Elmas Topcu
Almanya Türkiye’nin en kıymetli ticari partneri ve Türkiye’de en hayli yatırımı olan ülkeler içinde önde geliyor. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) datalarına bakılırsa Türkiye’de son 18 yılda en çok yatırım yapan ülkeler sıralamasında Almanya üçüncü. Almanya Dışişleri Bakanlığı bilgilerine bakılırsa de iki ülke içindeki ticaret hacmi 2020 yılında 36 milyar 600 milyon euro oldu. Türkiye’de yatırımları yahut iştiraki olan Alman şirketlerinin sayısı da 7 bin 400 olarak belirtiliyor. İki ülke ayrıyeten, 2018 yılında da Ekonomik ve Ticari İştirak Komitesi ile (JETCO) ile Almanya-Türkiye Güç Forumu’nu kurarak siyasetten ve iktisattan temsilcilerle diyalog forumları oluşturdu.
Türkiye’ye ihracat yapan Alman şirketler ise 2018’den itibaren giderek arttığını beyan ettikleri bürokratik pürüzlerden şikayetçi. Almanya’daki 79 ticaret ve sanayi odasının örgütlü olduğu çatı kuruluşu Almanya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği’nin (DIHK) 2021 Dış Ticaret Raporu’nun Türkiye kısmında 2018’den bu yana bürokratik manilerin artmasından, bilhassa de giderek artan menşe şahadetnamesi talebinden şikayet ediliyor.
En büyük sorun menşe şahadetnamesi
Menşe şahadetnamesi, isminden da anlaşılacağı üzere bir eserin kökenini ortaya koyan doküman. Ve aslında Almanya ve Avrupa Birliği (AB) ile Türkiye içindeki Gümrük Birliği Muahedesi yeterince özgür dolanım için koşul değil. 1995’te kabul edilen, 1996’da da yürürlüğe giren Gümrük Birliği Mutabakatı, iki taraf içinde muhakkak mamüllerin gümrüksüz yahut ölçü sınırlaması olmaksızın özgür dolanımını mümkün kılıyor. Uygulama için A.TR diye nitelenen evrak kâfi, ilaveten menşe şahadetnamesi kaide koşulmuyor.
Almanya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (DIHK) ise, Türkiye’nin, özgür sirkülasyonu mümkün kılan A.TR evrakına ilaveten 1 Mart 2018’den beri giderek daha fazla eser için menşe şahadetnamesi de talep etmeye başladığını rapor ediyor. Bürokratik açıdan ticareti zorlaştırıcı bulunan bu belgeyi şirketler, aşikâr kaideleri yerine getirmeleri halinde Alman Ticaret ve Sanayi Odaları’ndan (IHK) alabiliyor ve Türkiye’ye ihracatta beyan ediyor. Dokümanın maddi yükü de var.
Yalnızca Ticaret ve Sanayi Odaları’nın menşe şahadetnamesi çıkarması için gerekli doküman masrafının 10 euro olduğu ki bunun menşe şahadetnamesi uygulamasındaki en düşük kalem olduğu belirtiliyor. Alman ihracatçı şirketlerin AB’de yahut üçüncü ülkelerdeki üreticilerinden malın ham unsur kaynağı ile orijinin deklarasyonu için tedarikçilerinden istedikleri doküman talep süreçleri ve onları tamamlama süreçleri ise işin en meşakkatli ve en kıymetli kısmı sayılıyor.
2018’den beri sayı katlanarak arttı
DIHK’nın gümrük uzmanı Steffen Behm’in DW Türkçe’ye verdiği bilgiye bakılırsa, Alman Ticaret ve Sanayi Odaları yıllık ortalama 1 milyon 400 bin ila 1 milyon 500 bin menşe şahadetnamesi çıkarıyor. 2018’e kadar Türkiye’ye ihracat yapan şirketlere verilen ve mamüllerinin kökenini ortaya koyan doküman sayısı dünya ortalaması civarındaydı.
Fakat 1 Mart 2018’den beri Türkiye’nin giderek daha fazlaca sayıda eser için Alman şirketlerden belgeyi kaide koşmasıyla bu sayı süratli artış kaydetti. O tarihten bu yana Türkiye ile çalışan şirketlere yaklaşık 550 bin elektronik menşe şahadetnamesi çıkarıldı. Yalnızca 2021’in birinci altı ayında bu sayının 127 bine yaklaştığı bildiriliyor. DIHK gümrük uzmanı Behm, bu müddet zarfında Alman Ticaret ve Sanayi Odaları’nın Türkiye ile ticaret yapan şirketlere verdiği elektronik menşe şahadetnamesi evrak sayısının, Çin, Rusya ve Hindistan için çıkarılanların neredeyse toplamına tekabül ettiğine dikkat çekiyor.
Uygulama Gümrük Birliği ruhuna alışılmamış
DIHK’nın raporunda, menşe şahadetnamesi uygulamasının onu veren Ticaret ve Sanayi Odaları ile ona muhtaçlık duyan ihracatçı şirketler için büyük bir bürokratik ve maddi yük bulunmasına ek olarak uygulamanın menşe beyanını kaide koşmayan Türkiye ile AB içindeki Gümrük Birliği Muahedesi ruhuna da muhalif olduğu söz ediliyor.
Son üç yıllık raporlardaki ayrıntılar da şu biçimde: 2018 yılında Türkiye ile hür dolanım kapsamındaki ihracat için gerekli olan A.TR evrakına ilaveten yaklaşık 65 bin dijital menşe şahadetnamesi çıkarıldı. Bu sayı 2019’da 123 bine yaklaştı. 2020 yılında ticaret korona pandemisinden olumsuz etkilendiyse de Türkiye’ye ihracat yapan Alman şirketlere verilen menşe şahadetnamesi evrakında sayı bir daha artarak 230 bine dayandı. 2021’in birinci altı ayında da Türkiye ile ticaret yapan Alman şirketler için çıkarılan menşe şahadetnamesi dokümanı sayısı azalmayarak 127 bin oldu.
Düzgünleştirmeye karşın sayı azalamadı
Geçen yıl Almanya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği’nin Ankara, Brüksel ve Berlin’deki siyasi karar mercileriyle yaptığı güzelleştirmeye yönelik gayretlerin sonuç verdiği ve Türkiye’nin 1 Ocak 2021 prestiji ile menşe şahadetnamesi talep edilen eser sayısını azalttığı görülse de, buna karşın çıkarılan evrak sayısında azalma kaydedilmediğine dikkat çekiliyor.
Bunun sebeplerinin ise farklı olduğu bildiriliyor. Birinci sebep, Ankara’nın sonucunın Türkiye‘deki bütün gümrük yönetimlerine ulaşmaması, bu biçimdece evrak talebinin sürmesi olarak belirtiliyor. Bir öbür niçinin de Alman ihracatçıların, bu evrak olmaması halinde zorlukla karşılaşacağı, otomatikman ek gümrük vergisi ödemek zorunda kalacağı kaygısıyla gerekmediği biçimde, zahmeti de göze alıp evrak çıkartması olduğu kaydediliyor. Bir başka sebep olarak da “Son iki yılda işleyişin de yaygınlaşması ile biraz alışkanlık haline gelmesi” deniliyor.
Menşe şahadetnamesi sorunu DIHK’nın 2018 yılı raporunda birinci defa öne çıktı. DIHK, Türkiye’nin daha evvel de kökeni Vietnam, Hindistan üzere gelişmekte olan ülkeler menşeli birtakım eserlere yüzde 25’e varan ek gümrük vergisi uyguladığını belirtmişti.
Türkiye kendi üreticisini korumak istiyor
Aslında Türkiye ile AB içinde geçerli Gümrük Birliği Mutabakatı’na bakılırsa, malların özgür dolanımı kelam konusu ve tarafların üçüncü ülkelerle ticarette uyguladıkları ortak bir gümrük vergisi mevcut. Buna bakılırsa bir eser evvel AB’ye ithal edilip, ithal ve gümrük süreçleri orada tamamlanmışsa üçüncü ülke çıkışlı olsalar da Türkiye’ye yollandığında hür deveran kapsamına giriyor, yani gümrüksüz.
Lakin Türkiye ile AB’nin içindeki özgür deveran muahedesi haricinde tarafların öbür ülkelerle ikili muahedeleri da mevcut ki bu da durumu karmaşık hale getiriyor. AB’nin özgür ticaret yahut diğer mutabakatları ile bir ülkeden gümrüksüz ithal ettiği bir eserin orijin ülkesine Türkiye ek gümrük önnazaranbiliyor.
Türkiye, bunu ortaya çıkarmak hedefiyle 1 Mart 2018 prestiji ile hür sirkülasyonu mümkün kılan dokümana ilaveten menşe şahadetnamesi kaidesi koydu ve DIHK’ya bakılırsa bununla kendi üreticilerini muhafazayı hedefledi. Öte yandan ancak üçüncü ülke menşeli bir eser evvel AB’ye ithal edildi ve ithal ile gümrük süreçleri AB’de tamamlandıysa özgür dolanımı kelam konusu.
DIHK’ya göre, AB’den giden bu biçimdesi eserler için Türkiye’nin ek gümrük vergisi talep etmesi de, bunu yapmak için menşe şahadetnamesi dokümanını kaide koşması da Gümrük Birliği Mutabakatı’na alışılmamış.
Almanya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği’nin yayınladığı dış ticaret raporu, 2009’dan beri yıllık hazırlanıyor ve her yıl binlerce Alman şirketiyle ilişkide olan, onlara danışmanlık hizmeti de veren 79 ticaret ve sanayi odası ile yapılan anket ve deneyimler kararı hazırlanıyor. Son senelerda hazırlanan raporlarda, ticareti yapılan mamüllerin sertifikalarının çıkarılması, eser kayıt yükümlülüklerinin yerine getirilmesi, malların üretim sürecine dair ayrıntılı bilgilendirme üzere Türkiye ile ticarette esasen var olan meselelere 2018’den beri menşe şahadetnamesinin de eklendiği vurgulanıyor.
Almanya Türkiye’nin en kıymetli ticari partneri ve Türkiye’de en hayli yatırımı olan ülkeler içinde önde geliyor. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) datalarına bakılırsa Türkiye’de son 18 yılda en çok yatırım yapan ülkeler sıralamasında Almanya üçüncü. Almanya Dışişleri Bakanlığı bilgilerine bakılırsa de iki ülke içindeki ticaret hacmi 2020 yılında 36 milyar 600 milyon euro oldu. Türkiye’de yatırımları yahut iştiraki olan Alman şirketlerinin sayısı da 7 bin 400 olarak belirtiliyor. İki ülke ayrıyeten, 2018 yılında da Ekonomik ve Ticari İştirak Komitesi ile (JETCO) ile Almanya-Türkiye Güç Forumu’nu kurarak siyasetten ve iktisattan temsilcilerle diyalog forumları oluşturdu.
Türkiye’ye ihracat yapan Alman şirketler ise 2018’den itibaren giderek arttığını beyan ettikleri bürokratik pürüzlerden şikayetçi. Almanya’daki 79 ticaret ve sanayi odasının örgütlü olduğu çatı kuruluşu Almanya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği’nin (DIHK) 2021 Dış Ticaret Raporu’nun Türkiye kısmında 2018’den bu yana bürokratik manilerin artmasından, bilhassa de giderek artan menşe şahadetnamesi talebinden şikayet ediliyor.
En büyük sorun menşe şahadetnamesi
Menşe şahadetnamesi, isminden da anlaşılacağı üzere bir eserin kökenini ortaya koyan doküman. Ve aslında Almanya ve Avrupa Birliği (AB) ile Türkiye içindeki Gümrük Birliği Muahedesi yeterince özgür dolanım için koşul değil. 1995’te kabul edilen, 1996’da da yürürlüğe giren Gümrük Birliği Mutabakatı, iki taraf içinde muhakkak mamüllerin gümrüksüz yahut ölçü sınırlaması olmaksızın özgür dolanımını mümkün kılıyor. Uygulama için A.TR diye nitelenen evrak kâfi, ilaveten menşe şahadetnamesi kaide koşulmuyor.
Almanya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (DIHK) ise, Türkiye’nin, özgür sirkülasyonu mümkün kılan A.TR evrakına ilaveten 1 Mart 2018’den beri giderek daha fazla eser için menşe şahadetnamesi de talep etmeye başladığını rapor ediyor. Bürokratik açıdan ticareti zorlaştırıcı bulunan bu belgeyi şirketler, aşikâr kaideleri yerine getirmeleri halinde Alman Ticaret ve Sanayi Odaları’ndan (IHK) alabiliyor ve Türkiye’ye ihracatta beyan ediyor. Dokümanın maddi yükü de var.
Yalnızca Ticaret ve Sanayi Odaları’nın menşe şahadetnamesi çıkarması için gerekli doküman masrafının 10 euro olduğu ki bunun menşe şahadetnamesi uygulamasındaki en düşük kalem olduğu belirtiliyor. Alman ihracatçı şirketlerin AB’de yahut üçüncü ülkelerdeki üreticilerinden malın ham unsur kaynağı ile orijinin deklarasyonu için tedarikçilerinden istedikleri doküman talep süreçleri ve onları tamamlama süreçleri ise işin en meşakkatli ve en kıymetli kısmı sayılıyor.
2018’den beri sayı katlanarak arttı
DIHK’nın gümrük uzmanı Steffen Behm’in DW Türkçe’ye verdiği bilgiye bakılırsa, Alman Ticaret ve Sanayi Odaları yıllık ortalama 1 milyon 400 bin ila 1 milyon 500 bin menşe şahadetnamesi çıkarıyor. 2018’e kadar Türkiye’ye ihracat yapan şirketlere verilen ve mamüllerinin kökenini ortaya koyan doküman sayısı dünya ortalaması civarındaydı.
Fakat 1 Mart 2018’den beri Türkiye’nin giderek daha fazlaca sayıda eser için Alman şirketlerden belgeyi kaide koşmasıyla bu sayı süratli artış kaydetti. O tarihten bu yana Türkiye ile çalışan şirketlere yaklaşık 550 bin elektronik menşe şahadetnamesi çıkarıldı. Yalnızca 2021’in birinci altı ayında bu sayının 127 bine yaklaştığı bildiriliyor. DIHK gümrük uzmanı Behm, bu müddet zarfında Alman Ticaret ve Sanayi Odaları’nın Türkiye ile ticaret yapan şirketlere verdiği elektronik menşe şahadetnamesi evrak sayısının, Çin, Rusya ve Hindistan için çıkarılanların neredeyse toplamına tekabül ettiğine dikkat çekiyor.
Uygulama Gümrük Birliği ruhuna alışılmamış
DIHK’nın raporunda, menşe şahadetnamesi uygulamasının onu veren Ticaret ve Sanayi Odaları ile ona muhtaçlık duyan ihracatçı şirketler için büyük bir bürokratik ve maddi yük bulunmasına ek olarak uygulamanın menşe beyanını kaide koşmayan Türkiye ile AB içindeki Gümrük Birliği Muahedesi ruhuna da muhalif olduğu söz ediliyor.
Son üç yıllık raporlardaki ayrıntılar da şu biçimde: 2018 yılında Türkiye ile hür dolanım kapsamındaki ihracat için gerekli olan A.TR evrakına ilaveten yaklaşık 65 bin dijital menşe şahadetnamesi çıkarıldı. Bu sayı 2019’da 123 bine yaklaştı. 2020 yılında ticaret korona pandemisinden olumsuz etkilendiyse de Türkiye’ye ihracat yapan Alman şirketlere verilen menşe şahadetnamesi evrakında sayı bir daha artarak 230 bine dayandı. 2021’in birinci altı ayında da Türkiye ile ticaret yapan Alman şirketler için çıkarılan menşe şahadetnamesi dokümanı sayısı azalmayarak 127 bin oldu.
Düzgünleştirmeye karşın sayı azalamadı
Geçen yıl Almanya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği’nin Ankara, Brüksel ve Berlin’deki siyasi karar mercileriyle yaptığı güzelleştirmeye yönelik gayretlerin sonuç verdiği ve Türkiye’nin 1 Ocak 2021 prestiji ile menşe şahadetnamesi talep edilen eser sayısını azalttığı görülse de, buna karşın çıkarılan evrak sayısında azalma kaydedilmediğine dikkat çekiliyor.
Bunun sebeplerinin ise farklı olduğu bildiriliyor. Birinci sebep, Ankara’nın sonucunın Türkiye‘deki bütün gümrük yönetimlerine ulaşmaması, bu biçimdece evrak talebinin sürmesi olarak belirtiliyor. Bir öbür niçinin de Alman ihracatçıların, bu evrak olmaması halinde zorlukla karşılaşacağı, otomatikman ek gümrük vergisi ödemek zorunda kalacağı kaygısıyla gerekmediği biçimde, zahmeti de göze alıp evrak çıkartması olduğu kaydediliyor. Bir başka sebep olarak da “Son iki yılda işleyişin de yaygınlaşması ile biraz alışkanlık haline gelmesi” deniliyor.
Menşe şahadetnamesi sorunu DIHK’nın 2018 yılı raporunda birinci defa öne çıktı. DIHK, Türkiye’nin daha evvel de kökeni Vietnam, Hindistan üzere gelişmekte olan ülkeler menşeli birtakım eserlere yüzde 25’e varan ek gümrük vergisi uyguladığını belirtmişti.
Türkiye kendi üreticisini korumak istiyor
Aslında Türkiye ile AB içinde geçerli Gümrük Birliği Mutabakatı’na bakılırsa, malların özgür dolanımı kelam konusu ve tarafların üçüncü ülkelerle ticarette uyguladıkları ortak bir gümrük vergisi mevcut. Buna bakılırsa bir eser evvel AB’ye ithal edilip, ithal ve gümrük süreçleri orada tamamlanmışsa üçüncü ülke çıkışlı olsalar da Türkiye’ye yollandığında hür deveran kapsamına giriyor, yani gümrüksüz.
Lakin Türkiye ile AB’nin içindeki özgür deveran muahedesi haricinde tarafların öbür ülkelerle ikili muahedeleri da mevcut ki bu da durumu karmaşık hale getiriyor. AB’nin özgür ticaret yahut diğer mutabakatları ile bir ülkeden gümrüksüz ithal ettiği bir eserin orijin ülkesine Türkiye ek gümrük önnazaranbiliyor.
Türkiye, bunu ortaya çıkarmak hedefiyle 1 Mart 2018 prestiji ile hür sirkülasyonu mümkün kılan dokümana ilaveten menşe şahadetnamesi kaidesi koydu ve DIHK’ya bakılırsa bununla kendi üreticilerini muhafazayı hedefledi. Öte yandan ancak üçüncü ülke menşeli bir eser evvel AB’ye ithal edildi ve ithal ile gümrük süreçleri AB’de tamamlandıysa özgür dolanımı kelam konusu.
DIHK’ya göre, AB’den giden bu biçimdesi eserler için Türkiye’nin ek gümrük vergisi talep etmesi de, bunu yapmak için menşe şahadetnamesi dokümanını kaide koşması da Gümrük Birliği Mutabakatı’na alışılmamış.
Almanya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği’nin yayınladığı dış ticaret raporu, 2009’dan beri yıllık hazırlanıyor ve her yıl binlerce Alman şirketiyle ilişkide olan, onlara danışmanlık hizmeti de veren 79 ticaret ve sanayi odası ile yapılan anket ve deneyimler kararı hazırlanıyor. Son senelerda hazırlanan raporlarda, ticareti yapılan mamüllerin sertifikalarının çıkarılması, eser kayıt yükümlülüklerinin yerine getirilmesi, malların üretim sürecine dair ayrıntılı bilgilendirme üzere Türkiye ile ticarette esasen var olan meselelere 2018’den beri menşe şahadetnamesinin de eklendiği vurgulanıyor.