Andrey Mikhayloviç, Kazakistan’ın başşehri Almatı’nın çabucak haricindeki, yağmalanmış bir alışveriş merkezinin ortasında yürürken, kırık cam sesi yankılanıyor. Boş kutular, telefon kapları, ayakkabılar ve kalan öteki mallar her tarafa dağılmış biçimde.
Mikhayloviç alışveriş merkezinde oğluyla birlikte bir giysi mağazası işletiyor. Almatı’da 4 Ocak’ta başlayan hadiselerden bu yana dükkanını birinci defa ziyaret etti. Yıkımı gördüğünde nutku tutuldu.
“Her şeyi yağmaladılar” diyor:
“Üç günde malları alıp, tüm yeri soymuşlar. Kaybımız fazlaca büyük. Biroldukca kişi geçim kaynağını kaybetti”
Hareketsiz duran bir yürüyen merdivene gerçek yaklaşırken, birkaç el silah sesiyle durduk. Askerler birkaç meraklıyı alışveriş merkezinin dışına çıkartmaya çalışıyordu. Daha fazla yağma olmaması için bölgeyi askerler koruyor.
Fakat koruyacak epeyce fazla bir şey de yok.
Bölgede yaşayan Yedil, çatışmaların birinci günlerini “Yağmacılar camları kırdılar, binaya girdiler ve bankamatiklerdeki paraları çaldılar” kelamlarıyla hatırlıyor.
Arkadaşının dükkanına ve mallarına sahip çıkmasına yardım için gelmişti.
Yedil “Tabii korktuk. Bize ateş açtılar. Alışveriş merkezindeki güvenlik güçleri bir hortumla savunmaya çalıştı ancak işe yaramadı” diyor.
Yedil, arkadaşının dükkanını yağmacılardan muhafazaya çalıştı.
Yağmacılar birkaç noktada binayı ateşe verdi.
Yedil “Burası daima dumandı. Söndürmeye çalıştık. İtfaiyeyi aramaya çalıştık fakat sınırlar kesikti” diye hatırlıyor.
Almatı’nın ana meydanında yürürken, otomobillerin ortasında üç ceset saydım.
Ya vurulmuşlardı ya da kazada ölmüşlerdi. Bir araç ağaca çarpmıştı, bir oburu de yolun kenarında yan yatmış biçimdeydi. Bir şeylerden kurtulmaya çalışırken birden denetimi kaybetmiş gibilerdi.
Çatışmaların tepe yaptığı anlarda, Almatı’nın ana meydanının yakınlarındaki bir otelde oturup, patlamaları, silah seslerini ve makineli tüfek ateşini dinledim.
Ses bombalarının gök yüzünü aydınlattığını gördüm ve Kazakistan’daki biroldukça kişi üzere şiddetin ne kadar çabuk yayıldığına şoke oldum.
Güvenlik güçleriyle çatışanlar kimlerdi? Sahiden göstericiler miydi?
Hükümet onlara haydutlar ve teröristler diyor, silahlı oldukları belirtiliyor.
Kimileri, silahlarını ele geçirmek umuduyla polis karakollarına ve askeri birliklere saldırdı. Birtakım yerlerde başarılı da oldular. Ayrıyeten birtakım silah dükkanlarına girip, yağmaladılar.
Hareketin başladığı ülkenin batısındaki göstericiler, hareketlerinin barışçıl olduğunda ve şiddeti desteklemediklerinde ısrarlı. Hükümeti şiddeti provoke etmekle suçluyorlar.
Almatılı siyaset uzmanı Dosim Satpayev güvenlik güçlerine saldırıp, binaları ele geçirenleri asıl olarak fakir ailelerden gelen, işsiz gençler olduklarını söylüyor:
“Kazakistan’daki büyük kentlere bakarsanız, fazlaca sayıda işsiz genç görürsünüz ve bunlar potansiyel olarak saldırgan bir kitle.
“Ve artık bu beşerler Almatı’daki olayları kendi çıkarlarına kullanmaya çalıştı.”
Almatı’daki alışveriş merkezinin yağmalandıktan daha sonraki hali.
Ekonomik problemler, mutlaka Kazakistan’daki aksiyonları besleyen ögelerden bir tanesiydi.
Hayat kalitesini iyileştiremeyen otoriter idareye karşı halkın öfkesi son birkaç yıldır büyüyordu.
2019’da Kazakistan’ın birinci Cumhurbaşkanı Nursultan Nazanbayev’in 30 yıllık iktidarından daha sonra istifasını açıklamasındanın akabinde, değişimin yakın olduğuna yönelik bir heyecan vardı.
Lakin Nazarbayev’in halefi Kasım Cömert Tokayev, Nazarbayev’e sadık isimlerden biri olarak görülüyordu. Bu durum halkın mutsuzluğunu daha da artırdı ve Ocak’taki yakıt artırımı kitlesel şovları tetikledi.
Lakin birtakım gözlemciler, bu meselelerin protestoların niye şiddet olaylarına dönüştüğünü açıklamadığını savunuyor.
Tokayev ve Nazarbayev içindeki güç çabasının çatışmalara niye olduğunu söylüyorlar.
Nazarbayev hala siyaset sahnesinde büyük bir nüfuza sahipken, Tokayev tam manasıyla kuvvetli değil.
Biroldukca kişi ayrıyeten, eski istihbarat lideri ve Nazarbayev’in yakın müttefiklerinden Karim Masimov’un gözaltına alınmasının bu güç gayretinin yansıması olduğunu söylüyor.
Satpayev, seçkinler içindeki iktidar gayretinin Kazakistan’ın istikrarına önemli bir tehdit olduğunu vurguluyor. Lakin iktidar uğraşının yalnızca iki başkan içinde değil, bu önderlerin yakın etrafları içinde da olduğunu vurguluyor.
Mikhayloviç alışveriş merkezinde oğluyla birlikte bir giysi mağazası işletiyor. Almatı’da 4 Ocak’ta başlayan hadiselerden bu yana dükkanını birinci defa ziyaret etti. Yıkımı gördüğünde nutku tutuldu.
“Her şeyi yağmaladılar” diyor:
“Üç günde malları alıp, tüm yeri soymuşlar. Kaybımız fazlaca büyük. Biroldukca kişi geçim kaynağını kaybetti”
Hareketsiz duran bir yürüyen merdivene gerçek yaklaşırken, birkaç el silah sesiyle durduk. Askerler birkaç meraklıyı alışveriş merkezinin dışına çıkartmaya çalışıyordu. Daha fazla yağma olmaması için bölgeyi askerler koruyor.
Fakat koruyacak epeyce fazla bir şey de yok.
Bölgede yaşayan Yedil, çatışmaların birinci günlerini “Yağmacılar camları kırdılar, binaya girdiler ve bankamatiklerdeki paraları çaldılar” kelamlarıyla hatırlıyor.
Arkadaşının dükkanına ve mallarına sahip çıkmasına yardım için gelmişti.
Yedil “Tabii korktuk. Bize ateş açtılar. Alışveriş merkezindeki güvenlik güçleri bir hortumla savunmaya çalıştı ancak işe yaramadı” diyor.
Yedil, arkadaşının dükkanını yağmacılardan muhafazaya çalıştı.
Yağmacılar birkaç noktada binayı ateşe verdi.
Yedil “Burası daima dumandı. Söndürmeye çalıştık. İtfaiyeyi aramaya çalıştık fakat sınırlar kesikti” diye hatırlıyor.
Almatı’nın ana meydanında yürürken, otomobillerin ortasında üç ceset saydım.
Ya vurulmuşlardı ya da kazada ölmüşlerdi. Bir araç ağaca çarpmıştı, bir oburu de yolun kenarında yan yatmış biçimdeydi. Bir şeylerden kurtulmaya çalışırken birden denetimi kaybetmiş gibilerdi.
Çatışmaların tepe yaptığı anlarda, Almatı’nın ana meydanının yakınlarındaki bir otelde oturup, patlamaları, silah seslerini ve makineli tüfek ateşini dinledim.
Ses bombalarının gök yüzünü aydınlattığını gördüm ve Kazakistan’daki biroldukça kişi üzere şiddetin ne kadar çabuk yayıldığına şoke oldum.
Güvenlik güçleriyle çatışanlar kimlerdi? Sahiden göstericiler miydi?
Hükümet onlara haydutlar ve teröristler diyor, silahlı oldukları belirtiliyor.
Kimileri, silahlarını ele geçirmek umuduyla polis karakollarına ve askeri birliklere saldırdı. Birtakım yerlerde başarılı da oldular. Ayrıyeten birtakım silah dükkanlarına girip, yağmaladılar.
Hareketin başladığı ülkenin batısındaki göstericiler, hareketlerinin barışçıl olduğunda ve şiddeti desteklemediklerinde ısrarlı. Hükümeti şiddeti provoke etmekle suçluyorlar.
Almatılı siyaset uzmanı Dosim Satpayev güvenlik güçlerine saldırıp, binaları ele geçirenleri asıl olarak fakir ailelerden gelen, işsiz gençler olduklarını söylüyor:
“Kazakistan’daki büyük kentlere bakarsanız, fazlaca sayıda işsiz genç görürsünüz ve bunlar potansiyel olarak saldırgan bir kitle.
“Ve artık bu beşerler Almatı’daki olayları kendi çıkarlarına kullanmaya çalıştı.”
Almatı’daki alışveriş merkezinin yağmalandıktan daha sonraki hali.
Ekonomik problemler, mutlaka Kazakistan’daki aksiyonları besleyen ögelerden bir tanesiydi.
Hayat kalitesini iyileştiremeyen otoriter idareye karşı halkın öfkesi son birkaç yıldır büyüyordu.
2019’da Kazakistan’ın birinci Cumhurbaşkanı Nursultan Nazanbayev’in 30 yıllık iktidarından daha sonra istifasını açıklamasındanın akabinde, değişimin yakın olduğuna yönelik bir heyecan vardı.
Lakin Nazarbayev’in halefi Kasım Cömert Tokayev, Nazarbayev’e sadık isimlerden biri olarak görülüyordu. Bu durum halkın mutsuzluğunu daha da artırdı ve Ocak’taki yakıt artırımı kitlesel şovları tetikledi.
Lakin birtakım gözlemciler, bu meselelerin protestoların niye şiddet olaylarına dönüştüğünü açıklamadığını savunuyor.
Tokayev ve Nazarbayev içindeki güç çabasının çatışmalara niye olduğunu söylüyorlar.
Nazarbayev hala siyaset sahnesinde büyük bir nüfuza sahipken, Tokayev tam manasıyla kuvvetli değil.
Biroldukca kişi ayrıyeten, eski istihbarat lideri ve Nazarbayev’in yakın müttefiklerinden Karim Masimov’un gözaltına alınmasının bu güç gayretinin yansıması olduğunu söylüyor.
Satpayev, seçkinler içindeki iktidar gayretinin Kazakistan’ın istikrarına önemli bir tehdit olduğunu vurguluyor. Lakin iktidar uğraşının yalnızca iki başkan içinde değil, bu önderlerin yakın etrafları içinde da olduğunu vurguluyor.