Fehmi Koru*
Uzun yıllar evvel, kıdemli bir eski siyasetçiden geçmişten bir anısını dinlemiştim.
Batı ve Doğu blokları içindeki alakaların hasmane olduğu Soğuk Savaş devrinde Sovyetler Birliği ile ilgili hususların konuşulacağı bir milletlerarası toplantıya ülkemizden onu davet etmişler.
İzlenim olarak bana şunu aktarmıştı:
“Toplantı sırasında en çok prestij bana gösterilince niçinini anlamaya çalıştım. Şuydu: Sovyetler Birliği ile en geniş hududa sahip ittifak üyesiydi Türkiye. Ayrıyeten Sovyet hâkimiyeti altındaki coğrafyada ihmal edilemeyecek sayıda ortak kültürü paylaştığımız halklar yaşıyordu. Bu özelliklerimiz yardımıyla Rusları en yeterli bizlerin tanıyacağımızı düşünüyorlardı. halbuki o senelerda bizde kuzey komşumuzla ilgili bilimsel yapıtların sayısı bir-ikiden ibaretti. En bilgisiz bizlerdik.”
Eski siyasetçiden, Ankara’da hayli daha sonraları (1961) faaliyete geçen Türk Külçeşidini Araştırma Enstitüsü’nün bilhassa Sovyetler Birliği ile Türk Dünyası’nı öğrenme eksikliğini gidermek maksadıyla kurulduğunu da öğrenmiştim.
Gayesi belirli bir enstitümüz var, yıllar boyunca ‘Türk Kültürü’ ismiyle bilimsel bir mecmua ve hayli sayıda eser de yayımladığı biçimde, uzak-yakın coğrafyamızla ilgili bilgi eksikliğimizin giderildiğini sav etmek güç.
Türkiye Sovyetler Birliği’nin yıkılışına en hazırlıksız yakalanan ülkelerdendi; buna karşın çabuk toparlanıldı. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından hemilk evvel resmi bir ziyaret için Moskova’ya giderken Almatı’ya da uğramış olan (Mart 1991) ve ondan sonrasında iade-i ziyaret için Ankara’ya gelen Nursultan Nazarbayev’i havaalanında şahsen karşılayan (Eylül 1991) Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın yönlendirmesiyle, o yıkıntının altından bağımsızlıklarına kavuşarak çıkan ülkeleri birinci tanıyan Türkiye olmuştu (1991).
Bağımsızlığa kavuşmuş altı ülkeye atanan büyükelçilerimizi vazife yerlerine gdolayıp mahallî yöneticilere tanıştırmak hedefli periyodun dışişleri bakanı Hikmet Çetin’in gezisi (Şubat 1992) Türkiye’nin bağımsızlaşan Orta Asya coğrafyasıyla direkt birinci resmi temasıdır.
Geziyi baştan sona izlemek üzere bakan tarafınca davet edilmiş gazeteciler içinde ben de vardım.
Her uğranılan yeni cumhuriyette yalnız devleti temsil edenler tarafınca olağanüstü sıcak karşılanmıyordu Türkiye’nin dışişleri bakanı, ziyaretten haberdar olan halktan beşerler da yollara dizilmiş, kafileyi sevgi yağmuruna tutuyorlardı.
Kırgızistan’da biri, “Bir vakit içinder atlara binip buralardan gitmiştiniz, artık uçaklara binip geldiniz, güzel geldiniz” demişti.
Biz bu biçimdelar, “Gittiğimiz coğrafyadaki ülkelere ‘Türki cumhuriyetler’ mi diyelim, yoksa ‘Türk cumhuriyetleri’ demek mi daha gerçek?” sorusuna bile gerçek dürüst yanıt veremiyorduk.
Ortadan yıllar ve yıllar geçti, sanki artık o ülkeleri ve insanlarını gereğince tanıyor muyuz?
Kuşkuluyum.
Soru şu: Kazakistan’da meydana gelmekte olan gelişmeleri önbakılırsabildik mi? Şu anda orada olan bitenleri, insanların sokaklara niye taştığını, göğüslerini polisler ve askerlerin kurşunlarına niye siper ettiklerini biliyor muyuz?
elbette Kazakistan’ın olağanüstü güçlü doğal kaynaklara sahip olduğunu biliyoruz.
Bağımsızlığa kavuşma daha sonrasında, Nazarbayev’in izlediği politik çizgi kararı yarısı Rusya’ya geri dönse bile, ülkenin hala azımsanmayacak sayıda Rus asıllı vatandaşı bulunduğundan da haberdarız.
Nazarbayev’in, 30 yıldan daha sonra, daha fazla yıpranmamak için koltuğunu bizatihi boşalttığını, lakin kendisi için uygun gördüğü ‘milletin atası’ unvanıyla şahsını ve geniş ailesini korumak için Ulusal Güvenlik Komitesi’nin başkanlığını üstlendiğini de…
Yerine uygun gördüğü Kasım Cömert Kemeloğlu Tokayev’in başı sıkışınca ‘barış gücü’ ismi altında Rus askerlerini ülkesine davet edebileceğini önnazarannimiz olduğunu ise hiç sanmıyorum.
Toplumda alttan alta kızışan rahatsızlığın, ele geçen birinci fırsatta, yerini terk etmesine karşın Nazarbayev ailesine ve Tokayev’e had bildirmeye dönüşebileceğini de…
Yeni Cumhurbaşkanı Tokayev’in eski Almatı yerine yeni kurulan çağdaş başşehir Astana’nın ismini Nursultan’a çevirmesi de, temel muhtaçlık hususlarına gelen yabanî artırımlar yanında, kızgınlığı arttırmış olabilir.
Sokaklara taşan ve konuta dönmeye niyeti olmadığını belirli eden kalabalıklar, ülkelerinin zenginliklerinin dar bir kesim tarafınca istismar ve suistimal edildiğini haykırıyorlar.
Birinci gayeleri Nazarbayev’in heykeli oldu. Yıktılar.
Orta Asya’da istikrar adası imgesindeki Kazakistan artık halk isyanına sahne oluyor.
bu biçimde olabileceğini biliyor muyduk?
Hiç sanmam.
halbuki, 2011’de sokaklar bir daha kızışmış ve idare aykırısı şovlar sırasında 14 kişi orantısız güç kullanan Kazak güvenlik güçleri tarafınca öldürülmüştü.
[2011 isyanı daha sonrasında Nazarbayev ve idaresinin Batı’da zedelenen imajını tamir etme vazifesini PR firması olan Tony Blair üstlenmişti. İngiliz gazeteleri o devir Kazakların Blair’e milyonlarca sterlin ösöylemiş olduğini yazmışlardı. Kraliçe yılbaşında soyluluk unvanları dağıtırken eski başbakan Blair’i de ‘Sir’ yaptı. İngiliz halkı, George W. Bush ile bir arada Irak’a saldıran, ABD’nin Afganistan siyasetine da ülkesini bağlayan ve bu yüzden yüzlerce İngiliz gencinin vefatından sorumlu tutulan Blair’in unvanının geri alınması için imza topluyor. İmza verenlerin sayısı 1 milyona yaklaştı. Nazarbayev’in damadının Kraliyet ailesinden birinin üç yıldır satamadığı malikanesini piyasa bedelinin 3 milyon sterlin üstünde bir meblağ ödeyerek satın alması da İngilizlerin ağzında.]
Kazakistan zenginliği sebebiyle Rusya’nın gayesinde. Vladimir Putin halk ayaklanmasını fırsat bilip ‘barış gücü’ kisveli askerlerini halkı sindirmek için gönderirken, orada devamlı askeri güç bulundurmayı amaçladığını düşünmek gerekiyor.
Ukrayna’ya göz koyması daha sonrasında Kırım’ı ilhakı ve Donbas bölgesini işgali gelmişti.
Belarus’ta halkın idareden rahatsızlığı sokaklara taşınca, oradaki diktatör Alexander Lukashenko’yu himayesi altına alarak ülkesinin nüfuz alanını Avrupa’ya yanlışsız genişletti Putin.
Gürcistan’ın sıradan geniş bir bölgesi de -ülkenin yüzde 20’si- Rus askerlerinin işgali altında.
Vaktiyle Sovyet toprağı olan coğrafyaya bir daha dönme niyeti bu ülkelere dönük tutumundan muhakkak oluyor Putin’in…
Bu niyeti hakikat okuyor ve değerlendirebiliyor muyuz pekala?
Kıdemli siyasetçi dostumun 1950’ler için yıllar evvel bana tasvir ettiği cehaleti tam üzerimizden atabildiğimiz söylenemez.
Bir an niyeti hakikat okuduğumuzu düşünelim, bu halimizle ne yapabiliriz?
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
Uzun yıllar evvel, kıdemli bir eski siyasetçiden geçmişten bir anısını dinlemiştim.
Batı ve Doğu blokları içindeki alakaların hasmane olduğu Soğuk Savaş devrinde Sovyetler Birliği ile ilgili hususların konuşulacağı bir milletlerarası toplantıya ülkemizden onu davet etmişler.
İzlenim olarak bana şunu aktarmıştı:
“Toplantı sırasında en çok prestij bana gösterilince niçinini anlamaya çalıştım. Şuydu: Sovyetler Birliği ile en geniş hududa sahip ittifak üyesiydi Türkiye. Ayrıyeten Sovyet hâkimiyeti altındaki coğrafyada ihmal edilemeyecek sayıda ortak kültürü paylaştığımız halklar yaşıyordu. Bu özelliklerimiz yardımıyla Rusları en yeterli bizlerin tanıyacağımızı düşünüyorlardı. halbuki o senelerda bizde kuzey komşumuzla ilgili bilimsel yapıtların sayısı bir-ikiden ibaretti. En bilgisiz bizlerdik.”
Eski siyasetçiden, Ankara’da hayli daha sonraları (1961) faaliyete geçen Türk Külçeşidini Araştırma Enstitüsü’nün bilhassa Sovyetler Birliği ile Türk Dünyası’nı öğrenme eksikliğini gidermek maksadıyla kurulduğunu da öğrenmiştim.
Gayesi belirli bir enstitümüz var, yıllar boyunca ‘Türk Kültürü’ ismiyle bilimsel bir mecmua ve hayli sayıda eser de yayımladığı biçimde, uzak-yakın coğrafyamızla ilgili bilgi eksikliğimizin giderildiğini sav etmek güç.
Türkiye Sovyetler Birliği’nin yıkılışına en hazırlıksız yakalanan ülkelerdendi; buna karşın çabuk toparlanıldı. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından hemilk evvel resmi bir ziyaret için Moskova’ya giderken Almatı’ya da uğramış olan (Mart 1991) ve ondan sonrasında iade-i ziyaret için Ankara’ya gelen Nursultan Nazarbayev’i havaalanında şahsen karşılayan (Eylül 1991) Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın yönlendirmesiyle, o yıkıntının altından bağımsızlıklarına kavuşarak çıkan ülkeleri birinci tanıyan Türkiye olmuştu (1991).
Bağımsızlığa kavuşmuş altı ülkeye atanan büyükelçilerimizi vazife yerlerine gdolayıp mahallî yöneticilere tanıştırmak hedefli periyodun dışişleri bakanı Hikmet Çetin’in gezisi (Şubat 1992) Türkiye’nin bağımsızlaşan Orta Asya coğrafyasıyla direkt birinci resmi temasıdır.
Geziyi baştan sona izlemek üzere bakan tarafınca davet edilmiş gazeteciler içinde ben de vardım.
Her uğranılan yeni cumhuriyette yalnız devleti temsil edenler tarafınca olağanüstü sıcak karşılanmıyordu Türkiye’nin dışişleri bakanı, ziyaretten haberdar olan halktan beşerler da yollara dizilmiş, kafileyi sevgi yağmuruna tutuyorlardı.
Kırgızistan’da biri, “Bir vakit içinder atlara binip buralardan gitmiştiniz, artık uçaklara binip geldiniz, güzel geldiniz” demişti.
Biz bu biçimdelar, “Gittiğimiz coğrafyadaki ülkelere ‘Türki cumhuriyetler’ mi diyelim, yoksa ‘Türk cumhuriyetleri’ demek mi daha gerçek?” sorusuna bile gerçek dürüst yanıt veremiyorduk.
Ortadan yıllar ve yıllar geçti, sanki artık o ülkeleri ve insanlarını gereğince tanıyor muyuz?
Kuşkuluyum.
Soru şu: Kazakistan’da meydana gelmekte olan gelişmeleri önbakılırsabildik mi? Şu anda orada olan bitenleri, insanların sokaklara niye taştığını, göğüslerini polisler ve askerlerin kurşunlarına niye siper ettiklerini biliyor muyuz?
elbette Kazakistan’ın olağanüstü güçlü doğal kaynaklara sahip olduğunu biliyoruz.
Bağımsızlığa kavuşma daha sonrasında, Nazarbayev’in izlediği politik çizgi kararı yarısı Rusya’ya geri dönse bile, ülkenin hala azımsanmayacak sayıda Rus asıllı vatandaşı bulunduğundan da haberdarız.
Nazarbayev’in, 30 yıldan daha sonra, daha fazla yıpranmamak için koltuğunu bizatihi boşalttığını, lakin kendisi için uygun gördüğü ‘milletin atası’ unvanıyla şahsını ve geniş ailesini korumak için Ulusal Güvenlik Komitesi’nin başkanlığını üstlendiğini de…
Yerine uygun gördüğü Kasım Cömert Kemeloğlu Tokayev’in başı sıkışınca ‘barış gücü’ ismi altında Rus askerlerini ülkesine davet edebileceğini önnazarannimiz olduğunu ise hiç sanmıyorum.
Toplumda alttan alta kızışan rahatsızlığın, ele geçen birinci fırsatta, yerini terk etmesine karşın Nazarbayev ailesine ve Tokayev’e had bildirmeye dönüşebileceğini de…
Yeni Cumhurbaşkanı Tokayev’in eski Almatı yerine yeni kurulan çağdaş başşehir Astana’nın ismini Nursultan’a çevirmesi de, temel muhtaçlık hususlarına gelen yabanî artırımlar yanında, kızgınlığı arttırmış olabilir.
Sokaklara taşan ve konuta dönmeye niyeti olmadığını belirli eden kalabalıklar, ülkelerinin zenginliklerinin dar bir kesim tarafınca istismar ve suistimal edildiğini haykırıyorlar.
Birinci gayeleri Nazarbayev’in heykeli oldu. Yıktılar.
Orta Asya’da istikrar adası imgesindeki Kazakistan artık halk isyanına sahne oluyor.
bu biçimde olabileceğini biliyor muyduk?
Hiç sanmam.
halbuki, 2011’de sokaklar bir daha kızışmış ve idare aykırısı şovlar sırasında 14 kişi orantısız güç kullanan Kazak güvenlik güçleri tarafınca öldürülmüştü.
[2011 isyanı daha sonrasında Nazarbayev ve idaresinin Batı’da zedelenen imajını tamir etme vazifesini PR firması olan Tony Blair üstlenmişti. İngiliz gazeteleri o devir Kazakların Blair’e milyonlarca sterlin ösöylemiş olduğini yazmışlardı. Kraliçe yılbaşında soyluluk unvanları dağıtırken eski başbakan Blair’i de ‘Sir’ yaptı. İngiliz halkı, George W. Bush ile bir arada Irak’a saldıran, ABD’nin Afganistan siyasetine da ülkesini bağlayan ve bu yüzden yüzlerce İngiliz gencinin vefatından sorumlu tutulan Blair’in unvanının geri alınması için imza topluyor. İmza verenlerin sayısı 1 milyona yaklaştı. Nazarbayev’in damadının Kraliyet ailesinden birinin üç yıldır satamadığı malikanesini piyasa bedelinin 3 milyon sterlin üstünde bir meblağ ödeyerek satın alması da İngilizlerin ağzında.]
Kazakistan zenginliği sebebiyle Rusya’nın gayesinde. Vladimir Putin halk ayaklanmasını fırsat bilip ‘barış gücü’ kisveli askerlerini halkı sindirmek için gönderirken, orada devamlı askeri güç bulundurmayı amaçladığını düşünmek gerekiyor.
Ukrayna’ya göz koyması daha sonrasında Kırım’ı ilhakı ve Donbas bölgesini işgali gelmişti.
Belarus’ta halkın idareden rahatsızlığı sokaklara taşınca, oradaki diktatör Alexander Lukashenko’yu himayesi altına alarak ülkesinin nüfuz alanını Avrupa’ya yanlışsız genişletti Putin.
Gürcistan’ın sıradan geniş bir bölgesi de -ülkenin yüzde 20’si- Rus askerlerinin işgali altında.
Vaktiyle Sovyet toprağı olan coğrafyaya bir daha dönme niyeti bu ülkelere dönük tutumundan muhakkak oluyor Putin’in…
Bu niyeti hakikat okuyor ve değerlendirebiliyor muyuz pekala?
Kıdemli siyasetçi dostumun 1950’ler için yıllar evvel bana tasvir ettiği cehaleti tam üzerimizden atabildiğimiz söylenemez.
Bir an niyeti hakikat okuduğumuzu düşünelim, bu halimizle ne yapabiliriz?
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.