sagliksal
Aktif Üye
Mesleği niçiniyle vardiyalı çalışma tertibine aşina olanlar bilir: Gece mesaileri sizi yorgun bırakırken, uyku meselelerine da niye olabilir. Pekala gece vardiyalarının kalp sıhhatinizi da olumsuz etkileyebildiğini biliyor muydunuz?
Şimdiki bir araştırmaya nazaran, gece vardiyaları beyin ve kalbin “vücut saatlerinin” ahengini bozarak, kalp rahatsızlıklarına da davetiye çıkarabiliyor.
Yani sıhhatinizi önemli manada riske atıyor.
İngiltere’deki Cambridge Üniversitesi’nden moleküler biyoloji uzmanları, gün uzunluğu kalpteki hücrelerin kimyasal istikrarını değiştiren kalp hücrelerinin iç saatlerini tek tek inceledi.
İnsan vücudu faal olduğunda, kalbin daha epey çalışması gerekiyor. Bu da kalbin epey daha süratli atması ile mümkün.
Cambridge araştırmasına liderlik eden Dr. John O’Neill, kalbin nasıl attığının iki öge tarafınca belirlendiğini söylüyor: Beyinden gelen sinyaller, her bir kalp hücresinde bulunan sodyum ve potasyum seviyesi.
BBC’ye konuşan Dr. John O’Neill, “Sağlıklı insanlarda bu sayısız hücre saatleri birbirleri ile uyumludur” diyor.
Araştırma takımından Dr. John O’Neill, kalp hücrelerindeki kimyasal bileşimlerin ne kadar değişkenlik gösterebildiğine şaşırdıklarını söylüyor.
“Birkaç gün boyunca beyinden kalbin beklentisi ile uyumsuz sinyaller geliyor” diyen Dr. O’Neill, bu niçinle vardiyalı çalışanların bir mesaiden diğerine geçerken sıhhat problemlerine karşı da daha savunmasız kalabildiklerine dikkat çekiyor.
Bilhassa de gün ve gece vardiyası içindeki geçişlerde, farklı kalp problemlerine yakalanma riski de artıyor. Öte yandan kalp rahatsızlığı riskini artıran yaş, cinsiyet ve beslenme üzere birfazlaca farklı öge olduğunu da vurgulamak gerekiyor.
Sıhhat riskleri
Dr. O’Neill, kalp rahatsızlıkları içinde en korkutucu olanının ise “ani kalp ölümü” olduğunu belirtiyor.
“Kalbin başı karışıyor ve kalp bir süre duruyor” diyen araştırmacı, acil tıbbi dayanak verilmediği takdirde bunun hastanın vefatına niye olabileceği ikazında bulunuyor.
Bu senaryonun gerçekleşmesi ihtimali düşük olsa da, vardiyalı çalışmanın yalnızca kalp rahatsızlıklarına değil, sindirim bozuklukları ve duygudurum bozukluklarına niye olduğu da biliniyor. Vardiyalı çalışanların kansere yakalanma riski de, yalnızca gündüz vardiyası nizamında çalışanlar ile karşılaştırıldığında daha fazla.
Dr O’Neill, “Epidemiyoloji uzmanlarının yaptığı karşılaştırmaya nazaran, ömür uzunluğu beden saatinin bozulması, örneğin gündüz ve gece vardiyası içinde gidip geliyorsanız, günde bir paket sigara içmeye eşdeğer” diyor.
Kimi ülkeler gece vardiyasının yarattığı bu risklerin farkında.
Örneğin Danimarka’da 20 yıldan uzun müddet gece vardiyası ile çalışan ve kansere yakalanan vatandaşlar tazminat almaya hak kazanıyor.
Vardiyalı çalışmanın insan vücuduna olan tesirlerini hafifçeletmek mümkün.
Sağlıklı olmak için biyolojik saatlerimizin birbiri ile kuvvetli bir ahenge sahip olması gerekli.
Bunu sağlamanın en faal yolu da gece uyumak, gündüz ise yemek yemek ve çalışmak. Lakin dünyada milyonlarca kişi için gündüz vardiyası bir seçenek değil.
Öte yandan uyku uzmanlarına bakılırsa gece vardiyasının vücudumuza olan ziyanlı tesirlerini azaltmak için bizim de atabileceğimiz kimi adımlar var.
Nasıl başa çıkmalı?
İskoçya’daki Edinburgh Üniversitesi’nden uyku ve teneffüs uzmanı Dr. Renata Riha, “Biz beşerler için biyolojik saatimizi ertelemek de, beyindeki ana saati ertelemek de kolay” diyor.
Dr. Riha, ülkü sistemde çalışanların gündüz vardiyasıyla başlayıp sonrasındasında geç vardiyaya geçmeleri, son olarak da kademeli bir biçimde gece vardiyasına geçmeleri gerektiğini belirtiyor.
En az iki hafta süren, daha uzun müddetli gece vardiyası da , insan vücudunun daha kolay alışmasını sağlıyor.
Dr. Riha, uyku hormonu olarak bilinen melatoninin salgılanmasından sorumlu olan ana saatin ve çabucak sonrasında bedendeki öbür biyolojik saatlerin yeni bir vardiya tertibine alışmasının yaklaşık bir hafta sürdüğünü de vurguluyor.
Gece vardiyası sırasında kısa bir uyku, faydalı olabilir.
Uyku uzmanı Dr. Riha’nın bir öbür tavsiyesi de, gece vardiyaları sırasında 20 ila 30 dakika kestirmek.
Ortalama bir yetişkinin 7-8 saat uykuya muhtaçlık duyduğu bilinse de, her insanın uyku müddeti tıpkı değil.
Üstelik gün ortasındaki uykunun kalitesi de gece uykusuna nazaran daha düşük. Bu da vücudun ziyadesiyle gereksinim duyduğu dinlenmeden yoksun kalması demek.
“Sessiz, serin ve karanlık bir odada uyumaya çalışın. Gün ışığını kesmek için kalın perdeler, ya da göz maskesi kullanın” diyen Dr. Riha, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Eğer odanız fazla sıcaksa, serinleştirmenin bir yolunu bulun. örneğin soğuk bir yastık ya da vantilatör kullanın. Oda ısısını düşürerek bedeninizi kandırabilir, ona uyku vaktinin geldiği iletisini verebilirsiniz.”
Spor ile uygun ve istikrarlı beslenmek de, gece vardiyasının olumsuz tesirlerini azaltabilir. Fakat burada kıymetli olan mevzu, vakit içindemayı yeterli tutturmak.
Beslenme ve idman, sırayla insülin hormonu ve beden ısısını değiştirerek, bedenimizdeki biyolojik saatleri direkt etkiliyor.
Vücudumuzu yeni “gün” ve “gece” tertibine alıştırmak ismine ufak hilelerle kandırmamız mümkün.
Gece vardiyasına başlamadan sıkı bir ‘kahvaltı’ yapmak, ışığa maruz kalmak ve vardiya sonunda, yani yeni ‘gece saatleri’ sırasında gün ışığından ve yemekten uzak durmak, yeni gün/gece ayrımını kabul etmemize yardımcı olabilir.
“Biyolojik saatimizi bir daha başlatmamızı sağlayacak bir ilaç icat edilmiş değil” diyen Dr. O’Neill ise, gündüzden gece vardiyasına geçişlerle ilgili şu tavsiyede bulunuyor:
“İlk gece vardiyasından evvelki gün, bütün günlük sisteminizi değiştirmeli ve bu yeni rutine de sadık kalmalısınız. Bu, daha süratli adapte olmanıza ve istenmeyen yan tesirlerden kaçınmanıza yardımcı olacaktır.
Şimdiki bir araştırmaya nazaran, gece vardiyaları beyin ve kalbin “vücut saatlerinin” ahengini bozarak, kalp rahatsızlıklarına da davetiye çıkarabiliyor.
Yani sıhhatinizi önemli manada riske atıyor.
İngiltere’deki Cambridge Üniversitesi’nden moleküler biyoloji uzmanları, gün uzunluğu kalpteki hücrelerin kimyasal istikrarını değiştiren kalp hücrelerinin iç saatlerini tek tek inceledi.
İnsan vücudu faal olduğunda, kalbin daha epey çalışması gerekiyor. Bu da kalbin epey daha süratli atması ile mümkün.
Cambridge araştırmasına liderlik eden Dr. John O’Neill, kalbin nasıl attığının iki öge tarafınca belirlendiğini söylüyor: Beyinden gelen sinyaller, her bir kalp hücresinde bulunan sodyum ve potasyum seviyesi.
BBC’ye konuşan Dr. John O’Neill, “Sağlıklı insanlarda bu sayısız hücre saatleri birbirleri ile uyumludur” diyor.
Araştırma takımından Dr. John O’Neill, kalp hücrelerindeki kimyasal bileşimlerin ne kadar değişkenlik gösterebildiğine şaşırdıklarını söylüyor.
“Birkaç gün boyunca beyinden kalbin beklentisi ile uyumsuz sinyaller geliyor” diyen Dr. O’Neill, bu niçinle vardiyalı çalışanların bir mesaiden diğerine geçerken sıhhat problemlerine karşı da daha savunmasız kalabildiklerine dikkat çekiyor.
Bilhassa de gün ve gece vardiyası içindeki geçişlerde, farklı kalp problemlerine yakalanma riski de artıyor. Öte yandan kalp rahatsızlığı riskini artıran yaş, cinsiyet ve beslenme üzere birfazlaca farklı öge olduğunu da vurgulamak gerekiyor.
Sıhhat riskleri
Dr. O’Neill, kalp rahatsızlıkları içinde en korkutucu olanının ise “ani kalp ölümü” olduğunu belirtiyor.
“Kalbin başı karışıyor ve kalp bir süre duruyor” diyen araştırmacı, acil tıbbi dayanak verilmediği takdirde bunun hastanın vefatına niye olabileceği ikazında bulunuyor.
Bu senaryonun gerçekleşmesi ihtimali düşük olsa da, vardiyalı çalışmanın yalnızca kalp rahatsızlıklarına değil, sindirim bozuklukları ve duygudurum bozukluklarına niye olduğu da biliniyor. Vardiyalı çalışanların kansere yakalanma riski de, yalnızca gündüz vardiyası nizamında çalışanlar ile karşılaştırıldığında daha fazla.
Dr O’Neill, “Epidemiyoloji uzmanlarının yaptığı karşılaştırmaya nazaran, ömür uzunluğu beden saatinin bozulması, örneğin gündüz ve gece vardiyası içinde gidip geliyorsanız, günde bir paket sigara içmeye eşdeğer” diyor.
Kimi ülkeler gece vardiyasının yarattığı bu risklerin farkında.
Örneğin Danimarka’da 20 yıldan uzun müddet gece vardiyası ile çalışan ve kansere yakalanan vatandaşlar tazminat almaya hak kazanıyor.
Vardiyalı çalışmanın insan vücuduna olan tesirlerini hafifçeletmek mümkün.
Sağlıklı olmak için biyolojik saatlerimizin birbiri ile kuvvetli bir ahenge sahip olması gerekli.
Bunu sağlamanın en faal yolu da gece uyumak, gündüz ise yemek yemek ve çalışmak. Lakin dünyada milyonlarca kişi için gündüz vardiyası bir seçenek değil.
Öte yandan uyku uzmanlarına bakılırsa gece vardiyasının vücudumuza olan ziyanlı tesirlerini azaltmak için bizim de atabileceğimiz kimi adımlar var.
Nasıl başa çıkmalı?
İskoçya’daki Edinburgh Üniversitesi’nden uyku ve teneffüs uzmanı Dr. Renata Riha, “Biz beşerler için biyolojik saatimizi ertelemek de, beyindeki ana saati ertelemek de kolay” diyor.
Dr. Riha, ülkü sistemde çalışanların gündüz vardiyasıyla başlayıp sonrasındasında geç vardiyaya geçmeleri, son olarak da kademeli bir biçimde gece vardiyasına geçmeleri gerektiğini belirtiyor.
En az iki hafta süren, daha uzun müddetli gece vardiyası da , insan vücudunun daha kolay alışmasını sağlıyor.
Dr. Riha, uyku hormonu olarak bilinen melatoninin salgılanmasından sorumlu olan ana saatin ve çabucak sonrasında bedendeki öbür biyolojik saatlerin yeni bir vardiya tertibine alışmasının yaklaşık bir hafta sürdüğünü de vurguluyor.
Gece vardiyası sırasında kısa bir uyku, faydalı olabilir.
Uyku uzmanı Dr. Riha’nın bir öbür tavsiyesi de, gece vardiyaları sırasında 20 ila 30 dakika kestirmek.
Ortalama bir yetişkinin 7-8 saat uykuya muhtaçlık duyduğu bilinse de, her insanın uyku müddeti tıpkı değil.
Üstelik gün ortasındaki uykunun kalitesi de gece uykusuna nazaran daha düşük. Bu da vücudun ziyadesiyle gereksinim duyduğu dinlenmeden yoksun kalması demek.
“Sessiz, serin ve karanlık bir odada uyumaya çalışın. Gün ışığını kesmek için kalın perdeler, ya da göz maskesi kullanın” diyen Dr. Riha, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Eğer odanız fazla sıcaksa, serinleştirmenin bir yolunu bulun. örneğin soğuk bir yastık ya da vantilatör kullanın. Oda ısısını düşürerek bedeninizi kandırabilir, ona uyku vaktinin geldiği iletisini verebilirsiniz.”
- Saat 22.00’de yatmak kalp krizi riskini azaltıyor
- 10 unsurda sıcak havalarda rahat bir uykunun sırları
- Uykusuzluk: Covid-19 salgınıyla ortaya çıkan ‘koronasomnia’ nedir?
- Uyku hakkında bilmeniz gereken 10 şey
Spor ile uygun ve istikrarlı beslenmek de, gece vardiyasının olumsuz tesirlerini azaltabilir. Fakat burada kıymetli olan mevzu, vakit içindemayı yeterli tutturmak.
Beslenme ve idman, sırayla insülin hormonu ve beden ısısını değiştirerek, bedenimizdeki biyolojik saatleri direkt etkiliyor.
Vücudumuzu yeni “gün” ve “gece” tertibine alıştırmak ismine ufak hilelerle kandırmamız mümkün.
Gece vardiyasına başlamadan sıkı bir ‘kahvaltı’ yapmak, ışığa maruz kalmak ve vardiya sonunda, yani yeni ‘gece saatleri’ sırasında gün ışığından ve yemekten uzak durmak, yeni gün/gece ayrımını kabul etmemize yardımcı olabilir.
“Biyolojik saatimizi bir daha başlatmamızı sağlayacak bir ilaç icat edilmiş değil” diyen Dr. O’Neill ise, gündüzden gece vardiyasına geçişlerle ilgili şu tavsiyede bulunuyor:
“İlk gece vardiyasından evvelki gün, bütün günlük sisteminizi değiştirmeli ve bu yeni rutine de sadık kalmalısınız. Bu, daha süratli adapte olmanıza ve istenmeyen yan tesirlerden kaçınmanıza yardımcı olacaktır.