve siyasi gözlemcilerden oluşan geniş bir kesim son günlerde hususa “Lafa değil icraata bak” diyerek yaklaşıyor.
Gelişmeleri en yakından izleyenler ise şahsen Afgan halkı kuşkusuz zira ömürleri en epey etkilenecek olan onlar.
Kabil ve öteki büyük kentlerde başını temel haklarını, toplumdaki pozisyonları ve siyasi kazanımlarını talep eden Afgan bayanların çektiği yiğit göstericilerin, savlı pankartlarla sokaklara döküldüğü gün yeni Taliban hükümeti de açıklanıyordu.
Sanki bu Taliban’ın medyanın işleyişini kavradığının yeni bir delili mıydı? Yeni hükümetin açıklanması, o gün Kabil sokaklarında göstericileri dağıtmaya çalışan Taliban güçlerinin havaya ateş edişini, insanlara sopalar ve dipçiklerle darp edişini süreksiz bir süre için de olsa dünya haber bültenlerinde geri sıralara itti.
Ama hükümetin açıklanması bu kadar bütün dünya tarafınca beklenen, tarihi bir olay bulunmasına rağmen sıradan bir basın toplantısı ortamında ve mütevazı bir merasim ile gerçekleştirildi. Toplumsal medyayı hareketlendiren kabinenin açıklanması Taliban’ın vaatlerine inanmak isteyenlerde ise mideye inen bir yumruk tesiri yarattı.
Bayan Meseleleri Bakanlığı lağvedildi
Kapsayıcı olmak bir yana yeni hükümet istisnasız bütün üyeleriyle Taliban’dan oluşuyordu. Kurulları, vekilleri ve kuvvetli önder Hibatullah Akhundzade ile Taliban hareketinin eski örgüt yapılanması olduğu üzere kabinede yer almıştı.
Bir vakit içinderın nefret edilen Ahlak ve Fazilet Bakanlığı geri getirilirken, Bayan Sıkıntıları Bakanlığı lağvedilmişti.
Büyük tartısı Paştu aşiretleri mensuplarından oluşan kabinede yalnızca bir Tacik ve bir Hazara vardı, her ikisi de Taliban mensuplarıydı. Ve olağan olarak bakan yardımcılığı, müsteşarlık seviyelerinde dahi bayan yoktu.
Bu eski takım ile yeni jenerasyon mollalar ve askeri kumandanların hükümeti. 1990’lardaki Taliban idaresinin artık sakalları daha ağarmış ve uzamış önderleri, Guantanamo’da ABD’nin esiri olarak tutulup salıverilenler, ABD ve Birleşmiş Milletler’in (BM) kara listelerine konanlar, son aylarda bütün cephelerde çarpışmış savaşçı kumandanlar, müzakere masalarına oturan ve son senelerda bölge ülkelerinin başşehirlerinde yeni model Taliban 2.0’ın pazarlamasını yapan kendine mahsus barış görüşmecileri yeni hükümette temsil ediliyor.
BBC
Ortalarında öne çıkan ve kimisi Batı açısından kışkırtıcı bulunabilecek isimler de var.
Süreksiz hükümetin başına getirilen ak sakallı Molla Hasan Akhund, Taliban’ın kurucularından ve BM’nin yaptırım uygulanacak şahıslar listesinde yer alıyor.
İçişleri Bakanı Siraceddin Hakkani, en epey Amerikan Federal Soruşturma Ofisi’nin (FBI) arananlar listesindeki açık renk bir örtünün yüzünü kısmen kapattığı fotoğrafıyla biliniyor. FBI posterindeki fotoğrafa, başına 5 milyon dolar ödül konduğu bilgisi eşlik ediyor.
Daha yakınlarda ismi New York Times gazetesine 2020 yılında yolladığı bir makaleyle duyulmuştu. Barış daveti yaptığı bu yazıda ailesinin ismiyle anılan Hakkani örgütlenmesinin Afgan sivillere yönelik en ağır akınlardan kimilerinden sorumlu olduğunu söylemeyi ihmal etmişti. Hakkaniler bu biçimde bir örgütlenme olmadığı ve artık Taliban’ın kesimi olduklarında ısrar ediyor.
Görsel olarak yalnızca siyah bir silüet olarak tanıdığımız Savunma Bakanı Molla Yakup ise Taliban’ın eski kurucu başkanı Molla Ömer’in oğlu.
Fakat bir dakika, bu yalnızca süreksiz bir hükümet.
‘Kabine listesi genişleyebilir’
Kabil’deki basın toplantısı sırasında odadaki gazeteciler daima bir ağızdan sorularını duyurmaya çalışırken, vakit içerisinde yeni bakanlıklar açıklanabileceği söylendi.
Kültür Kurulu Lider Yardımcısı Ahmedullah Wasik, çalışma arkadaşım Sekunder Kirmani’ye “hemen çabucak bütün bakanlıklar ve bakan yardımcılıklarını açıklamadık, o yüzden listenin genişlemesi ihtimali var” dedi.
ötürüsıyla açıklanan süreksiz kabine zati Taliban’ın savaşçı tabanını ödüllendirmek ve onlara teminat vermek, “İslam nizamına dönüşü kutlamak” hedefiyle yapılmış politik bir açılış atılımı olabilir.
Kabine hem de çok dikkatle oluşturulmuş bir uzlaşma üzere de görünüyor. Molla Baradar dahil biroldukçalarının yeni idarenin liderliğine getirilmesini beklediği birtakım siyasi ve askeri kimi ağır toplar yerine Molla Akhund başbakan ilan edildi.
Taliban başkanlarının, devrik idarenin bilhassa de geçmişte yolsuzluklarla ismi lekelenmiş siyasetçilerini hükümete dahil etmeye direndikleri, onların zamanının tamamlandığı görüşünde oldukları söyleniyor.
Süreksiz hükümette 1990’larda da yürüttüğü Dışişleri Bakan Yardımcılığı’na getirilen Taliban’ın barış görüşmecilerinden Şer Muhammed Abbas Stanikzai’nin bir kelamı hala kulaklarımda çınlıyor.
2020 yılının Şubat ayında ABD ile Taliban içindeki tarihi barış muahedesi imzalandıktan daha sonra, onların geri gelişinden korkan Afganlara bir iletisi olup olmadığını sormuştum.
Bana keyifle, “Onlara çoğunluğun kabul edebileceği bir hükümet kuracağımızı söyleyin” diye yanıt vermişti. “Çoğunluk” sözünü bilhassa üzerine basarak vurgulamıştı.
Bu, öbür bir biçimde söz etmek gerekirse Batılı fikirler değil klâsik pahaların hâkim olacağı bir hükümet manasına geliyordu.
Periyot değişti
O günler Afganların nihayet savaşın en berbat günlerinin geride kalabileceğini umduğu heyecanlı günlerdi. 2020’nin ilerleyen aylarında Katar’daki resmi Afganistan müzakerelerinin ilik gününde Taliban bundan bu biçimde bir İslam Buyrukluğu talep etmeyeceklerini, bu mevzudaki hassasiyeti anladıklarını ima ettiklerinde odada bir heyecan rüzgarı esmişti.
Bayan müzakerecilerle görüşmelerde onlara bayanların bakanlıklar da dahil, devlet başkanlığı haricindeki siyasi rollere getirilebilecekleri konusunda garantiler verilmişti.
Bunlar bu biçimdedı. Artık periyot değişti. İktidar Taliban’da.
Reuters Kabil’deki sokak şovlarına Taliban sert biçimde müdahale etti
Taliban’ın birfazlaca vaadini dinlemiş olan müzakereci ve eski milletvekili Fevziye Kufi, “Afganistan’ın toplumsal dokusunu hesaba katmayanlar hayli önemli sonuçlara katlanmak zorunda kalabilir” diyor.
Bu ikaz şu anda sokak şovlarıyla ve dünya başkentlerinden yapılan açıklamalarla daha bir mana kazanıyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı tarafınca yapılan açıklamada “Dünya olan biteni yakından izliyor” denilirken, Rusya’da yayımlanan Nezavisimaya Gazeta’nın başyazısında “Taliban’ın yakın bir vakitte memleketler arası seviyede tanınma ihtimali pek yok” yorumu yapıldı.
Taliban kendi genç nesillerinin bile itirazlarıyla karşılaşabilir.
Taliban mensubu bir genç yakınlarda bana “Tarihin derslerini düzgün anlamalıyız” dedi. Şayet Taliban bir daha tek başına yönetmeye girişirse 2001 yılındaki eski hükümet üzere bir daha devrilebileceğini vurguladı. Bir öteki genç Talib yalnızca dini konularda uzman olan mollalara yeni hükümette bu kadar rol verilmesinden rahatsızlığını tabir etti.
Yeni hükümetin açıklanmasından daha sonrasında bir açıklama yapan Taliban başkanı Akhundzade “bütün yetenekli ve yetişmiş bireylerin, yetenekleri, rehberlikleri ve çalışmalarına muhtaçlık olduğunu” söylemiş oldu.
Ancak bütün kapsayıcı lafzın altında temel kıymetli olanın “sistemin güçlendirilmesi”, “İslam Emirliği’nin bir daha kurulması” olduğu netti. Öbür herşey bunun gerisinde kalıyordu.
Kabil’deki son günlerimde farklı bakış açılarına sahip Taliban gözlemcilerine, liderliğin vakit içerisinde daha mı katılaşacağı yoksa daha mı yumuşayacağını düşündüklerini sordum.
kuvvetli rüzgarlar Taliban’ı biroldukça farklı tarafa götürebilir.
EPA Kabil’deki eski ABD Büyükelçiliği önünde bekleyen bir Taliban savaşçısı
Taliban öncesi hükümetin bütçesinin yüzde 80’ini sağlayan dünyanın önde gelen yardım örgütleri de gelişmeleri yakından izliyor.
BM İnsani Yardım Sorumlusu Martin Griffiths, ülkeden ayrılırken bana “Çok epeyce büyük problem arasındaler” dedi ve yardımların sürdürülebilmesinde bayanlar ve kız çocuklarının toplumsal yaşama iştiraki da dahil insani bedeller ve prensiplerin temel ehemmiyette olduğunu söylemiş oldu. Önde gelen yetkililerin kendisinden biraz sabırlı olmasını istediklerini ve tavsiyelerini sorduklarını da ekledi.
Afganistan’ın yeni başkanları ayrıyeten dünyanın dört bir yanındaki cihatçı örgütler tarafınca da yakından izleniyor. Birçoğu Şeriat’a uygun bir İslam nizamının kurulmasını bildirilerle kutladı.
Afganistan tabir yerindeyse “başarısız olmak için fazla büyük”.
Çok görüşlü kümeler için bir sığınak olması ihtimali, insan hakları ve açlık ve düşüncelerin yol açabileceği bir insani kriz dertleri biroldukcalarını ister istemez, ülkenin, hala yeni bir gelecekten fazla geçmişteki köklerine bağlı yeni önderleriyle bir arada çalışmanın yollarını aramaya odaklayacak.
Lakin yaklaşım tıpkı kalacak: Kıymetli olan laf değil icraat.
Taliban başkanı Molla Abdulgani Baradar, yakınlarda silahlı hareketi siyasete taşıyacak bir idare oluşturma hedefli görüşmeler için başşehir Kabil’e vardığında, “Afganistan halkının tümünü temsil edecek kapsayıcı bir hükümet kurmak için uğraşıyoruz” demişti.
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid de Kabil’de düzenlediği birinci basın toplantısında, “Barış ortasında yaşamak istiyoruz. İç düşman istemiyoruz, dış düşman da istemiyoruz” tabirlerini kullanmıştı.
Fakat Taliban’ın ne yapacağını izleyen Afganlar, yabancı hükümetler, insanı yardım örgütleri çalışan ve yöneticileri ve siyasi gözlemcilerden oluşan geniş bir kesim son günlerde hususa “Lafa değil icraata bak” diyerek yaklaşıyor.
Gelişmeleri en yakından izleyenler ise şahsen Afgan halkı kuşkusuz zira ömürleri en epey etkilenecek olan onlar.
Kabil ve öteki büyük kentlerde başını temel haklarını, toplumdaki pozisyonları ve siyasi kazanımlarını talep eden Afgan bayanların çektiği yiğit göstericilerin, savlı pankartlarla sokaklara döküldüğü gün yeni Taliban hükümeti de açıklanıyordu.
Sanki bu Taliban’ın medyanın işleyişini kavradığının yeni bir delili mıydı? Yeni hükümetin açıklanması, o gün Kabil sokaklarında göstericileri dağıtmaya çalışan Taliban güçlerinin havaya ateş edişini, insanlara sopalar ve dipçiklerle darp edişini süreksiz bir süre için de olsa dünya haber bültenlerinde geri sıralara itti.
Ama hükümetin açıklanması bu kadar bütün dünya tarafınca beklenen, tarihi bir olay bulunmasına rağmen sıradan bir basın toplantısı ortamında ve mütevazı bir merasim ile gerçekleştirildi. Toplumsal medyayı hareketlendiren kabinenin açıklanması Taliban’ın vaatlerine inanmak isteyenlerde ise mideye inen bir yumruk tesiri yarattı.
Bayan Meseleleri Bakanlığı lağvedildi
Kapsayıcı olmak bir yana yeni hükümet istisnasız bütün üyeleriyle Taliban’dan oluşuyordu. Kurulları, vekilleri ve kuvvetli önder Hibatullah Akhundzade ile Taliban hareketinin eski örgüt yapılanması olduğu üzere kabinede yer almıştı.
Bir vakit içinderın nefret edilen Ahlak ve Fazilet Bakanlığı geri getirilirken, Bayan Sıkıntıları Bakanlığı lağvedilmişti.
Büyük tartısı Paştu aşiretleri mensuplarından oluşan kabinede yalnızca bir Tacik ve bir Hazara vardı, her ikisi de Taliban mensuplarıydı. Ve olağan olarak bakan yardımcılığı, müsteşarlık seviyelerinde dahi bayan yoktu.
Bu eski takım ile yeni jenerasyon mollalar ve askeri kumandanların hükümeti. 1990’lardaki Taliban idaresinin artık sakalları daha ağarmış ve uzamış önderleri, Guantanamo’da ABD’nin esiri olarak tutulup salıverilenler, ABD ve Birleşmiş Milletler’in (BM) kara listelerine konanlar, son aylarda bütün cephelerde çarpışmış savaşçı kumandanlar, müzakere masalarına oturan ve son senelerda bölge ülkelerinin başşehirlerinde yeni model Taliban 2.0’ın pazarlamasını yapan kendine mahsus barış görüşmecileri yeni hükümette temsil ediliyor.
BBC
Ortalarında öne çıkan ve kimisi Batı açısından kışkırtıcı bulunabilecek isimler de var.
Süreksiz hükümetin başına getirilen ak sakallı Molla Hasan Akhund, Taliban’ın kurucularından ve BM’nin yaptırım uygulanacak şahıslar listesinde yer alıyor.
İçişleri Bakanı Siraceddin Hakkani, en epey Amerikan Federal Soruşturma Ofisi’nin (FBI) arananlar listesindeki açık renk bir örtünün yüzünü kısmen kapattığı fotoğrafıyla biliniyor. FBI posterindeki fotoğrafa, başına 5 milyon dolar ödül konduğu bilgisi eşlik ediyor.
Daha yakınlarda ismi New York Times gazetesine 2020 yılında yolladığı bir makaleyle duyulmuştu. Barış daveti yaptığı bu yazıda ailesinin ismiyle anılan Hakkani örgütlenmesinin Afgan sivillere yönelik en ağır akınlardan kimilerinden sorumlu olduğunu söylemeyi ihmal etmişti. Hakkaniler bu biçimde bir örgütlenme olmadığı ve artık Taliban’ın kesimi olduklarında ısrar ediyor.
Görsel olarak yalnızca siyah bir silüet olarak tanıdığımız Savunma Bakanı Molla Yakup ise Taliban’ın eski kurucu başkanı Molla Ömer’in oğlu.
Fakat bir dakika, bu yalnızca süreksiz bir hükümet.
‘Kabine listesi genişleyebilir’
Kabil’deki basın toplantısı sırasında odadaki gazeteciler daima bir ağızdan sorularını duyurmaya çalışırken, vakit içerisinde yeni bakanlıklar açıklanabileceği söylendi.
Kültür Kurulu Lider Yardımcısı Ahmedullah Wasik, çalışma arkadaşım Sekunder Kirmani’ye “hemen çabucak bütün bakanlıklar ve bakan yardımcılıklarını açıklamadık, o yüzden listenin genişlemesi ihtimali var” dedi.
ötürüsıyla açıklanan süreksiz kabine zati Taliban’ın savaşçı tabanını ödüllendirmek ve onlara teminat vermek, “İslam nizamına dönüşü kutlamak” hedefiyle yapılmış politik bir açılış atılımı olabilir.
Kabine hem de çok dikkatle oluşturulmuş bir uzlaşma üzere de görünüyor. Molla Baradar dahil biroldukçalarının yeni idarenin liderliğine getirilmesini beklediği birtakım siyasi ve askeri kimi ağır toplar yerine Molla Akhund başbakan ilan edildi.
Taliban başkanlarının, devrik idarenin bilhassa de geçmişte yolsuzluklarla ismi lekelenmiş siyasetçilerini hükümete dahil etmeye direndikleri, onların zamanının tamamlandığı görüşünde oldukları söyleniyor.
Süreksiz hükümette 1990’larda da yürüttüğü Dışişleri Bakan Yardımcılığı’na getirilen Taliban’ın barış görüşmecilerinden Şer Muhammed Abbas Stanikzai’nin bir kelamı hala kulaklarımda çınlıyor.
2020 yılının Şubat ayında ABD ile Taliban içindeki tarihi barış muahedesi imzalandıktan daha sonra, onların geri gelişinden korkan Afganlara bir iletisi olup olmadığını sormuştum.
Bana keyifle, “Onlara çoğunluğun kabul edebileceği bir hükümet kuracağımızı söyleyin” diye yanıt vermişti. “Çoğunluk” sözünü bilhassa üzerine basarak vurgulamıştı.
Bu, öbür bir biçimde söz etmek gerekirse Batılı fikirler değil klâsik pahaların hâkim olacağı bir hükümet manasına geliyordu.
Periyot değişti
O günler Afganların nihayet savaşın en berbat günlerinin geride kalabileceğini umduğu heyecanlı günlerdi. 2020’nin ilerleyen aylarında Katar’daki resmi Afganistan müzakerelerinin ilik gününde Taliban bundan bu biçimde bir İslam Buyrukluğu talep etmeyeceklerini, bu mevzudaki hassasiyeti anladıklarını ima ettiklerinde odada bir heyecan rüzgarı esmişti.
Bayan müzakerecilerle görüşmelerde onlara bayanların bakanlıklar da dahil, devlet başkanlığı haricindeki siyasi rollere getirilebilecekleri konusunda garantiler verilmişti.
Bunlar bu biçimdedı. Artık periyot değişti. İktidar Taliban’da.
Reuters Kabil’deki sokak şovlarına Taliban sert biçimde müdahale etti
Taliban’ın birfazlaca vaadini dinlemiş olan müzakereci ve eski milletvekili Fevziye Kufi, “Afganistan’ın toplumsal dokusunu hesaba katmayanlar hayli önemli sonuçlara katlanmak zorunda kalabilir” diyor.
Bu ikaz şu anda sokak şovlarıyla ve dünya başkentlerinden yapılan açıklamalarla daha bir mana kazanıyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı tarafınca yapılan açıklamada “Dünya olan biteni yakından izliyor” denilirken, Rusya’da yayımlanan Nezavisimaya Gazeta’nın başyazısında “Taliban’ın yakın bir vakitte memleketler arası seviyede tanınma ihtimali pek yok” yorumu yapıldı.
Taliban kendi genç nesillerinin bile itirazlarıyla karşılaşabilir.
- Eski Afganistan Cumhurbaşkanı Gani, BAE’ye sığındığı için halkından özür diledi
- Çin, Afganistan’a 31 milyon dolarlık besin, aşı ve ilaç yardımı yapacak
- Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesindilk evvelki saatlerde neler yaşandı?
- Taliban’ın kurduğu hükümet ABD’yi kaygılandırdı
Taliban mensubu bir genç yakınlarda bana “Tarihin derslerini düzgün anlamalıyız” dedi. Şayet Taliban bir daha tek başına yönetmeye girişirse 2001 yılındaki eski hükümet üzere bir daha devrilebileceğini vurguladı. Bir öteki genç Talib yalnızca dini konularda uzman olan mollalara yeni hükümette bu kadar rol verilmesinden rahatsızlığını tabir etti.
Yeni hükümetin açıklanmasından daha sonrasında bir açıklama yapan Taliban başkanı Akhundzade “bütün yetenekli ve yetişmiş bireylerin, yetenekleri, rehberlikleri ve çalışmalarına muhtaçlık olduğunu” söylemiş oldu.
Ancak bütün kapsayıcı lafzın altında temel kıymetli olanın “sistemin güçlendirilmesi”, “İslam Emirliği’nin bir daha kurulması” olduğu netti. Öbür herşey bunun gerisinde kalıyordu.
Kabil’deki son günlerimde farklı bakış açılarına sahip Taliban gözlemcilerine, liderliğin vakit içerisinde daha mı katılaşacağı yoksa daha mı yumuşayacağını düşündüklerini sordum.
kuvvetli rüzgarlar Taliban’ı biroldukça farklı tarafa götürebilir.
EPA Kabil’deki eski ABD Büyükelçiliği önünde bekleyen bir Taliban savaşçısı
Taliban öncesi hükümetin bütçesinin yüzde 80’ini sağlayan dünyanın önde gelen yardım örgütleri de gelişmeleri yakından izliyor.
BM İnsani Yardım Sorumlusu Martin Griffiths, ülkeden ayrılırken bana “Çok epeyce büyük problem arasındaler” dedi ve yardımların sürdürülebilmesinde bayanlar ve kız çocuklarının toplumsal yaşama iştiraki da dahil insani bedeller ve prensiplerin temel ehemmiyette olduğunu söylemiş oldu. Önde gelen yetkililerin kendisinden biraz sabırlı olmasını istediklerini ve tavsiyelerini sorduklarını da ekledi.
Afganistan’ın yeni başkanları ayrıyeten dünyanın dört bir yanındaki cihatçı örgütler tarafınca da yakından izleniyor. Birçoğu Şeriat’a uygun bir İslam nizamının kurulmasını bildirilerle kutladı.
Afganistan tabir yerindeyse “başarısız olmak için fazla büyük”.
Çok görüşlü kümeler için bir sığınak olması ihtimali, insan hakları ve açlık ve düşüncelerin yol açabileceği bir insani kriz dertleri biroldukcalarını ister istemez, ülkenin, hala yeni bir gelecekten fazla geçmişteki köklerine bağlı yeni önderleriyle bir arada çalışmanın yollarını aramaya odaklayacak.
Lakin yaklaşım tıpkı kalacak: Kıymetli olan laf değil icraat.