Almanya’nın dış siyasetinde bir ikilem kelam konusu: Federal Dışişleri Bakanlığı’nın web sitesinde, dış siyasetin temelinin, “demokrasi ve insan haklarının desteklenmesi” temeline dayandığı yazıyor. Uzun vadede barış, güvenlik, istikrar ve sürdürülebilir kalkınmanın lakin “demokratik ve anayasal unsurların geçerli olduğu ve insan haklarına hürmet duyulan yerlerde” mümkün olabileceği vurgulanıyor.
Fakat birkaç satır daha sonra, bir ticaret ülkesi olarak Almanya’nın “şirketlerin dış pazarlara açılmasına ve girişimcilik hareketlerinin çerçeve şartlarını iyileştirmesine yardımcı olan” tesirli bir dış ticaret siyasetinin da evvelari içinde yer aldığı belirtiliyor.
Almanya, insan haklarına dayalı demokratik bedelleri güçlendirmeyi amaçlıyor. Ayrıyeten tüm ülkeler üzere ulusal çıkarlarını da müdafaayı hedefliyor. Buraya kadar rastgele bir sorun yok. Fakat temel bedeller ve çıkarlar birbiriyle çatıştığında işin rengi değişiyor. Bilhassa de Arap devletleriyle alakalar kelam konusu olduğunda bu çelişki, bariz biçimde ayyuka çıkıyor.
Sıkıntı durumdaki mültecilere kucak açıldı
Alman hükümeti, 2010 yılının sonunda bir fazlaca Arap ülkesinde başlayan demokratikleşme eforları ve kitlesel protestoları memnuniyetle karşılamıştı. “Arap Baharı” olarak da isimlendirilen bu hareket, vakit ortasında eski ivmesini kaybetti ve büyük ölçüde başarısız oldu. Alman siyasetçiler, Arap ülkelerinde muhalefet üyelerine yönelik azaplar ve mahpus cezalarını yahut bayanlara uygulanan baskılar üzere insan hakları ihlallerini mütemadiyen kınadı. Sonuçta Almanya, iç savaştan kaçan yaklaşık 770 bin Suriyeli mülteciyi ülkeye kabul etti. bu biçimdece Almanlar, en epey muhtaçlık duyulan vakit içinderda, süratli ve esnek bir yaklaşım sergileyerek mültecilere kucak açmış oldu.
Ancak beraberinde insan hakları karnesi son derece zayıf olan ve olağan şartlarda ortaya aralık konulması gerek Mısır ve Suudi Arabistan üzere ülkelerle de kuvvetli ticarî paydaşlıklar kuruldu. Bilhassa çok kârlı silah ihracatı kelam konusu olduğunda siyaset ve iş dünyasının, birtakım aksiliklere göz yumduğu görüldü. Hatta bu tavrı eleştiren çevreler, göz yummanın da ötesinde kimi ödünler verildiğini öne sürdü. Bu tenkitlere verilen yanıttaysa ticaret yoluyla kelam konusu ülkelerde olumlu tarafta bir değişimin bulunmasına katkı sağlanacağı savunuldu. Lakin bilhassa Yeşiller Partisi ile Memleketler arası Af Örgütü ve Greenpeace üzere insan hakları ve sivil toplum kuruluşları, bu biçimde bir argümanı reddediyor.
İç siyaset üstündeki tesir
Ortadoğu uzmanı Guido Steinberg’e göre Arap devletleriyle bağlantılar, bilhassa mülteci hareketlerinden daha sonra daha da kıymetli hale geldi. Alman Bilim ve Siyaset Vakfı’ndan (SWP) Steinberg, Deutsche Welle’ye verdiği demeçte, “2015 yılında Ortadoğu genelinde ve bilhassa de Kuzey Afrika’da yaşanan olayların, Almanya’daki iç siyaset üzerinde de fazlaca dramatik bir tesir oluşturabileceğini gördük” diyor.
Federal Alman hükümeti üyeleri içinde birden fazla bahiste fikir birliği olmadığını savunan Steinberg, “Söz konusu ülkelerden artık daha fazla mülteci gelmemesinin bizim çıkarımıza olduğunu söyleyecek bir siyasetçi bulamazsınız. bununla birlikte büyük ehemmiyet verdiğimiz terörizmle uğraşta de birtakım önkoşulların oluşmasına muhtaçlığımız var. Ama bu, Almanya’da neredeyse hiç tartışılmıyor” formunda konuşuyor.
Almanya’nın Ortadoğu’daki üç ana gayesi
Bu niçinle çıkarların daha kesin biçimde tanımlanması gerektiğini belirten Steinberg’e bakılırsa, Federal Almanya’nın Ortadoğu’da üç temel gayesi var: “İlki, bölgede nükleer silahların yayılmasını önlemek. İkincisi, yeni mülteci akınlarının önünü almak için mümkün olduğunca istikrarın sağlanması. Üçüncüsü, terörle aktif bir uğraş.”
Alman Dış Siyaset Topluluğu (DGAP) Ortadoğu uzmanı Kerstin Müller de “Arap dünyasına yönelik daha dengeli bir dış politika” izlenmesi gerektiğini belirtiyor. DW’ye konuşan Müller, özellikle Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile silah mutabakatlarına dikkat çekiyor: “BAE, Almanya’nın bölgedeki en kıymetli ticaret ortağı. Hatta Almanya, bu ülkeyle stratejik bir iştirak sürdürüyor. BAE, Yemen savaşına ağır bir biçimde dahil bulunmasına karşın, hâlâ Avrupa ve Almanya’dan silah temin ediyor.”
Kerstin Müller
Milyarlık silah ihracatı
Almanya’nın güçlü ortaklarla iş yapma konusunda pek çekincesinin olmadığı, Federal İktisat Bakanlığı’nın Ocak ayı başında Yeşiller partisinin bir soru önergesine verdiği cevapta da açıkça görülüyor: 2020 yılında Alman hükümeti, Yemen yahut Libya’daki çatışmalara karışan ülkeler de dahil, toplam 1,16 milyar Euro’luk silah ihracatını onayladı. Bu kapsamda Mısır’a 752 milyon, Katar’a 305,1 milyon, Birleşik Arap Emirlikleri’ne 51,3 milyon, Kuveyt’e 23,4 milyon, NATO partneri Türkiye’ye 22,9 milyon, Ürdün’e 1,7 milyon ve Bahreyn’e de 1,5 milyon Euro meblağında silah ve teçhizat satılmasına müsaade verildi.
Alman Ortadoğu uzmanı, Suudi Arabistan ile münasebetleri de eleştiriyor. Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın 2018 yılının Ekim ayında Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda öldürülmesinden daha sonra Alman hükümeti, bu ülkeye silah ve askerî teçhizat satışını askıya almıştı. Kerstin Müller, süreksiz bir adımın kâfi olmadığını, Suudilere bundan bu biçimde hiç bir surette silah ihracatının yapılmaması gerektiğini savunuyor. DGAP uzmanı Müller’e bakılırsa, tüm bunlar yalnızca tutarsız değil, bununla birlikte federal hükümetin silah ihracat yönetmeliğine de karşıt. Çünkü kelam konusu direktifle kriz vakit içinderında ve üçüncü ülkelerin dahli bulunan kriz bölgelerine silah ve askerî teçhizat satışı yasaklanıyor.
Almanya kendi pozisyonunu zayıflatıyor mu?
“Benim açımdan siyasi olarak belirleyici nokta budur” diyen Müller, Arap dünyası üzerinde insan hakları ve hukukun üstünlüğü konusunda faal olunmak isteniyorsa, Almanya’nın evvel kendi yasal düzenlemelerine ve siyasi prensiplerine bağlı kalması gerektiğini vurguluyor ve ekliyor: “Arap ülkeleri de bu çelişkinin farkında olduğu için, Almanya bölgedeki pozisyonunu kendi kendine zayıflatıyor.”
Ortadoğu siyasetinin yeni baştan düzenlenmesi için Almanya’daki iç siyasi baskılar da artıyor. Bilim ve Siyaset Vakfı uzmanı Guido Steinberg, Alman dış siyasetinin her vakit çıkarlar ile bedeller içinde bir ikilemle karşı karşıya kaldığını vurguluyor. Bunun son senelerda daha da arttığını kaydeden Steinberg, Yeşiller’in yükselişiyle bir arada etik kıymetlerin giderek kıymet kazanmaya başladığı görüşünde.
Daha fazla siyasi sorumluluk üstlenme daveti
Eylül sonundaki Federal Meclis seçimleriyle birlikte Angela Merkel’in 16 yıllık başbakanlığı da sona eriyor. Bir daha sonraki federal hükümet, dış siyasetteki bir hayli sorunun yanı sıra ABD’nin dizginleri sıkılaştırmasıyla da başa çıkmak zorunda kalacak.
Çünkü Washington idaresi, Almanya’nın memleketler arası arenada daha fazla sorumluluk üstlenmesini istiyor. Bu da mesela Alman hükümetinin, şimdiye kadar arabulucu pozisyonunda olduğu Libya ihtilafı üzere Ortadoğu’daki önemli krizlerde hayli daha farklı bir siyaset izlemesi manasına geliyor.
İklim değişiklinin siyasete tesiri
Hususa fazlaca farklı bir açıdan yaklaşan Ortadoğu analisti Stefan Lukas ise iklim değişikliği-siyaset alakasına vurgu yapıyor. Global iklim değişikliğine bağlı olarak artan çok hava şartlarının, aslına bakarsan var olan ekonomik ve toplumsal sıkıntıları daha da körüklediğini kaydeden Lukas, istikrarsızlaşan Afrika ve Ortadoğu ülkelerinden Avrupa’ya yeni bir mülteci akınını kuvvetle mümkün görüyor.
Bunun önlenmesi için şimdiden harekete geçilmesi gerektiğini savunan Lukas, iktisadı büyük ölçüde petrol ve doğal gaz üzere fosil yakıtlara bağımlı olan bu devletlere, Avrupa’nın alternatif ekonomik teşvik seçenekleri sunması gerektiğine inanıyor.
Körfez bölgesindeki güvenlik siyasetlerini ve iklim değişikliğinin tesirlerini araştıran bilim insanı Stefan Lukas, iklim değişikliğinin hem de “oldukca taraflı barış için bir fırsat” olarak kullanılabileceğini de umuyor. Çünkü Ortadoğu ülkeleri, olumsuz tesirlerini ziyadesiyle hissettikleri iklim değişikliğini, mümkün olduğunca sonlu tutmayı hedefliyor.
“Bu niçinle, daha ağır bir siyasi iş birliği için tek tip bir etraf yahut iklim mutabakatı uygun ve sağlam bir yer teşkil edebilir” diyen Lukas, “bu biçimdece temel bedeller ve çıkarlar içinde bir köprü kurabileceğine” inanıyor.
Ralf Bosen
© Deutsche Welle Türkçe
Fakat birkaç satır daha sonra, bir ticaret ülkesi olarak Almanya’nın “şirketlerin dış pazarlara açılmasına ve girişimcilik hareketlerinin çerçeve şartlarını iyileştirmesine yardımcı olan” tesirli bir dış ticaret siyasetinin da evvelari içinde yer aldığı belirtiliyor.
Almanya, insan haklarına dayalı demokratik bedelleri güçlendirmeyi amaçlıyor. Ayrıyeten tüm ülkeler üzere ulusal çıkarlarını da müdafaayı hedefliyor. Buraya kadar rastgele bir sorun yok. Fakat temel bedeller ve çıkarlar birbiriyle çatıştığında işin rengi değişiyor. Bilhassa de Arap devletleriyle alakalar kelam konusu olduğunda bu çelişki, bariz biçimde ayyuka çıkıyor.
Sıkıntı durumdaki mültecilere kucak açıldı
Alman hükümeti, 2010 yılının sonunda bir fazlaca Arap ülkesinde başlayan demokratikleşme eforları ve kitlesel protestoları memnuniyetle karşılamıştı. “Arap Baharı” olarak da isimlendirilen bu hareket, vakit ortasında eski ivmesini kaybetti ve büyük ölçüde başarısız oldu. Alman siyasetçiler, Arap ülkelerinde muhalefet üyelerine yönelik azaplar ve mahpus cezalarını yahut bayanlara uygulanan baskılar üzere insan hakları ihlallerini mütemadiyen kınadı. Sonuçta Almanya, iç savaştan kaçan yaklaşık 770 bin Suriyeli mülteciyi ülkeye kabul etti. bu biçimdece Almanlar, en epey muhtaçlık duyulan vakit içinderda, süratli ve esnek bir yaklaşım sergileyerek mültecilere kucak açmış oldu.
Ancak beraberinde insan hakları karnesi son derece zayıf olan ve olağan şartlarda ortaya aralık konulması gerek Mısır ve Suudi Arabistan üzere ülkelerle de kuvvetli ticarî paydaşlıklar kuruldu. Bilhassa çok kârlı silah ihracatı kelam konusu olduğunda siyaset ve iş dünyasının, birtakım aksiliklere göz yumduğu görüldü. Hatta bu tavrı eleştiren çevreler, göz yummanın da ötesinde kimi ödünler verildiğini öne sürdü. Bu tenkitlere verilen yanıttaysa ticaret yoluyla kelam konusu ülkelerde olumlu tarafta bir değişimin bulunmasına katkı sağlanacağı savunuldu. Lakin bilhassa Yeşiller Partisi ile Memleketler arası Af Örgütü ve Greenpeace üzere insan hakları ve sivil toplum kuruluşları, bu biçimde bir argümanı reddediyor.
İç siyaset üstündeki tesir
Ortadoğu uzmanı Guido Steinberg’e göre Arap devletleriyle bağlantılar, bilhassa mülteci hareketlerinden daha sonra daha da kıymetli hale geldi. Alman Bilim ve Siyaset Vakfı’ndan (SWP) Steinberg, Deutsche Welle’ye verdiği demeçte, “2015 yılında Ortadoğu genelinde ve bilhassa de Kuzey Afrika’da yaşanan olayların, Almanya’daki iç siyaset üzerinde de fazlaca dramatik bir tesir oluşturabileceğini gördük” diyor.
Federal Alman hükümeti üyeleri içinde birden fazla bahiste fikir birliği olmadığını savunan Steinberg, “Söz konusu ülkelerden artık daha fazla mülteci gelmemesinin bizim çıkarımıza olduğunu söyleyecek bir siyasetçi bulamazsınız. bununla birlikte büyük ehemmiyet verdiğimiz terörizmle uğraşta de birtakım önkoşulların oluşmasına muhtaçlığımız var. Ama bu, Almanya’da neredeyse hiç tartışılmıyor” formunda konuşuyor.
Almanya’nın Ortadoğu’daki üç ana gayesi
Bu niçinle çıkarların daha kesin biçimde tanımlanması gerektiğini belirten Steinberg’e bakılırsa, Federal Almanya’nın Ortadoğu’da üç temel gayesi var: “İlki, bölgede nükleer silahların yayılmasını önlemek. İkincisi, yeni mülteci akınlarının önünü almak için mümkün olduğunca istikrarın sağlanması. Üçüncüsü, terörle aktif bir uğraş.”
Alman Dış Siyaset Topluluğu (DGAP) Ortadoğu uzmanı Kerstin Müller de “Arap dünyasına yönelik daha dengeli bir dış politika” izlenmesi gerektiğini belirtiyor. DW’ye konuşan Müller, özellikle Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile silah mutabakatlarına dikkat çekiyor: “BAE, Almanya’nın bölgedeki en kıymetli ticaret ortağı. Hatta Almanya, bu ülkeyle stratejik bir iştirak sürdürüyor. BAE, Yemen savaşına ağır bir biçimde dahil bulunmasına karşın, hâlâ Avrupa ve Almanya’dan silah temin ediyor.”
Kerstin Müller
Milyarlık silah ihracatı
Almanya’nın güçlü ortaklarla iş yapma konusunda pek çekincesinin olmadığı, Federal İktisat Bakanlığı’nın Ocak ayı başında Yeşiller partisinin bir soru önergesine verdiği cevapta da açıkça görülüyor: 2020 yılında Alman hükümeti, Yemen yahut Libya’daki çatışmalara karışan ülkeler de dahil, toplam 1,16 milyar Euro’luk silah ihracatını onayladı. Bu kapsamda Mısır’a 752 milyon, Katar’a 305,1 milyon, Birleşik Arap Emirlikleri’ne 51,3 milyon, Kuveyt’e 23,4 milyon, NATO partneri Türkiye’ye 22,9 milyon, Ürdün’e 1,7 milyon ve Bahreyn’e de 1,5 milyon Euro meblağında silah ve teçhizat satılmasına müsaade verildi.
Alman Ortadoğu uzmanı, Suudi Arabistan ile münasebetleri de eleştiriyor. Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın 2018 yılının Ekim ayında Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda öldürülmesinden daha sonra Alman hükümeti, bu ülkeye silah ve askerî teçhizat satışını askıya almıştı. Kerstin Müller, süreksiz bir adımın kâfi olmadığını, Suudilere bundan bu biçimde hiç bir surette silah ihracatının yapılmaması gerektiğini savunuyor. DGAP uzmanı Müller’e bakılırsa, tüm bunlar yalnızca tutarsız değil, bununla birlikte federal hükümetin silah ihracat yönetmeliğine de karşıt. Çünkü kelam konusu direktifle kriz vakit içinderında ve üçüncü ülkelerin dahli bulunan kriz bölgelerine silah ve askerî teçhizat satışı yasaklanıyor.
Almanya kendi pozisyonunu zayıflatıyor mu?
“Benim açımdan siyasi olarak belirleyici nokta budur” diyen Müller, Arap dünyası üzerinde insan hakları ve hukukun üstünlüğü konusunda faal olunmak isteniyorsa, Almanya’nın evvel kendi yasal düzenlemelerine ve siyasi prensiplerine bağlı kalması gerektiğini vurguluyor ve ekliyor: “Arap ülkeleri de bu çelişkinin farkında olduğu için, Almanya bölgedeki pozisyonunu kendi kendine zayıflatıyor.”
Ortadoğu siyasetinin yeni baştan düzenlenmesi için Almanya’daki iç siyasi baskılar da artıyor. Bilim ve Siyaset Vakfı uzmanı Guido Steinberg, Alman dış siyasetinin her vakit çıkarlar ile bedeller içinde bir ikilemle karşı karşıya kaldığını vurguluyor. Bunun son senelerda daha da arttığını kaydeden Steinberg, Yeşiller’in yükselişiyle bir arada etik kıymetlerin giderek kıymet kazanmaya başladığı görüşünde.
Daha fazla siyasi sorumluluk üstlenme daveti
Eylül sonundaki Federal Meclis seçimleriyle birlikte Angela Merkel’in 16 yıllık başbakanlığı da sona eriyor. Bir daha sonraki federal hükümet, dış siyasetteki bir hayli sorunun yanı sıra ABD’nin dizginleri sıkılaştırmasıyla da başa çıkmak zorunda kalacak.
Çünkü Washington idaresi, Almanya’nın memleketler arası arenada daha fazla sorumluluk üstlenmesini istiyor. Bu da mesela Alman hükümetinin, şimdiye kadar arabulucu pozisyonunda olduğu Libya ihtilafı üzere Ortadoğu’daki önemli krizlerde hayli daha farklı bir siyaset izlemesi manasına geliyor.
İklim değişiklinin siyasete tesiri
Hususa fazlaca farklı bir açıdan yaklaşan Ortadoğu analisti Stefan Lukas ise iklim değişikliği-siyaset alakasına vurgu yapıyor. Global iklim değişikliğine bağlı olarak artan çok hava şartlarının, aslına bakarsan var olan ekonomik ve toplumsal sıkıntıları daha da körüklediğini kaydeden Lukas, istikrarsızlaşan Afrika ve Ortadoğu ülkelerinden Avrupa’ya yeni bir mülteci akınını kuvvetle mümkün görüyor.
Bunun önlenmesi için şimdiden harekete geçilmesi gerektiğini savunan Lukas, iktisadı büyük ölçüde petrol ve doğal gaz üzere fosil yakıtlara bağımlı olan bu devletlere, Avrupa’nın alternatif ekonomik teşvik seçenekleri sunması gerektiğine inanıyor.
Körfez bölgesindeki güvenlik siyasetlerini ve iklim değişikliğinin tesirlerini araştıran bilim insanı Stefan Lukas, iklim değişikliğinin hem de “oldukca taraflı barış için bir fırsat” olarak kullanılabileceğini de umuyor. Çünkü Ortadoğu ülkeleri, olumsuz tesirlerini ziyadesiyle hissettikleri iklim değişikliğini, mümkün olduğunca sonlu tutmayı hedefliyor.
“Bu niçinle, daha ağır bir siyasi iş birliği için tek tip bir etraf yahut iklim mutabakatı uygun ve sağlam bir yer teşkil edebilir” diyen Lukas, “bu biçimdece temel bedeller ve çıkarlar içinde bir köprü kurabileceğine” inanıyor.
Ralf Bosen
© Deutsche Welle Türkçe