Angela Merkel 16 yıllık başbakanlığı sırasında biroldukça global krizle karşı karşıya kalırken, Almanya’nın dünya siyasetinde oynadığı rol büyüdü. Başbakanlığa veda eden Merkel, dış siyasette nasıl bir miras bırakıyor?
Angela Merkel 2005 yılında Almanya’da başbakanlık koltuğuna oturduğunda memleketler arası seviyede pek tanınmıyor, dünya siyasetinde nasıl bir iz bırakacağı çabucak hemen bilinmiyordu.
Merkel, başbakanlık bakılırsavinin başından itibaren dış politikayı dışişleri bakanlarına bırakmak yerine kendisi şekillendirmeyi tercih etti. 2007 yılında Baltık Denizi kıyısındaki Heiligendamm’da G8 tepesine konut sahipliği yapan Almanya Başbakanı, dünyanın en değerli devlet ve hükümet liderlerine karşı kendine güvenen bir tavır sergiledi. Merkel, daha sonraki senelerda da milletlerarası sahnede kendine güvenen bu tavrını sürdürdü.
Euro krizinde Almanya öncü rol oynadı
Angela Merkel yaklaşık 16 yıl boyunca yürüttüğü başbakanlık nazaranvinde birfazlaca memleketler arası kriz ile karşı karşıya kaldı. 2008 yılında dünya genelinde tesirini gösteren finans krizi niçiniyle Avrupa’nın bütünleşmesinin kıymetli sembollerinden biri olan Euro güç bir surece girdi. Merkel’in buna karşılığı “Euro başarısızlığa uğrarsa, Avrupa başarısızlığa uğrar” oldu.
Avrupa Birliği’nin (AB) en kuvvetli iktisadına sahip olan Merkel liderliğindeki Almanya, finans krizi sırasında Avrupa’da neredeyse isteksizce öncü bir rol üstlendi. Alman hükümeti borçlanan ülkeleri sert tasarruf tedbirleri almaya ve ıslahat siyaseti izlemeye zorlarken, Yunanistan’daki birtakım kısımlar Berlin’in bu tutumu ile İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan Alman işgali içinde paralellikler kurdu. Merkel, başka yandan da geniş kapsamlı AB yardımlarına onay verdi. Almanya’nın borçlanan ülkelere verdiği garantiler bu vakitte arttı.
Öbür AB ülkelerinin Almanya’nın liderlik rolünü kabul etmesinde Merkel’in sergilediği hassas halin değerli bir hissesi oldu. Almanya Başbakanı’nın halini DW’ye kıymetlendiren Halle Üniversitesi’nden Johannes Varwick, Merkel’in “temkinli olma kültürü” ile “sorumluluk külçeşidini” bir ortaya getirdiği yorumunu yapıyor.
Fransa sıkı bir ortak mı?
Almanya’nın Avrupa ortasında artan rolü, Fransa ile içinde güç dengesizliğine yol açtı. Merkel, vazife müddeti boyunca Almanya ile Fransa içindeki kuvvetli iştirake vurgu yaptı, hatta eski Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy içindeki sıkı iş birliği medyada “Merkozy” olarak isimlendirildi.
Lakin Fransız başkanların biroldukça talebi Merkel’de karşılık bulmadı. Son olarak Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un AB’de ıslahat için mesela Euro Bölgesi Maliye Bakanlığı oluşturulması teklifini Merkel pek sahiplenmedi.
Alman Dış Siyaset Derneği’nden (DGAP) Henning Hoff bunu “kaçırılmış bir fırsat” olarak nitelendiriyor. Halle Üniversitesi’nden Varwick ise Merkel’in AB’deki ıslahatlar konusunda “büyük bir vizyonunun” olmadığını savunuyor.
Çin’e hayranlık
Almanya Başbakanı Merkel, bir yandan da dış siyasette evvelki Alman hükümetlerinin çizgisini sürdürdü. Objektif, büyük jestlerde bulunmayan, mümkünse bütün taraflarla uzlaşma sağlayan Merkel, dünya genelinde Almanya’nın ekonomik çıkarlarını göz önünde bulundurmayı ise ihmal etmedi.
Merkel periyodunda Çin ile Almanya içindeki ticari bağlantılar süratle arttı. çoğunlukla Çin’i ziyaret eden Merkel, bu ülkeden etkilenmiş izlenimi yarattı.
DGAP’den Hoff, Merkel’de “Çin’in ekonomik gücüne hürmet ile karışık hayranlık” gözlemlediğini belirtiyor. Merkel’in Çin ziyaretleri sırasında insan hakları ihlalleri konusunu da ihtiyatla gündeme getirdiği dikkati çekti.
ABD’nin Çin’e olan bağımlılığın dezavantajlarına işaret etmesine karşın Hoff, Merkel’in “Özellikle Çin ve Rusya üzere otokratik sistemlerin yarattığı tehlikeleri, bu ülkelerin jeoekonomik gücünü, dezenformasyon yayma ve Batı’yı baltalama gayretlerini uzun müddet hafifçee aldığını yahut değersiz bulduğunu” söz ediyor.
Sığınmacılara yönelik siyaset
Angela Merkel, 2015 yılının başında bakılırsavini bırakmış olsaydı, genel manada başarılı olan başbakanlığı unutulup gitmiş olacaktı. 2015 yılı yazında aldığı Almanya’nın sonlarını gelen sığınmacı ve göçmenlere açma sonucu Merkel’in hem dünya genelinde tanınırlığını artırdı tıpkı vakitte ülke ortasında ve haricinde kutuplaşmaya yol açtı. Merkel, eski Alman Demokratik Cumhuriyeti (DDR) vatandaşı olarak aşılmaz sonlarla müsabakanın ne demek olduğunu bilmesini ve Hristiyan kültüründeki hayırseverliği bu tartışmalı sonucuna münasebet olarak gösterdi. Merkel’in Suriyeli sığınmacılarla fotoğraflar çektirmesi de Almanya’yı birfazlaca sığınmacının ulaşmak istediği ülke haline getirdi.
Sığınmacıların birçok tarafınca neredeyse bir azize olarak görülen Merkel, 2015’te Time dergisi tarafınca yılın bireyi seçildi, “Özgür dünyanın başbakanı” olarak isimlendirildi.
Başka yandan, Merkel’in göçmenlere yönelik cömert siyasetin AB çapında uygulanması gayretleri, bilhassa AB’ye üye Doğu Avrupa ülkeleri tarafınca reaksiyonla karşılandı. bu vakitten daha sonra Avrupa’da sağ popülizm somut bir biçimde arttı.
Washington ile bağlar
ABD ile münasebetleri başından beri önemseyen Merkel, Alman halkının büyük çoğunluğunun karşı çıkmasına karşın, daha muhalefetteyken eski Lider George W. Bush’un Irak’a yönelik savaşına dayanak verdi.
Lakin Bush ve halefi Barack Obama periyodunda ABD’nin Asya’ya odaklanması ile Almanya ile ABD içindeki alakalarda de soğuk rüzgarlar esmeye başladı. Merkel’in başbakanlık misyonu boyunca en değerli ortağı olarak nitelendirdiği Obama devrinde Merkel’in ABD istihbarat üniteleri tarafınca dinlendiği ortaya çıktı. Öfkesini gizlemeyen Merkel reaksiyonunu “Dostlar içinde birbirini dinlemek olmaz” kelamlarıyla lisana getirdi.
Kara bulutlar
Dünyadaki ve ABD’deki gelişmeler, Berlin’in Washington ile münasebetlerini de etkiledi. Rusya 2014 yılında Kırım’ı işgal etti, 2016 yılında yapılan referandumda İngilizler AB’den ayrılmaktan yana oy kullandı ve ABD’de Donald Trump başkanlığa seçildi. “Önce Amerika” sloganı ile seçimleri kazanan Trump, dış siyasette da fazlaca taraflılığı ve hatta NATO’yu sorgulayan bir çizgi izledi.
2017’de ABD’yi işaret ederek hayal kırıklığını gizlemeyen Merkel, “Tamamen diğerlerine güvenebileceğimiz devirler biraz geride kaldı” biçiminde konuştu.
Dünyadaki bu gelişmeler Merkel’in Almanya’da 2017 yılında yapılan genel seçimlerde aday olmasında tesirli oldu. 2017’deki seçimi kazanan Merkel’in dördüncü başbakanlık devri başladı.
Afganistan hezimeti
Merkel bu vakitten itibaren de kendisini dünya siyasetindeki tüm zorluklara meydan okuyan bir siyasetçi olarak gördü. Milletlerarası ilgiler uzmanı Varwick, bunu “Almanya’nın öbür ülkelere kıyasla fazlaca taraflılığa daha fazla bağımlı” olması ile açıklıyor.
Milletlerarası alakalar uzmanı Hoff ise Merkel’in “Avrupa ve Batı’yı bir ortada tutma ve çatışma yaşadığı taraflarla temas halinde kalabilme konusunda olağanüstü bir yeteneği” olduğuna dikkat çekiyor.
Lakin Merkel’in Rusya ile Ukrayna içindeki uyuşmazlıkta masaya oturulması için gösterdiği gayretler sonuçsuz kaldı. Başka yandan, ABD’nin ve AB üyesi Doğu Avrupa ülkelerinin karşı çıkmasına karşın Rus doğal gazını Baltık Denizi üzerinden AB’ye taşıyacak olan Kuzey Akım 2 projesinden vazgeçmedi.
ABD ile Almanya içindeki alakalar 2021 yılı başında başkanlık vazifesini Joe Biden’in devralması ile güzelleşme gösterdi. Biden’ın Washington’a davet ettiği birinci Avrupalı önder de Merkel oldu. Biden, geçen Temmuz ayında gerçekleşen ziyarette Merkel’in siyasi muvaffakiyetini “tarihi” olarak nitelendirdi.
Merkel’in bakılırsav müddetinin sonuna yaklaşılırken hem Merkel tıpkı vakitte Biden’in aldığı yanlış kararların sonuçları Berlin ve Washington açısından beklenmedik oldu. Milletlerarası güçlerin Afganistan’dan çekilmeye başlaması ile bir arada Taliban süratle ülkede iktidarı ele geçirdi. Ülkede, sivil halk için edinilen bütün kazanımlar ortadan kalkma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Alman hükümeti gelişmeler karşısında fazlaca geç harekete geçti; Taliban’ın şiddetinden telaş eden, Alman ordusu için çalışan Afganların Almanya’ya getirilmesi konusunda tartışmalar yaşandı. Afganistan hezimeti muhtemelen Merkel’in iktidar devrindeki kara lekelerden biri olarak kalacak.
Nasıl bir dış siyaset izledi?
Merkel dış siyasette nasıl bir miras bırakıyor? 2019 yılında ABD’deki Harvard Üniversitesi’nde 16’ncı fahri doktorasını alırken söylemiş oldukleri tahminen de Merkel’in bıraktığı mirasa işaret ediyor. hiç bir şeyin tabiatıyla oluşmadığını tabir eden Merkel, ferdî özgürlüklerin, demokrasinin, barış ve refahın zaten oluşmadığına vurgu yapmıştı.
Merkel, bilhassa kriz durumlarında kendini gösterdi. Başbakanlığı müddetince de epeyce sayıda krizle karşı karşıya kaldı. Merkel hiç bir vakit epeyce etkileyici, heyecan uyandıran bir konuşmacı olmadı. Fakat kriz devirlerinde, Varwick’in sözüyle, Merkel’de “pragmatizm, kelamını geçirme yeteneği ve şahsi sağlamlık” ön plana çıktı.
Hoff da Merkel’i “büyük işler başarmış” ve “yorulmak bilmeyen bir kriz yöneticisi” olarak kıymetlendiriyor. Ama Merkel’in “daima mevcut olanı korumaya” çalıştığını belirten Hoff, AB’nin bütünleşmesi tarafında daha büyük adımların atılmasını teşvik etmek üzere “krizleri yeni bir başlangıç ve temel değişimler açısından bir fırsat olarak epeyce az kullandı” diyor.
Merkel’in izlediği dış politikayı özetleyen Varwick, Merkel’in “Almanya’nın global çıkarları olduğunu ve bir yandan Almanya’nın kimi maksatlara ulaşmak için epey küçük, öbür yandan da büyüklüğü ve Avrupa’daki rolü niçiniyle liderliğe mecbur kaldığını” anladığını söylüyor.
Christoph Hasselbach
© Deutsche Welle Türkçe
Angela Merkel 2005 yılında Almanya’da başbakanlık koltuğuna oturduğunda memleketler arası seviyede pek tanınmıyor, dünya siyasetinde nasıl bir iz bırakacağı çabucak hemen bilinmiyordu.
Merkel, başbakanlık bakılırsavinin başından itibaren dış politikayı dışişleri bakanlarına bırakmak yerine kendisi şekillendirmeyi tercih etti. 2007 yılında Baltık Denizi kıyısındaki Heiligendamm’da G8 tepesine konut sahipliği yapan Almanya Başbakanı, dünyanın en değerli devlet ve hükümet liderlerine karşı kendine güvenen bir tavır sergiledi. Merkel, daha sonraki senelerda da milletlerarası sahnede kendine güvenen bu tavrını sürdürdü.
Euro krizinde Almanya öncü rol oynadı
Angela Merkel yaklaşık 16 yıl boyunca yürüttüğü başbakanlık nazaranvinde birfazlaca memleketler arası kriz ile karşı karşıya kaldı. 2008 yılında dünya genelinde tesirini gösteren finans krizi niçiniyle Avrupa’nın bütünleşmesinin kıymetli sembollerinden biri olan Euro güç bir surece girdi. Merkel’in buna karşılığı “Euro başarısızlığa uğrarsa, Avrupa başarısızlığa uğrar” oldu.
Avrupa Birliği’nin (AB) en kuvvetli iktisadına sahip olan Merkel liderliğindeki Almanya, finans krizi sırasında Avrupa’da neredeyse isteksizce öncü bir rol üstlendi. Alman hükümeti borçlanan ülkeleri sert tasarruf tedbirleri almaya ve ıslahat siyaseti izlemeye zorlarken, Yunanistan’daki birtakım kısımlar Berlin’in bu tutumu ile İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan Alman işgali içinde paralellikler kurdu. Merkel, başka yandan da geniş kapsamlı AB yardımlarına onay verdi. Almanya’nın borçlanan ülkelere verdiği garantiler bu vakitte arttı.
Öbür AB ülkelerinin Almanya’nın liderlik rolünü kabul etmesinde Merkel’in sergilediği hassas halin değerli bir hissesi oldu. Almanya Başbakanı’nın halini DW’ye kıymetlendiren Halle Üniversitesi’nden Johannes Varwick, Merkel’in “temkinli olma kültürü” ile “sorumluluk külçeşidini” bir ortaya getirdiği yorumunu yapıyor.
Fransa sıkı bir ortak mı?
Almanya’nın Avrupa ortasında artan rolü, Fransa ile içinde güç dengesizliğine yol açtı. Merkel, vazife müddeti boyunca Almanya ile Fransa içindeki kuvvetli iştirake vurgu yaptı, hatta eski Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy içindeki sıkı iş birliği medyada “Merkozy” olarak isimlendirildi.
Lakin Fransız başkanların biroldukça talebi Merkel’de karşılık bulmadı. Son olarak Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un AB’de ıslahat için mesela Euro Bölgesi Maliye Bakanlığı oluşturulması teklifini Merkel pek sahiplenmedi.
Alman Dış Siyaset Derneği’nden (DGAP) Henning Hoff bunu “kaçırılmış bir fırsat” olarak nitelendiriyor. Halle Üniversitesi’nden Varwick ise Merkel’in AB’deki ıslahatlar konusunda “büyük bir vizyonunun” olmadığını savunuyor.
Çin’e hayranlık
Almanya Başbakanı Merkel, bir yandan da dış siyasette evvelki Alman hükümetlerinin çizgisini sürdürdü. Objektif, büyük jestlerde bulunmayan, mümkünse bütün taraflarla uzlaşma sağlayan Merkel, dünya genelinde Almanya’nın ekonomik çıkarlarını göz önünde bulundurmayı ise ihmal etmedi.
Merkel periyodunda Çin ile Almanya içindeki ticari bağlantılar süratle arttı. çoğunlukla Çin’i ziyaret eden Merkel, bu ülkeden etkilenmiş izlenimi yarattı.
DGAP’den Hoff, Merkel’de “Çin’in ekonomik gücüne hürmet ile karışık hayranlık” gözlemlediğini belirtiyor. Merkel’in Çin ziyaretleri sırasında insan hakları ihlalleri konusunu da ihtiyatla gündeme getirdiği dikkati çekti.
ABD’nin Çin’e olan bağımlılığın dezavantajlarına işaret etmesine karşın Hoff, Merkel’in “Özellikle Çin ve Rusya üzere otokratik sistemlerin yarattığı tehlikeleri, bu ülkelerin jeoekonomik gücünü, dezenformasyon yayma ve Batı’yı baltalama gayretlerini uzun müddet hafifçee aldığını yahut değersiz bulduğunu” söz ediyor.
Sığınmacılara yönelik siyaset
Angela Merkel, 2015 yılının başında bakılırsavini bırakmış olsaydı, genel manada başarılı olan başbakanlığı unutulup gitmiş olacaktı. 2015 yılı yazında aldığı Almanya’nın sonlarını gelen sığınmacı ve göçmenlere açma sonucu Merkel’in hem dünya genelinde tanınırlığını artırdı tıpkı vakitte ülke ortasında ve haricinde kutuplaşmaya yol açtı. Merkel, eski Alman Demokratik Cumhuriyeti (DDR) vatandaşı olarak aşılmaz sonlarla müsabakanın ne demek olduğunu bilmesini ve Hristiyan kültüründeki hayırseverliği bu tartışmalı sonucuna münasebet olarak gösterdi. Merkel’in Suriyeli sığınmacılarla fotoğraflar çektirmesi de Almanya’yı birfazlaca sığınmacının ulaşmak istediği ülke haline getirdi.
Sığınmacıların birçok tarafınca neredeyse bir azize olarak görülen Merkel, 2015’te Time dergisi tarafınca yılın bireyi seçildi, “Özgür dünyanın başbakanı” olarak isimlendirildi.
Başka yandan, Merkel’in göçmenlere yönelik cömert siyasetin AB çapında uygulanması gayretleri, bilhassa AB’ye üye Doğu Avrupa ülkeleri tarafınca reaksiyonla karşılandı. bu vakitten daha sonra Avrupa’da sağ popülizm somut bir biçimde arttı.
Washington ile bağlar
ABD ile münasebetleri başından beri önemseyen Merkel, Alman halkının büyük çoğunluğunun karşı çıkmasına karşın, daha muhalefetteyken eski Lider George W. Bush’un Irak’a yönelik savaşına dayanak verdi.
Lakin Bush ve halefi Barack Obama periyodunda ABD’nin Asya’ya odaklanması ile Almanya ile ABD içindeki alakalarda de soğuk rüzgarlar esmeye başladı. Merkel’in başbakanlık misyonu boyunca en değerli ortağı olarak nitelendirdiği Obama devrinde Merkel’in ABD istihbarat üniteleri tarafınca dinlendiği ortaya çıktı. Öfkesini gizlemeyen Merkel reaksiyonunu “Dostlar içinde birbirini dinlemek olmaz” kelamlarıyla lisana getirdi.
Kara bulutlar
Dünyadaki ve ABD’deki gelişmeler, Berlin’in Washington ile münasebetlerini de etkiledi. Rusya 2014 yılında Kırım’ı işgal etti, 2016 yılında yapılan referandumda İngilizler AB’den ayrılmaktan yana oy kullandı ve ABD’de Donald Trump başkanlığa seçildi. “Önce Amerika” sloganı ile seçimleri kazanan Trump, dış siyasette da fazlaca taraflılığı ve hatta NATO’yu sorgulayan bir çizgi izledi.
2017’de ABD’yi işaret ederek hayal kırıklığını gizlemeyen Merkel, “Tamamen diğerlerine güvenebileceğimiz devirler biraz geride kaldı” biçiminde konuştu.
Dünyadaki bu gelişmeler Merkel’in Almanya’da 2017 yılında yapılan genel seçimlerde aday olmasında tesirli oldu. 2017’deki seçimi kazanan Merkel’in dördüncü başbakanlık devri başladı.
Afganistan hezimeti
Merkel bu vakitten itibaren de kendisini dünya siyasetindeki tüm zorluklara meydan okuyan bir siyasetçi olarak gördü. Milletlerarası ilgiler uzmanı Varwick, bunu “Almanya’nın öbür ülkelere kıyasla fazlaca taraflılığa daha fazla bağımlı” olması ile açıklıyor.
Milletlerarası alakalar uzmanı Hoff ise Merkel’in “Avrupa ve Batı’yı bir ortada tutma ve çatışma yaşadığı taraflarla temas halinde kalabilme konusunda olağanüstü bir yeteneği” olduğuna dikkat çekiyor.
Lakin Merkel’in Rusya ile Ukrayna içindeki uyuşmazlıkta masaya oturulması için gösterdiği gayretler sonuçsuz kaldı. Başka yandan, ABD’nin ve AB üyesi Doğu Avrupa ülkelerinin karşı çıkmasına karşın Rus doğal gazını Baltık Denizi üzerinden AB’ye taşıyacak olan Kuzey Akım 2 projesinden vazgeçmedi.
ABD ile Almanya içindeki alakalar 2021 yılı başında başkanlık vazifesini Joe Biden’in devralması ile güzelleşme gösterdi. Biden’ın Washington’a davet ettiği birinci Avrupalı önder de Merkel oldu. Biden, geçen Temmuz ayında gerçekleşen ziyarette Merkel’in siyasi muvaffakiyetini “tarihi” olarak nitelendirdi.
Merkel’in bakılırsav müddetinin sonuna yaklaşılırken hem Merkel tıpkı vakitte Biden’in aldığı yanlış kararların sonuçları Berlin ve Washington açısından beklenmedik oldu. Milletlerarası güçlerin Afganistan’dan çekilmeye başlaması ile bir arada Taliban süratle ülkede iktidarı ele geçirdi. Ülkede, sivil halk için edinilen bütün kazanımlar ortadan kalkma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Alman hükümeti gelişmeler karşısında fazlaca geç harekete geçti; Taliban’ın şiddetinden telaş eden, Alman ordusu için çalışan Afganların Almanya’ya getirilmesi konusunda tartışmalar yaşandı. Afganistan hezimeti muhtemelen Merkel’in iktidar devrindeki kara lekelerden biri olarak kalacak.
Nasıl bir dış siyaset izledi?
Merkel dış siyasette nasıl bir miras bırakıyor? 2019 yılında ABD’deki Harvard Üniversitesi’nde 16’ncı fahri doktorasını alırken söylemiş oldukleri tahminen de Merkel’in bıraktığı mirasa işaret ediyor. hiç bir şeyin tabiatıyla oluşmadığını tabir eden Merkel, ferdî özgürlüklerin, demokrasinin, barış ve refahın zaten oluşmadığına vurgu yapmıştı.
Merkel, bilhassa kriz durumlarında kendini gösterdi. Başbakanlığı müddetince de epeyce sayıda krizle karşı karşıya kaldı. Merkel hiç bir vakit epeyce etkileyici, heyecan uyandıran bir konuşmacı olmadı. Fakat kriz devirlerinde, Varwick’in sözüyle, Merkel’de “pragmatizm, kelamını geçirme yeteneği ve şahsi sağlamlık” ön plana çıktı.
Hoff da Merkel’i “büyük işler başarmış” ve “yorulmak bilmeyen bir kriz yöneticisi” olarak kıymetlendiriyor. Ama Merkel’in “daima mevcut olanı korumaya” çalıştığını belirten Hoff, AB’nin bütünleşmesi tarafında daha büyük adımların atılmasını teşvik etmek üzere “krizleri yeni bir başlangıç ve temel değişimler açısından bir fırsat olarak epeyce az kullandı” diyor.
Merkel’in izlediği dış politikayı özetleyen Varwick, Merkel’in “Almanya’nın global çıkarları olduğunu ve bir yandan Almanya’nın kimi maksatlara ulaşmak için epey küçük, öbür yandan da büyüklüğü ve Avrupa’daki rolü niçiniyle liderliğe mecbur kaldığını” anladığını söylüyor.
Christoph Hasselbach
© Deutsche Welle Türkçe