sagliksal
Aktif Üye
Bu yılın başlarında Raja ve Priti Narasimhan isimli iki Hint, “kamusal alanda tükürmeyi bırakın” bildirisiyle tüm Hindistan’ı kapsayan bir seyahate çıktı. Çift, taşıdıkları megafonlarla otomobillerinden halka “yere tükürme karşıtı” sloganlarını dinletti.
Hindistan’da vakit geçirdiyseniz, Narasimhan çiftinin neye karşı uğraş ettiğini yeterli bilirsiniz. Ülke sokakları tükürüklerle bezenmiş durumda. kimi vakit dümdüz tükürük kimi vakit balgamlı. kimi vakit de kafein gibisi uyarıcı tesir yaratan betel fındığı çiğneyen şahısların kanlı tükürükleri. Bu durum Kolkata kentinin tarihi Howrah Köprüsü’nü dahi tehdit ediyor.
Narasimhan çifti de bu sebeple, sokakları, binaları ve köprüleri yere tüküren insanlardan korumak için ülkede bir seyahate çıktı.
Pune kentinde yaşayan çift, 2010 yılından bu yana yere tükürme meselesine karşı çaba veriyor. Bu mevzu hakkında atölyeler düzenleyen çift, çevrimiçi ve çevrimdışı kampanyalar ile mahallî belediyelerle birlikte paklık çalışmaları düzenliyor.
Güney Asya’da betel cevizi ya da areka cevizi ismi verilen eserleri betel yaprağına sarıp çiğnemek yaygın bir gelenek. Paan yahut gutkha üzere farklı çeşitleri de mevcut. Bedende kafein tesiri de yaratan bu eserler ağzı kırmızıya boyuyor. Orta vadede ise ağız kanserine niye oluyor.
Raja, bir defasında Pune tren istasyonundaki bir duvardaki paan lekelerinin üzerlerini boyadıklarını, lakin insanların üç gün daha sonra tekrar duvarın üzerine tükürmeye başladığını söylüyor:
“niçin duvara tüküresiniz ki!”
Fakat Narasimhan çiftinin ikazlarına verilen reaksiyonlar “adam sen de” laflarından öfkeye kadar uzanıyor. Raja bir adamın kendisine, “Sana ne oluyor? Burası babanın malı mı?” diye sorduğunu hatırlatıyor.
Lakin Priti, Covid-19 salgının birtakım şeyleri değiştirdiğini hatta kimi tükürenlerin özür bile dilediğini belirtiyor:
“Salgın korkusu onları düşündürdü.”
‘Tüküren bir ülke’
Hindistan’ın sokaklara tükürmeyle ilgili verdiği gayret her vakit gönülsüz olmuştur. Mumbai kenti en güç yolu tercih etti ve insanları yere tükürmemeleri, çöp atmamaları yahut işememeleri için azarlayan “başa bela” istekli denetçileri gorevlendirdi. Fakat tükürme cürmü büyük ölçüde göz gerisi edildi.
Birtakım kentlerde yere tüküren erkeklere tükürüklerini temizleme cezaları verildi.
Ardındansa Covid salgını çıkageldi. Yetkililer, Afet İdaresi Yasası uyarınca yüksek para cezaları ve hatta mahpus cezaları ile tükürmenin önüne geçmek için birtakım adımlar attı. O denli ki, Başbakan Narendra Modi, tükürmenin “her vakit yanlış olduğunu bildiğimiz bir şey” olduğunu söyleyerek, erkeklerden yere tükürmemelerini istedi.
Lakin Modi’nin bu talebi, 2016 yılında ülkenin sıhhat bakanı tarafınca sarf edilen şu sözlerle büyük bir tezat oluşturuyordu:
“Efendim, Hindistan tüküren bir ülke. Canımız sıkılınca tükürürüz. Yorulunca da tükürürüz. Sinirlenirsek tükürürüz. Biz tükürürüz. Her yerde fakat her yerde tükürürüz. Saat kaç olursa olsun her vakit tükürürüz.”
Kendince o da haklı. Hindistan sokaklarında tükürmek pek yaygın. Yol kenarlarında dinlenen erkekler, başlarını birkaç santim hareket ettirir ve akabinde salyalarını yere salıverir. Bisiklet, otomobil ya da otomatik çekçek kullanan adamlar, trafik ışıklarına başlarını uzatıp tükürmekten çekinmez. Bu hareketler öncesinde gırtlaktan çıkarılan eşsiz balgam çıkarma sesi de duyuluyor.
Çok fakat hayli büyük bir oranla bu alışkanlığa sadece erkekler sahip. Köşe müellifi Santosh Desai’ye nazaran Hint erkekler bedenlerinden ve bedenden çıkan her şeyden pek şad:
“Halk ortasında kendi varlığı ismine yapılan şuurlu, bencil bir rahatlık bu. Rahatsız olursam çabucak harakete geçerim. İnsanın kendisini kısıtlama fikrini nitekim fakat sahiden epey tutmuyorum.”
Hint gazetesi Telegraph’ın yardımcı editörü Uddalak Mukherjee, yere tükürmenin bununla birlikte toksik erkekliği besleyen bir “yağma” biçimi olduğunu savunuyor.
Ancak niye her insanın ortasında tükürülür ki?
Raja Narasimhan’a nazaran asıl niçinler “vakit geçirmekten” duyulan öfkeden geliyor:
“Yapacakları daha düzgün bir şey yok. Ya da sıradançe bunu yapmayı kendilerine hak olarak görüyorlar.”
Tarihçi Mukul Kesavan’a bakılırsa başka bir niye ise, “Kirliliğe ve ondan nasıl kurtulacağınıza dair sahip olunan bir Hint takıntısından” kaynaklanıyor.
Birtakım tarihçilere nazaran bu takıntı, Hindu ve üst toplumsal sınıfın bedensel saflığı konutun dışına kirli rastgele bir şey atarak sürdürmeye ait fikirlere dayanıyor olabilir.
Telegraph’tan Mukherjee, “Tükürmeye yönelik tavırlar hijyen sorularının ötesine geçiyor” diyor ve ekliyor:
“Bir taksi sürücüsü bir seferinde bana ‘Kötü bir gün geçirdim ve bunu dışarıya atmak istedim’ demişti.”
Tükürüğe karşı savaş
Anlaşılan o ki, Hindistan tarihinde insanların her yerde tükürdükleri bir vakit var. Hakikaten ülkede tükürme kraliyet mahkemelerinde kutlanırdı. Biroldukça meskende de büyük tükürük hokkaları bulunurdu.
Avrupa’da ise orta çağda, yemek sırasında masanın altında olduğu sürece tükürebilirdiniz. Erasmus hususla ilgili yazdığı bir yazıda, “tükürüğü geri çekmenin saygısız bir davranış” olduğunu not etmiştir. 1903 yılında British Medical Journal mecmuasında yer alan bir yazıda ise Amerika’daki tükürme furyasından bahsedilmiştir.
Bir Massachusetts sıhhat müfettişi ise, 1908 yılında ziyaret ettiği her fabrikada terzilerin niye yere tükürdüğünü sorduğund, “normal olarak yere tükürecekler; ceplerine mi tükürmelerini bekliyorsunuz?” karşılığını aldığını söylemiştir.
New York, 1880’lerde tükürmeyi yasaklayan birinci Amerikan kenti oldu.
İngiltere’de ise geçmişte tıp etraflarının tramvaylarda yere tükürenlerin cezalandırılması ve bununla ilgili bir yasa çıkarılması gerektiği istikametindeki talepleri vardı. ötürüsıyla İngiltere’de durum daha güzel değildi.
Lakin, tüberküloz salgını Batı’daki bu alışkanlığa bir darbe vurdu. Yakın vakitte raflarda yer alacak “Tüberküloz Tarihi Nasıl Şekillendirdi?” (Phantom Plague: How Tuberculosis Shaped History) isimli kitabın muharriri gazeteci Vidya Krishnan, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında mikrop teorisine dair artan farkındalığın, bu durum karşısında hayli kıymetli bir rol oynadığını söylüyor:
“Mikropların nasıl yayıldığına dair farkındalık, yeni toplumsal alışkanlıklar ve geleneklere yol açtı. Beşerler hapşırma ve öksürmelerini muhafazayı, tokalaşmayı reddetmeyi ve bir bebeği öpmemeyi öğrendiler. Konut içi hijyen şuuru dışarıya da yayıldı.”
Krishnan, tükürme alışkanlığına duyulacak sempatinin tüberküloz üzere hastalıkların yayılımını artıracağı istikametindeki artan farkındalığın erkeklerde “davranış değişikliğine” yol açtığını söylüyor.
Fakat Krishnan’a nazaran Hindistan’ın üstesinden gelmesi gereken birtakım mahzurlar mevcut. Bunlardan birincisi devlet, alışkanlığı bitmiş oldurmek için hiç bir vakit epeyce çabalamadı. İkincisi ise tütün çiğnemek, atletlerin kamera karşısında tükürmeleri yahut birbirleriyle arbede ederken tüküren adamların Bollywood sinemalarındaki temsiliyeti tükürmeyi hala toplumsal olarak kabul edilebilir kılıyor.
Raja Narasimhan çağdaş tükürük hokkalarının yokluğundan hayıflanıyor:
“‘Gerçekten tükürmem gerekirse nereye tüküreceğim?’ diye soruyorlar. Kalküta’da bir çocukken, elektrik direklerine bağlı içi kumla dolu tükürük hokkalarını hatırlıyorum. Bu yok oldu ve beşerler her yere tükürmeye başladı.”
Daha büyük zorluklar da var. Priti Narasimhan, “hiç bir büyük davranış değişikliği ya da halk sıhhati müdahalesi kast, sınıf ve cinsiyeti göz gerisi edemez” diyor ve şöyleki devam ediyor:
“Hindistan’da banyolara erişim, yeterli su tesisatları hala bir ayrıcalık sorunu.”
Sıhhat uzmanlarına bakılırsa insanları niye tükürdüklerini anlamaya çalışmadan yalnızca cezalandırmak, bu uğraşın kazanılmasına yardım etmez. Covid-19 pandemisinin üzerinden iki yıl geçse de, tükürme alışkanlığını güzelleştirme uğraşı zayıflıyor. Lakin Raja ve Priti Narasimhan sokaklarda verdikleri gayretten yılmıyor.
bir epey insanın bu uğraşın Covid-19’un yayılmasına katkıda bulunabileceğinin farkında olmadığını savunan çift, gayretlerinin tükürme alışkanlığını toptan ortadan kaldırmasa da en azından bir şeyleri değiştirebileceğini söylüyor.
“Zamanımızı boşa harcıyorsak da sorun değil, denemeye devam edeceğiz” diyen Raja Narasimhan, şu sözlerle konuşmasına nokta koyuyor:
“İnsanların yüzde 2’sinde bile bir şeyleri değiştirdiysek, bu biçimde bir fark yarattık demektir.”
Hindistan’da vakit geçirdiyseniz, Narasimhan çiftinin neye karşı uğraş ettiğini yeterli bilirsiniz. Ülke sokakları tükürüklerle bezenmiş durumda. kimi vakit dümdüz tükürük kimi vakit balgamlı. kimi vakit de kafein gibisi uyarıcı tesir yaratan betel fındığı çiğneyen şahısların kanlı tükürükleri. Bu durum Kolkata kentinin tarihi Howrah Köprüsü’nü dahi tehdit ediyor.
Narasimhan çifti de bu sebeple, sokakları, binaları ve köprüleri yere tüküren insanlardan korumak için ülkede bir seyahate çıktı.
Pune kentinde yaşayan çift, 2010 yılından bu yana yere tükürme meselesine karşı çaba veriyor. Bu mevzu hakkında atölyeler düzenleyen çift, çevrimiçi ve çevrimdışı kampanyalar ile mahallî belediyelerle birlikte paklık çalışmaları düzenliyor.
Güney Asya’da betel cevizi ya da areka cevizi ismi verilen eserleri betel yaprağına sarıp çiğnemek yaygın bir gelenek. Paan yahut gutkha üzere farklı çeşitleri de mevcut. Bedende kafein tesiri de yaratan bu eserler ağzı kırmızıya boyuyor. Orta vadede ise ağız kanserine niye oluyor.
Raja, bir defasında Pune tren istasyonundaki bir duvardaki paan lekelerinin üzerlerini boyadıklarını, lakin insanların üç gün daha sonra tekrar duvarın üzerine tükürmeye başladığını söylüyor:
“niçin duvara tüküresiniz ki!”
Fakat Narasimhan çiftinin ikazlarına verilen reaksiyonlar “adam sen de” laflarından öfkeye kadar uzanıyor. Raja bir adamın kendisine, “Sana ne oluyor? Burası babanın malı mı?” diye sorduğunu hatırlatıyor.
Lakin Priti, Covid-19 salgının birtakım şeyleri değiştirdiğini hatta kimi tükürenlerin özür bile dilediğini belirtiyor:
“Salgın korkusu onları düşündürdü.”
‘Tüküren bir ülke’
Hindistan’ın sokaklara tükürmeyle ilgili verdiği gayret her vakit gönülsüz olmuştur. Mumbai kenti en güç yolu tercih etti ve insanları yere tükürmemeleri, çöp atmamaları yahut işememeleri için azarlayan “başa bela” istekli denetçileri gorevlendirdi. Fakat tükürme cürmü büyük ölçüde göz gerisi edildi.
Birtakım kentlerde yere tüküren erkeklere tükürüklerini temizleme cezaları verildi.
Ardındansa Covid salgını çıkageldi. Yetkililer, Afet İdaresi Yasası uyarınca yüksek para cezaları ve hatta mahpus cezaları ile tükürmenin önüne geçmek için birtakım adımlar attı. O denli ki, Başbakan Narendra Modi, tükürmenin “her vakit yanlış olduğunu bildiğimiz bir şey” olduğunu söyleyerek, erkeklerden yere tükürmemelerini istedi.
Lakin Modi’nin bu talebi, 2016 yılında ülkenin sıhhat bakanı tarafınca sarf edilen şu sözlerle büyük bir tezat oluşturuyordu:
“Efendim, Hindistan tüküren bir ülke. Canımız sıkılınca tükürürüz. Yorulunca da tükürürüz. Sinirlenirsek tükürürüz. Biz tükürürüz. Her yerde fakat her yerde tükürürüz. Saat kaç olursa olsun her vakit tükürürüz.”
Kendince o da haklı. Hindistan sokaklarında tükürmek pek yaygın. Yol kenarlarında dinlenen erkekler, başlarını birkaç santim hareket ettirir ve akabinde salyalarını yere salıverir. Bisiklet, otomobil ya da otomatik çekçek kullanan adamlar, trafik ışıklarına başlarını uzatıp tükürmekten çekinmez. Bu hareketler öncesinde gırtlaktan çıkarılan eşsiz balgam çıkarma sesi de duyuluyor.
Çok fakat hayli büyük bir oranla bu alışkanlığa sadece erkekler sahip. Köşe müellifi Santosh Desai’ye nazaran Hint erkekler bedenlerinden ve bedenden çıkan her şeyden pek şad:
“Halk ortasında kendi varlığı ismine yapılan şuurlu, bencil bir rahatlık bu. Rahatsız olursam çabucak harakete geçerim. İnsanın kendisini kısıtlama fikrini nitekim fakat sahiden epey tutmuyorum.”
Hint gazetesi Telegraph’ın yardımcı editörü Uddalak Mukherjee, yere tükürmenin bununla birlikte toksik erkekliği besleyen bir “yağma” biçimi olduğunu savunuyor.
Ancak niye her insanın ortasında tükürülür ki?
Raja Narasimhan’a nazaran asıl niçinler “vakit geçirmekten” duyulan öfkeden geliyor:
“Yapacakları daha düzgün bir şey yok. Ya da sıradançe bunu yapmayı kendilerine hak olarak görüyorlar.”
Tarihçi Mukul Kesavan’a bakılırsa başka bir niye ise, “Kirliliğe ve ondan nasıl kurtulacağınıza dair sahip olunan bir Hint takıntısından” kaynaklanıyor.
Birtakım tarihçilere nazaran bu takıntı, Hindu ve üst toplumsal sınıfın bedensel saflığı konutun dışına kirli rastgele bir şey atarak sürdürmeye ait fikirlere dayanıyor olabilir.
Telegraph’tan Mukherjee, “Tükürmeye yönelik tavırlar hijyen sorularının ötesine geçiyor” diyor ve ekliyor:
“Bir taksi sürücüsü bir seferinde bana ‘Kötü bir gün geçirdim ve bunu dışarıya atmak istedim’ demişti.”
Tükürüğe karşı savaş
Anlaşılan o ki, Hindistan tarihinde insanların her yerde tükürdükleri bir vakit var. Hakikaten ülkede tükürme kraliyet mahkemelerinde kutlanırdı. Biroldukça meskende de büyük tükürük hokkaları bulunurdu.
Avrupa’da ise orta çağda, yemek sırasında masanın altında olduğu sürece tükürebilirdiniz. Erasmus hususla ilgili yazdığı bir yazıda, “tükürüğü geri çekmenin saygısız bir davranış” olduğunu not etmiştir. 1903 yılında British Medical Journal mecmuasında yer alan bir yazıda ise Amerika’daki tükürme furyasından bahsedilmiştir.
Bir Massachusetts sıhhat müfettişi ise, 1908 yılında ziyaret ettiği her fabrikada terzilerin niye yere tükürdüğünü sorduğund, “normal olarak yere tükürecekler; ceplerine mi tükürmelerini bekliyorsunuz?” karşılığını aldığını söylemiştir.
New York, 1880’lerde tükürmeyi yasaklayan birinci Amerikan kenti oldu.
İngiltere’de ise geçmişte tıp etraflarının tramvaylarda yere tükürenlerin cezalandırılması ve bununla ilgili bir yasa çıkarılması gerektiği istikametindeki talepleri vardı. ötürüsıyla İngiltere’de durum daha güzel değildi.
Lakin, tüberküloz salgını Batı’daki bu alışkanlığa bir darbe vurdu. Yakın vakitte raflarda yer alacak “Tüberküloz Tarihi Nasıl Şekillendirdi?” (Phantom Plague: How Tuberculosis Shaped History) isimli kitabın muharriri gazeteci Vidya Krishnan, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında mikrop teorisine dair artan farkındalığın, bu durum karşısında hayli kıymetli bir rol oynadığını söylüyor:
“Mikropların nasıl yayıldığına dair farkındalık, yeni toplumsal alışkanlıklar ve geleneklere yol açtı. Beşerler hapşırma ve öksürmelerini muhafazayı, tokalaşmayı reddetmeyi ve bir bebeği öpmemeyi öğrendiler. Konut içi hijyen şuuru dışarıya da yayıldı.”
Krishnan, tükürme alışkanlığına duyulacak sempatinin tüberküloz üzere hastalıkların yayılımını artıracağı istikametindeki artan farkındalığın erkeklerde “davranış değişikliğine” yol açtığını söylüyor.
Fakat Krishnan’a nazaran Hindistan’ın üstesinden gelmesi gereken birtakım mahzurlar mevcut. Bunlardan birincisi devlet, alışkanlığı bitmiş oldurmek için hiç bir vakit epeyce çabalamadı. İkincisi ise tütün çiğnemek, atletlerin kamera karşısında tükürmeleri yahut birbirleriyle arbede ederken tüküren adamların Bollywood sinemalarındaki temsiliyeti tükürmeyi hala toplumsal olarak kabul edilebilir kılıyor.
Raja Narasimhan çağdaş tükürük hokkalarının yokluğundan hayıflanıyor:
“‘Gerçekten tükürmem gerekirse nereye tüküreceğim?’ diye soruyorlar. Kalküta’da bir çocukken, elektrik direklerine bağlı içi kumla dolu tükürük hokkalarını hatırlıyorum. Bu yok oldu ve beşerler her yere tükürmeye başladı.”
Daha büyük zorluklar da var. Priti Narasimhan, “hiç bir büyük davranış değişikliği ya da halk sıhhati müdahalesi kast, sınıf ve cinsiyeti göz gerisi edemez” diyor ve şöyleki devam ediyor:
“Hindistan’da banyolara erişim, yeterli su tesisatları hala bir ayrıcalık sorunu.”
Sıhhat uzmanlarına bakılırsa insanları niye tükürdüklerini anlamaya çalışmadan yalnızca cezalandırmak, bu uğraşın kazanılmasına yardım etmez. Covid-19 pandemisinin üzerinden iki yıl geçse de, tükürme alışkanlığını güzelleştirme uğraşı zayıflıyor. Lakin Raja ve Priti Narasimhan sokaklarda verdikleri gayretten yılmıyor.
bir epey insanın bu uğraşın Covid-19’un yayılmasına katkıda bulunabileceğinin farkında olmadığını savunan çift, gayretlerinin tükürme alışkanlığını toptan ortadan kaldırmasa da en azından bir şeyleri değiştirebileceğini söylüyor.
“Zamanımızı boşa harcıyorsak da sorun değil, denemeye devam edeceğiz” diyen Raja Narasimhan, şu sözlerle konuşmasına nokta koyuyor:
“İnsanların yüzde 2’sinde bile bir şeyleri değiştirdiysek, bu biçimde bir fark yarattık demektir.”
- İngiltere’de yere çöp atan kişi 11 yıl daha sonra mahkemeye çıkarıldı
- Üzerine tükürülen istasyon vazifelisi, koronavirüse yakalanıp öldü