Doğum kontrolü yöntemleri

sagliksal

Aktif Üye
DOĞUM DENETİMİ TEKNİKLERİ
Doğum denetimi halleri, gebelikten korunmak maksadıyla kullanılan metod ya da eserlerden oluşmaktadır. Bayan ya da erkek kullanması için başka, bariyer, ilaç, cerrahi uygulama vs… teknikler bulunmaktadır. Size uygun sistem seçerken maliyet, cinsel yolla bulaşan hastalık koruyuculuğu, güvenirlik ve yan tesir profili, rahatlık ve kolay kullanım, geri dönüşlü olması üzere biroldukca değişken düşünülmelidir. Detaylı bilgi için doktorunuza başvurmalısınız.
Hormonal Formüller
1. Kombine doğum denetim hapları
2. Progestin içeren haplar
3. Cilt altı implantları
4. Aylık ya da üç aylık enjeksiyonlar
5. Vajinal halkalar
6. Sonraki gün hapları
Rahim içi Araçlar
1. Bakırlı RİA(spiral)
2. Hormonlu RİA(spiral)
Bariyer Formüller
1. Kondom/ prezervatif
2. Diyafram
3. Servikal cap
4. Spermisit
Cerrahi Teknikler
1. Tüplerin bağlanması
2. Vazektomi
Klasik Formüller
1. Bazal beden ısısı sistemi
2. Takvim prosedürü
3. Geri çekme
4. Vajinal duş
Doğum denetim hapları,%97-99 emniyetli. 21 gün ya da 28 gün kullanılan 2 başka ticari uygulama halinde bulunur. 21 günlük olanlar kullanıldığında kutu bitiminde 7 gün orta vermek gerekirken, 28 günlük olanlarda orta vermeye gerek yoktur. Adetin birinci 5 günü ortasında başlanmalı, tercihen her gün tıpkı saatlerde birer tane kullanılmalıdır. Adet döngüsünün birinci günlerinde başlanıyorsa müdafaa tesiri çabucak başlar, bir daha de birinci 1 hafta kondom üzere ek bir doğum denetim usulü önerilebilir.
Doğum denetim hapları kullanan hastalarda bilhassa birinci haplar unutulduğunda ya da 7 gün ortadan daha geç başlandığında gebelik riski artar. 1 hap unutulduğunda sonraki gün 2 hap alınmalıdır, müdafaa tesiri devam eder, 2 gün üst üste unutulursa, doğum denetim tesiri azalacağından ek bir doğum denetim prosedürü ile devam edilmelidir.
Doğum denetim hapları, ovulasyonu(yumurtlamayı) bloke eder, endometrium denilen rahim iç zarını yani gebelik oluşması durumunda embryonun yerleşmesi gereken tabakayı bu yerleşime uygunsuz hale getirirler, rahim ağzı salgısını ağırlaştırıp sperm geçişini zorlaştırılar. Fallop tüplerinin hareketini bozarak gebelik mümkünlüğünü azaltırlar.
Doğum denetim hapı başlanmadan evvel tercihen pap smear test yapılmalı ve rahim ağzında istenmeyen değişikliklerin olmadığı gösterilmelidir.
Doğum denetim hap avantajları: Rahim ve yumurtalık kanserlerini %50, kolon kanserini %30 azaltır. Endometrial hiperplazi(kalınlaşma) ve myomları %30, yumurtalık kistlerini %75 oranında azaltır. Dış gebelik, pelvik inflammatuar hastalık üzere derin enfeksiyon, adet düzensizlikleri, âlâ huylu göğüs hastalıkları, sivilce mümkünlüğünü azaltır. Anemi(kansızlık), kemik kaybına ve romatizmal hastalıklara karşı müdafaa sağlar. Kısırlık sebebi değildir, kesildiğinde yumurtalıklar yeniden çalışmaya başlar.
Bulantı, orta kanama(ilk 3 kutu daha sonrası düzelmesi beklenir), adet ölçüsünün azalması(düşük doz hormon içeriğine bağlıdır), göğüslerde hassasiyet, süt üretiminin azalması, iştah artması, ödem, depresyon, halsizlik, cinsel isteğin azalması, hipertansiyon, damar içi pıhtılaşma(tromboembolizm), safra hastalıkları, rahim ağzı kanseri riskinde artış, karaciğerde adenom riski artışı,kullanım kesildikten daha sonra adet görmeme ve yumurtalık çalışmasında gecikme, ciltte yağlanma-pigmentasyon-akne-tüylenme-saç dökülmesi, baş ağrısı, görme bozukluğu, MI, kalp hast riski, lipid profilinde bozulmaya niye olabilir. Alt genital yol enfeksiyonlarından korumaz.
Hangi durumlarda kullanılmaz?: Gebelik, tanısı konmamış vajinal kanama, evvelki tromboemboli, kalp krizi ya da inme hikayesi olanlarda, kalp hastalıkları açısından riskli kümede olanlarda(sistemik lupus eritematozus, denetimsiz diyabet ya da hipertansiyon, 35 yaş üzeri sigara içenler, göğüs kanseri hikayesi, faal karaciğer hastaları…
Yalnızca progestin içeren haplar çoklukla doğum daha sonrası periyotta doğum denetimi isteyen hastalara önerilen bir methoddur. beraberinde orta yaş üzeri bayanlarda, sigara içenlerde, orak hücreli anemisi olanlarda, venöz tromboemboli yatkınlığı olanlarda, hipertansiyon-kalp kapak hastalıkları-şeker hastalığı-migren olanlarda da tercih edilebilir. Adetin birinci günü başlanır, öncesinde kombine doğum denetim hapı kullanıyorsa son haptan daha sonrasında orta vermeden başlanabilir, doğum daha sonrası başlanacaksa 3 hafta beklenir. 28 gün kullanılır, birebir saatte almaya dikkat etmek gerekir, alım 12 saat gecikirse kollayıcı etkisinin kaybolduğu düşünülür. Akıntıyı yoğunlaştırıp sperm geçişini engelleyerek, rahim zarını embryonun yerleşemeyeceği bir hale getirerek gebeliği pürüzler, süt üretimini etkilemez. Kilo alımı, depresyon, premenstrüel gerginlik, vajinada kuruluk, cinsel istekte azalma ve akneye niye olabilir.
Şiddetli baş ağrısı, migren, görme bozuklukları, bacak ağrısı, teneffüs kasveti, göğüs ağrısı, çarpıntı, sarılık durumunda kesinlikle doktorunuza danışın.
Vajinal halkalar, %95-99 oranında gebelikten korur. Lokal uygulama rahatlığı sağlar, 21 gün vajinada kalır, daha sonrasında çıkartılır ve 7 gün yeni uygulama olmaz, bu ortada adet kanaması olur.
Cilt altı implantlar, cerrahi olarak yerleştirilir. %99.5 doğum denetimi sağlar. Adet düzensizliği, kilo alımı ve cerrahi olarak yerleştirilip çıkartılma üzere dezavantajları vardır. 3 yıllık müdafaa sağlayabilir, çıkartıldığında yumurtalıklar tertipli çalışmaya başlar.
Aylık ya da 3 aylık enjeksiyonlar göğüs kanseri riskini arttırmaz. %97-99 muhafaza sağlar.Doğum denetim hapları ile tıpkı methodla gebelikten korur. Adet düzensizliği(3-6 aylık uygulama daha sonrası adet görmeme), kilo alımı, göğüslerde hassasiyet, his durum değişikliklerine niye olabilir. Aylık enjeksiyonları kombine doğum denetim hapının depo formu, 3 aylık olanları ise yalnızca progesteron içeren hapların depo formu olarak düşünebilirsiniz. Adetin birinci 5 günü ortasında uygulanırlarsa doğum denetimi tesiri 48 saat daha sonrasında başlar, rastgele bir gün yapıldığında ise birinci 2 hafta ek bir yolla korunmak gereklidir. 3 aylık enjeksiyonlar uzun müddet kullanımda kemik erimesi riskini arttırabilir. Uygulama kesildikten daha sonra da çabucak yumurtalık işlevleri başlamayabilir yani gebelik eldesinde gecikme olabilir.
Spiraller >%97 doğum denetimi sağlar. Plastik gövdeye bakır sarmalı ile üretilir, T biçimindedir. 5-10 yıl muhafaza sağlar. İçeriğindeki bakır rahim ortasında tepkiye niye olarak sperm geçişini pürüzler, endometriumdaki tepki niçiniyle embryo yerleşemez ve canlılığını koruyamaz. Hormonlu spiraller bununla birlikte rahim ağzı salgısını yoğunlaştırıp sperm geçişine müsaade vermezken rahim iç kısmının da embryo yerleşimine uygunsuz hale gelmesini sağlar. Spiral uygulaması, jinekolojik masaya alınan hastanın uygulama alanı paklığını takiben tercihen ultrasonografi eşliğinde rahim içerisine hasta adetli iken yapılır. Süreç sırasında ya da daha sonrasında kramp ya da sancı olabilir. Yerleştirildikten daha sonra kayma mümkünlüğü %1-4. Adet sistemi değişiklikleri ve adette kramp olabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı müdafaa sağlamaz. Son yapılan çalışmalarda oldukcalu partner olmadığı sürece enfeksiyon riskini arttırmadığı gözlenmiştir. Adet gecikmesi, kasık ya da sırt ağrısı olursa kesinlikle doktorunuza başvurmalısınız.
Emziren anneler, enfeksiyonu olmayan bayanlar, yenidenlayan enfeksiyon açısından risk altında olmayan kadınlar(oldukcalu partneri olmayanlar), sigara içenler, damar tıkanıklığı açısından risk altında olanlar spirali itimatla kullanabilirler.
Kondom, mekanik bariyer sağlayarak yumurta ve spermin bir ortaya gelmesini mahzurlar. %88-97 müdafaa sağlar, spermisitle bir arada kullanıldığında bu oran %99’a çıkar. hem de bu mekanik bariyer tesiri ile bayanı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı da korur. Ereksiyonda penise takılır. Ucunda boşalma için 1-2cm boşluk bırakılmalıdır. Son kullanma tarihi üzerinde yazan tarihten 5 yıl daha sonrasıdır. Su bazlı kayganlaştırıcı ile bir arada kullanım önerilir. Bayan kondomları da vajina içerisine rahim ağzına yerleştirilip bariyer metotla spermin rahim ağzına iletilmesini pürüzler. 8 saatten uzun içeride bırakılmamalıdır. %95 koruyuculuk sağlar. Extra lubrikasyon gerektirir. Erkek ve bayan kondom bir arada kullanması önerilmez, yeniden kullanım önerilmez.
Vajinal diyafram, spermisit kullanması ile bir arada vajinaya yerleştirilir. Bağdan 18 saat öncesinde yerleştirilir ve toplamda 24 saat vajinada kalabilir. %20 başarısızlık oranı mevcuttur. Latex alerjisi olanlar, rahimde sarkma olanlar, yenidenlayan İYE hikayesi olanlar kullanamaz.
Servikal başlık, diyafram gibisi rahim ağzı kılıfıdır. Münasebet öncesi bir daha iç kısma spermisit uygulamasını takiben rahim ağzına yerleştirilir. 48 saate kadar kalabilir. Bağlantıdan daha sonra en az 6 saat yerinde kalmalıdır. %80-91 civarında koruyuculuğu vardır.
Spermisitler, vajinada spermi öldüren kimyasallardır. Tek başına kullanıldığında doğum denetimi %76 sağlar, o yüzden kondom ya da diyafram üzere ek usullerle bir arada uygulanması gerekir. Uygulama daha sonrası 6 saat duş alınmaz. Yanma hissine niye olabilir.
Cerrahi olarak ise bayan hastada tüplerin bağlanması doğum denetimi sağlar. Başarısızlık oranları %0.8-3.7 içinde değişir. Adet nizamında külfete niye olabilir. Doğum daha sonrası birinci 48 saat ortasında göbek deliği yakınından ufak bir kesi ile tüpler bağlanabileceği üzere 6 hafta daha sonrasında açık ya da kapalı(laparoskopik) olarak da tüpler bağlanabilir.
Cerrahi olarak erkekler de vazektomi yaptırabilir. Başarısızlık oranı %0.1 civarındadır.
Klasik formüllerden geri çekme prosedürü, boşalma olmadan erkek cinsel organının vajinadan çıkartılması olarak tanımlanır. Muvaffakiyet oranı %80 civarındadır, yani bu usulle korunan 5 bayandan 1 tanesi hamile kalmaktadır. Erkekler için denetimi pek güç bir metottur. Ereksiyondaki penisten gelen orgazm öncesi az ölçü semen dahi cinsel yolla bulaşan hastalık ve gebelikle sonuçlanabilir. İlgi daha sonrası duş ile vajinanın yıkanması aktif bir doğum denetim prosedürü değildir, çünkü ejakülasyon(boşalma) daha sonrası 90 saniye ortasında sperm, servikal mukusta tespit edilmiştir. Emzirme mühletince korunma ise faal emziren lohusalarda birinci 6 ay yüksektir, başarısızlık %0.9-1.2 civarındadır, lakin bu oran 12.ay civarında %7.4’e çıkabilir. Takvim metodu ise yumurtlama vaktinin hesaplanıp o devirlerde ilgiye girilmemesi aslına dayanır. Muvaffakiyet oranı %75-91 içinde değişmekle birlikte sistemsiz adet kanama hikayesi olan bayanlarda emniyetli bir prosedür değildir. 28 günde bir adet goren bir bayan, 8-17.günler ortası alakaya girmeme formunda planlama yapılır. Sperm ömrünün 3 gün olduğu düşünüldüğünde varsayımı yumurtlama tarihinin 3 gün öncesi ve daha sonrası gebelik açısından tehlikeli periyottur ve bu vakitte münasebette bulunmamak gereklidir. Bazal beden ısısı takip edilip yükselme olduktan daha sonra adete kadar münasebete girmeme uygulanabilir. Akıntı karakteri şeffaf ve akışkan olduğu devirde bağ kesilip akıntı ağırlaşıp yoğunlaşınca tekrar başlanması halinde bir doğum denetim metodu uygulanabilir. Yumurtlama periyodunu gösteren testleri kullanarak da tehlikeli periyot tespit edilip o devirde ilgi kesilebilir.
Epidemiolojik çalışmalar gösteriyorki takvim tekniği ile korunan yani periyodik ilgi kesilmesi uygulayan ailelerde formülün başarısızlığı durumunda gebeliklerde anensefali ve down sendromu üzere durumların daha sık karşılaşılıyor. Bu durumun da geç döllenmeye bağlı aneöploidi ya da poliploidi üzere kromozom sayı anormalliklerinden kaynaklanabileceği vurgulanmıştır.
Münasebete girmeme de bir doğum denetim formülüdür.%100 koruyan tek usuldür.
Acil kontrasepsiyon emelli sonraki gün hapları birinci 72 saat ortasında tesirli olabildiği üzere birinci 5 gün içerisinde spiral de uygulanabilir. %75-84 aktifliği vardır. Bulantı, karın ağrısı, halsizlik, başağrısı, baş dönmesi ve göğüste hassasiyet yapabilir.
 
Üst