Sarbas Nazari
Sade konutunda, yerde yatan Siahouk’un sağ elindeki yaradan şiddetli bir acı duyuyor. Kabus üzere bir müsabakanın kararı. 70 yaşındaki çoban bir göletten su almaya gittiğinde İran’ın Sistan-Belucistan Eyaleti’nde “gando” diye bilinen Hint timsahının saldısına uğradı.
İki yıl evvelki travmatik olayı “Geldiğini görmedim” diye anlatmaya başlıyor. Şok hali ve inanamamazlık hala gözlerinde canlı.
Siahouk, kırışmış sol eliyle, kemikli yüzünü sıvazlarken o anı bir daha yaşıyor üzere. “Çenesindeki plastik su şişesini sıkarak kurtulmayı başardığını” anlatıyor.
Siahouk kan kaybı niçiniyle yarım saat şuurunu kaybetti.
Yutulan çocuklar
2016’da 9 yaşındaki Ali İstek bir timsah tarafınca yutuldu.
Temmuz 2019’da 10 yaşındaki Hawa, timsah hücumunda sağ kolunu kaybetti. Çamaşır için su almaya giden Hawa, tam timsah tarafınca çekiliyordu ki, yanındaki arkadaşlarının çabası yardımıyla kurtuldu.
Timsah ataklarında kurbanların bir birden fazla çocuklar.
Taarruzlar, İran’ın akut su sorunu yaşadığı, bu niçinle de gandoların doğal hayat alanlarının daralıp, yiyecek kaynaklarının azaldığı bir periyotta yaşandı. Aç kalan hayvanlar, bölgelerine yaklaşan insanları ya av ya da kuruyan kaynaklarına tehdit olarak görüyorlar.
İran ve Hint altkıtasına yayılmış biçimdeki gandolar geniş burunlu timsahlar ve Memleketler arası Tabiat Müdafaa Birliği (IUCN) tarafınca “tehdit altında” olarak görülen bir çeşit.
İran’da 400 kadar, tüm nüfusun %5’inin yaşadığı kestirim ediliyor. İran Etraf Kurumu, hem gandoların tıpkı vakitte bölgede yaşayanların korunması ismine dengeyi bulmak için elinden geleni yaptığını söylüyor.
Bahu-Kalat Irmağı’ndaki bir gando (Hint timsahı)
Son senelerda susuzluk niçiniyle yaşanan tüm bu trajedilere rağmen, bu taahhüdün yerine getirildiğine işaret eden çok az şey var. Gandoların İran’daki en önemli ömür alanı olan Bahu-Kalat Irmağı’nın kenarındaki yollarda, neredeyse hiç ihtar tabelası yok.
Hükümetin manalı bir stratejisi olmaması niçiniyle, gönüllüler gandoların susuzluklarını giderip, karınlarını doyurarak çeşidi kurtarmak için harekete geçti.
Irmakla tıpkı ismi taşıyan Bahu Kalat köyünde, yıllardır gandolarla bir arada yaşayan Malek-Dinar ile oturduk.
Malek-Dinar, meskeninin yakınında, ırmaktaki gandoları besliyor.
Irmağın çabucak yakındaki kıyısında tertipli bir biçimde tavuk göğsüyle beslediği birkaç gando var.
Malek-Dinar, “Berbat sıcak niçiniyle kurbağalar ve avladığı öteki hayvanlar azaldı” diyor. “Haydi, buraya gelin, haydi” diye bağırarak timsahları topluyor ve benden inançlı bir arada kalmamı istiyor.
Göz açıp kapayıncaya kadar iki timsah ortaya çıkıp, tanıdık beyaz kovadan hisselerine düşen tavuğu yemek için bekliyorlar.
‘Susuz kim yaşayabilir?’
İran’da su kıtlığı Sistan-Belucistan’a has değil. Ülkenin güneybatısındaki petrol zengini Huzistan eyaletinde Temmuz ayında çıkan protestolarda fazlaca sayıda kişi öldü. Kasım sonunda da ülkenin orta kısımlarındaki İsfahan’da, Zayende-Roud Irmağı’nın kuruyan yatağında toplanan hareketçilerin üzerine ateş açtı.
Global ısınmanın yakışıksız yüzü İran’da şimdiden görülüyor. Belucistan’daki tesirleri ise on yıllardır süren berbat su idaresiyle birleştiğinde feci olabilir.
Bir kum fırtınasında sığınmak için Şir-Muhammed Pazarı’nda durduk ve açıkta çamaşır yıkayan bayanlarla karşılaştım.
İran, iklim değişikliği ve makûs kaynak idaresi niçiniyle su derdi yaşıyor.
35 yaşındaki Meleknaz “Boru şebekesi var lakin muslukta su yok” diyor. Eşi Osman, duşlarla ilgili soruma gülümseyip, çabucak yanda çocuğunu tuzlu suyla dolu bir tenekede yıkayan hanımı gösteriyor.
Beş çocuk babası Osman ve sohbete katılan kuzeni Nuşervan, komşu Pakistan’a orada daha epeyce paraya satılan yakıt taşıyarak geçiniyorlar.
Nuşervan “Sayısız risk var” diyor lakin “ortada iş yokken olursa olsun” diye de ekliyor. Risk sahiden büyük ve gerçek. Şubat ayında, İranlı hudut muhafızları bir küme “yakıt kaçakçısına” ateş açıp, en az 10 kişiyi öldürdü.
İran idaresi güvenlikten kaygılanırken, hassas hudut bölgesinde bu tıp operasyonlar sık sık yapılıyor.
Belucistan bölgesi, İran’ın en az gelişmiş ve en fakir bölgelerinden biri.
Osman “Çektiklerimizi bilerek görmezden geliyorlar. İnan biz devlet düşmanı değiliz” diyor ve hem kendisinin tıpkı vakitte biroldukça hayalkırıklığına uğramış Beluci’nin “sistematik ihmal” diye tanımladığı durumdan şikayet ediyor.
“Hükümetten bir yardım beklemiyoruz. Bize tabağa koyup, iş sunmalarını da beklemiyoruz” diyor Nuşervan ve ekliyor:
“Biz Beluciler, çölde bir modül ekmekle yaşabiliriz. Ancak su ömrün özü. Susuz yaşayamayız. Kim yaşayabilir ki?
Sade konutunda, yerde yatan Siahouk’un sağ elindeki yaradan şiddetli bir acı duyuyor. Kabus üzere bir müsabakanın kararı. 70 yaşındaki çoban bir göletten su almaya gittiğinde İran’ın Sistan-Belucistan Eyaleti’nde “gando” diye bilinen Hint timsahının saldısına uğradı.
İki yıl evvelki travmatik olayı “Geldiğini görmedim” diye anlatmaya başlıyor. Şok hali ve inanamamazlık hala gözlerinde canlı.
Siahouk, kırışmış sol eliyle, kemikli yüzünü sıvazlarken o anı bir daha yaşıyor üzere. “Çenesindeki plastik su şişesini sıkarak kurtulmayı başardığını” anlatıyor.
Siahouk kan kaybı niçiniyle yarım saat şuurunu kaybetti.
Yutulan çocuklar
2016’da 9 yaşındaki Ali İstek bir timsah tarafınca yutuldu.
Temmuz 2019’da 10 yaşındaki Hawa, timsah hücumunda sağ kolunu kaybetti. Çamaşır için su almaya giden Hawa, tam timsah tarafınca çekiliyordu ki, yanındaki arkadaşlarının çabası yardımıyla kurtuldu.
Timsah ataklarında kurbanların bir birden fazla çocuklar.
Taarruzlar, İran’ın akut su sorunu yaşadığı, bu niçinle de gandoların doğal hayat alanlarının daralıp, yiyecek kaynaklarının azaldığı bir periyotta yaşandı. Aç kalan hayvanlar, bölgelerine yaklaşan insanları ya av ya da kuruyan kaynaklarına tehdit olarak görüyorlar.
İran ve Hint altkıtasına yayılmış biçimdeki gandolar geniş burunlu timsahlar ve Memleketler arası Tabiat Müdafaa Birliği (IUCN) tarafınca “tehdit altında” olarak görülen bir çeşit.
İran’da 400 kadar, tüm nüfusun %5’inin yaşadığı kestirim ediliyor. İran Etraf Kurumu, hem gandoların tıpkı vakitte bölgede yaşayanların korunması ismine dengeyi bulmak için elinden geleni yaptığını söylüyor.
Bahu-Kalat Irmağı’ndaki bir gando (Hint timsahı)
Son senelerda susuzluk niçiniyle yaşanan tüm bu trajedilere rağmen, bu taahhüdün yerine getirildiğine işaret eden çok az şey var. Gandoların İran’daki en önemli ömür alanı olan Bahu-Kalat Irmağı’nın kenarındaki yollarda, neredeyse hiç ihtar tabelası yok.
Hükümetin manalı bir stratejisi olmaması niçiniyle, gönüllüler gandoların susuzluklarını giderip, karınlarını doyurarak çeşidi kurtarmak için harekete geçti.
Irmakla tıpkı ismi taşıyan Bahu Kalat köyünde, yıllardır gandolarla bir arada yaşayan Malek-Dinar ile oturduk.
Malek-Dinar, meskeninin yakınında, ırmaktaki gandoları besliyor.
Irmağın çabucak yakındaki kıyısında tertipli bir biçimde tavuk göğsüyle beslediği birkaç gando var.
Malek-Dinar, “Berbat sıcak niçiniyle kurbağalar ve avladığı öteki hayvanlar azaldı” diyor. “Haydi, buraya gelin, haydi” diye bağırarak timsahları topluyor ve benden inançlı bir arada kalmamı istiyor.
Göz açıp kapayıncaya kadar iki timsah ortaya çıkıp, tanıdık beyaz kovadan hisselerine düşen tavuğu yemek için bekliyorlar.
‘Susuz kim yaşayabilir?’
İran’da su kıtlığı Sistan-Belucistan’a has değil. Ülkenin güneybatısındaki petrol zengini Huzistan eyaletinde Temmuz ayında çıkan protestolarda fazlaca sayıda kişi öldü. Kasım sonunda da ülkenin orta kısımlarındaki İsfahan’da, Zayende-Roud Irmağı’nın kuruyan yatağında toplanan hareketçilerin üzerine ateş açtı.
Global ısınmanın yakışıksız yüzü İran’da şimdiden görülüyor. Belucistan’daki tesirleri ise on yıllardır süren berbat su idaresiyle birleştiğinde feci olabilir.
Bir kum fırtınasında sığınmak için Şir-Muhammed Pazarı’nda durduk ve açıkta çamaşır yıkayan bayanlarla karşılaştım.
İran, iklim değişikliği ve makûs kaynak idaresi niçiniyle su derdi yaşıyor.
35 yaşındaki Meleknaz “Boru şebekesi var lakin muslukta su yok” diyor. Eşi Osman, duşlarla ilgili soruma gülümseyip, çabucak yanda çocuğunu tuzlu suyla dolu bir tenekede yıkayan hanımı gösteriyor.
Beş çocuk babası Osman ve sohbete katılan kuzeni Nuşervan, komşu Pakistan’a orada daha epeyce paraya satılan yakıt taşıyarak geçiniyorlar.
Nuşervan “Sayısız risk var” diyor lakin “ortada iş yokken olursa olsun” diye de ekliyor. Risk sahiden büyük ve gerçek. Şubat ayında, İranlı hudut muhafızları bir küme “yakıt kaçakçısına” ateş açıp, en az 10 kişiyi öldürdü.
İran idaresi güvenlikten kaygılanırken, hassas hudut bölgesinde bu tıp operasyonlar sık sık yapılıyor.
Belucistan bölgesi, İran’ın en az gelişmiş ve en fakir bölgelerinden biri.
Osman “Çektiklerimizi bilerek görmezden geliyorlar. İnan biz devlet düşmanı değiliz” diyor ve hem kendisinin tıpkı vakitte biroldukça hayalkırıklığına uğramış Beluci’nin “sistematik ihmal” diye tanımladığı durumdan şikayet ediyor.
- İran: Paris İklim Mutabakatı’nı, yaptırımlar kaldırılırsa onaylarız
- İran İslam İhtilali 40. yılında: 6 unsurda ülkedeki değişim
- İran’ın nükleer programı: Uranyum zenginleştirme limitleri niye değerli?
- Ekonomik meselelerin protesto edildiği İran’da şovlar üçüncü gününde
“Hükümetten bir yardım beklemiyoruz. Bize tabağa koyup, iş sunmalarını da beklemiyoruz” diyor Nuşervan ve ekliyor:
“Biz Beluciler, çölde bir modül ekmekle yaşabiliriz. Ancak su ömrün özü. Susuz yaşayamayız. Kim yaşayabilir ki?