Kızıldeniz’in turkuaz sularında İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn deniz kuvvetleri birkaç gün evvel birinci sefer bir ABD savaş gemisiyle ortak tatbikat düzenledi.
İsrail’in liman kenti Eilat’ın kuzeyindeki bir hava üssünde de geçen ay İsrail ve yedi ülkenin katıldığı bir savaş tatbikatı yapılmıştı.
Bu çeşit tatbikatlar, son vakit içinderda büyük askeri hareketler yapan İran’a ikaz niteliği taşıyor.
İsrail hükümeti ordunun İran’ın nükleer tesislerine atak düzenlemeye hazır olması için 1,5 milyar dolar ayırdı. Siyasi ve askeri başkanlar, şimdi her gün İran’a ihtarda bulunuyorlar.
‘İran’ın nükleer silah sahibi bulunmasına müsaade vermeyiz’
İran’ı yakından izleyen gözlemciler ve analistlere ne olabileceğini sordum.
İsrailli bir güvenlik yetkilisi, “İsrail savaşmak istemiyor ancak İran’ın nükleer silah sahibi bulunmasına müsaade vermeyiz. Nükleer programlarındaki gelişmelere bakarak askeri olanlar da dahil tüm seçenek ve senaryolara karşı hazırlanıyoruz” dedi.
İran ile beş büyük ülke (İngiltere, Çin, Fransa, Almanya ve Rusya) ve dolaylı olarak ABD içinde Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı olarak bilinen 2015 tarihindeki nükleer muahedenin canlandırılmasına yönelik görüşmeler 29 Kasım’da Avusturya’nın başşehri Viyana’da tekrar başlayacak.
Kapsamlı Ortak Hareket Planı, İran’ın nükleer faaliyetlerini sonlandırmış ve milletlerarası yaptırımların bir kısmının kaldırılması karşılığında İran’ın nükleer tesislerini kontrole açmasını sağlamıştı. Fakat plandan, 2018’de devrin ABD Lideri Donald Trump tarafınca, İsrail’in de onayıyla vazgeçildi.
Artık bu bahisteki görüşmeler bir daha başlayacakken, İran 25 kg uranyumu yüzde 60 oranında zenginleştirdiğini deklare etti. bu biçimdece nükleer silah üretimi için gereken zenginleştirme oranına bir adım daha yaklaşmış oldu. İran ayrıyeten 210 kg uranyumu da yüzde 20 oranında zenginleştirdi.
Tahran, nükleer programının barışçıl olduğunda ısrar etse de, İranlı uzmanlar bile saflık oranı bu kadar yüksek uranyumun daha evvelce yalnızca nükleer silah sahibi ülkelerde bulunduğunu söylüyorlar.
İsrailli savunma uzmanları, İran’ın isterse bir ay ortasında bir nükleer silah yapmaya yetecek kadar zenginleştirilmiş uranyum üretebileceğine dikkat çekiyor. Fakat bu biçimde bir silah için balistik füze üzerine monte edilecek bir savaş başlığı yapılması gerekli. Bunun da 18 ile 24 ay içinde yapılabileceği belirtiliyor.
EPA İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 8 Ekim’de Buşehr Nükleer Tesisi önünde konuşuyor
Diplomasinin muvaffakiyet bahtı az
Küdus Strateji ve Güvenlik Enstitüsü’nde çalışmakta olan eski İsrail Ulusal Güvenlik Danışmanı Yaakov Amidror, İran’ın nükleer emelleriyle ilgili birinci ikazını 1990’ların başında askeri istihbaratta bakılırsavliyken yapmış.
Amidror, “İran bomba yapmaya her geçen gün daha fazla yaklaşırken, İsrail oturup bekleyemez. Yakında bunun nasıl durdurulacağı konusunda bir karar alması gerekecek” diyor ve ekliyor:
“İran’ı bombalamaktan öbür deva yok.”
İsrail daha evvel iki sefer, birincisinde 1981 yılında Irak’ın, ikincisinde 2007’de Suriye’nin nükleer reaktörlerini bombalamıştı.
Lakin analistler, İsrail’in İran’ın hayli daha gelişmiş nükleer programını durduracak kadar karmaşık bir taarruz düzenleme yeteneği olup olmadığından kuşkulu. Çünkü İran’ın nükleer programı kimilerinde yeraltı tesisleri de bulunan biroldukça farklı yeri kapsıyor. bu biçimde bir akının bedelinin ne olacağı da eforu.
İran nükleer tesislerine taarruz düzenlenmesi halinde, herkesi “şoka uğratacak” bir karşılık vereceğini bildirmişti. Tahran’ın hem kendi kuvvetleri ile birebir vakitte tüm bölgeye yayılan silahlı kümelerle birlikte hareket edebileceği düşünülüyor. Bu kümeler içinde, Lübnan’da elinde on binlerce roket bulunan Hizbullah, Suriye ve Irak’taki Şii milisler, Yemen’deki isyancı Houthi hareketi ve Gazze Şeridi’ndeki İslami Cihad militanları da var.
Getty Images Lübnan’da Hizbullah üyelerinin geçit merasimi
Tüm risklere karşın, sırf İran’ın nükleer planlarının birkaç yıl ertelenmesi için bile saldırmaya değeceğini düşünen şahin görüşlü İsralliler bulunuyor.
Lakin resmi tercih, hala görüşmeler yoluyla tahlil bulmak. Evvelden İsrail’in dış istihbarat servisi MOSSAD’da araştırma yapan bir ünitesi yöneten Sima Shine “diplomasinin muvaffakiyete ulaşmasını umarım, fakat şu anda buna fazla bir baht tanımıyorum” diyor.
Shine, İran’ın bir yandan zenginleştirilmiş uranyum üretmeye devam ederken, nükleer görüşmeleri yalnızca vakit kazanmak için kullanımından telaş ediyor.
EPA 4 Kasım’da Tahran’da düzenlenen ABD aksisi protesto gösterisi
Washington’daki Orta Doğu Enstitüsü’nden İran uzmanı Alex Vatanka ise Tahran’ın ideolojik olarak nükleer programına hayli bağlı olduğunu vurguluyor. Avrupalıların ve ABD’nin kuşkularına karşın İran’ın Kapsamlı Ortak Hareket Planı’na dönmek istediğine inanan Vatanka, Tahran’ın son vakit içinderdaki davranış ve taleplerini ise “elini kuvvetlendirmek için” yaptığını düşünüyor.
Reuters Natanz Nükleer Tesisi’nde hasar almış bir bina (2 Temmuz 2020)
Bundan daha sonra neler olacağı konusunda uzmanlar içindeki görüş ayrılıklarına karşın yaklaşan görüşmelerin bölge açısından hassas bir periyoda rastladığı konusunda herkes hemfikir.
İran nükleer silah geliştirirse, Suudi Arabistan, Türkiye ve Mısır’ın da bu örneği izlemek isteyeceği yorumu yapılıyor.
Washington, Orta Doğu’daki “sonsuz savaşları” bitirmek istediğini söylüyor. Lakin kelam konusu İran olunca “diğer seçeneklere” de bakacağını belirtiyor ve askeri açıdan gözdağı veriyor.
Kısa müddet evvel düzenlenen bir İsrail hava tatbikatında, yeraltındaki nükleer tesisleri maksat almakta kullanılabilecek cinsten bir bomba taşıyan bir Amerikan uçağı da sembolik olarak İsrail semalarında uzunluk gösterdi.
Strateji uzmanlarının da vurguladığı üzere işi çelişkili tarafı şu ki, İran’a askeri atak düzenlemek için yapılan önemli hazırlıklar, bu biçimde bir akına gerek kalmasını önlemenin en âlâ yolu olabilir.
İsrail’in liman kenti Eilat’ın kuzeyindeki bir hava üssünde de geçen ay İsrail ve yedi ülkenin katıldığı bir savaş tatbikatı yapılmıştı.
Bu çeşit tatbikatlar, son vakit içinderda büyük askeri hareketler yapan İran’a ikaz niteliği taşıyor.
İsrail hükümeti ordunun İran’ın nükleer tesislerine atak düzenlemeye hazır olması için 1,5 milyar dolar ayırdı. Siyasi ve askeri başkanlar, şimdi her gün İran’a ihtarda bulunuyorlar.
‘İran’ın nükleer silah sahibi bulunmasına müsaade vermeyiz’
İran’ı yakından izleyen gözlemciler ve analistlere ne olabileceğini sordum.
İsrailli bir güvenlik yetkilisi, “İsrail savaşmak istemiyor ancak İran’ın nükleer silah sahibi bulunmasına müsaade vermeyiz. Nükleer programlarındaki gelişmelere bakarak askeri olanlar da dahil tüm seçenek ve senaryolara karşı hazırlanıyoruz” dedi.
İran ile beş büyük ülke (İngiltere, Çin, Fransa, Almanya ve Rusya) ve dolaylı olarak ABD içinde Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı olarak bilinen 2015 tarihindeki nükleer muahedenin canlandırılmasına yönelik görüşmeler 29 Kasım’da Avusturya’nın başşehri Viyana’da tekrar başlayacak.
Kapsamlı Ortak Hareket Planı, İran’ın nükleer faaliyetlerini sonlandırmış ve milletlerarası yaptırımların bir kısmının kaldırılması karşılığında İran’ın nükleer tesislerini kontrole açmasını sağlamıştı. Fakat plandan, 2018’de devrin ABD Lideri Donald Trump tarafınca, İsrail’in de onayıyla vazgeçildi.
Artık bu bahisteki görüşmeler bir daha başlayacakken, İran 25 kg uranyumu yüzde 60 oranında zenginleştirdiğini deklare etti. bu biçimdece nükleer silah üretimi için gereken zenginleştirme oranına bir adım daha yaklaşmış oldu. İran ayrıyeten 210 kg uranyumu da yüzde 20 oranında zenginleştirdi.
Tahran, nükleer programının barışçıl olduğunda ısrar etse de, İranlı uzmanlar bile saflık oranı bu kadar yüksek uranyumun daha evvelce yalnızca nükleer silah sahibi ülkelerde bulunduğunu söylüyorlar.
İsrailli savunma uzmanları, İran’ın isterse bir ay ortasında bir nükleer silah yapmaya yetecek kadar zenginleştirilmiş uranyum üretebileceğine dikkat çekiyor. Fakat bu biçimde bir silah için balistik füze üzerine monte edilecek bir savaş başlığı yapılması gerekli. Bunun da 18 ile 24 ay içinde yapılabileceği belirtiliyor.
EPA İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 8 Ekim’de Buşehr Nükleer Tesisi önünde konuşuyor
Diplomasinin muvaffakiyet bahtı az
Küdus Strateji ve Güvenlik Enstitüsü’nde çalışmakta olan eski İsrail Ulusal Güvenlik Danışmanı Yaakov Amidror, İran’ın nükleer emelleriyle ilgili birinci ikazını 1990’ların başında askeri istihbaratta bakılırsavliyken yapmış.
Amidror, “İran bomba yapmaya her geçen gün daha fazla yaklaşırken, İsrail oturup bekleyemez. Yakında bunun nasıl durdurulacağı konusunda bir karar alması gerekecek” diyor ve ekliyor:
“İran’ı bombalamaktan öbür deva yok.”
İsrail daha evvel iki sefer, birincisinde 1981 yılında Irak’ın, ikincisinde 2007’de Suriye’nin nükleer reaktörlerini bombalamıştı.
Lakin analistler, İsrail’in İran’ın hayli daha gelişmiş nükleer programını durduracak kadar karmaşık bir taarruz düzenleme yeteneği olup olmadığından kuşkulu. Çünkü İran’ın nükleer programı kimilerinde yeraltı tesisleri de bulunan biroldukça farklı yeri kapsıyor. bu biçimde bir akının bedelinin ne olacağı da eforu.
İran nükleer tesislerine taarruz düzenlenmesi halinde, herkesi “şoka uğratacak” bir karşılık vereceğini bildirmişti. Tahran’ın hem kendi kuvvetleri ile birebir vakitte tüm bölgeye yayılan silahlı kümelerle birlikte hareket edebileceği düşünülüyor. Bu kümeler içinde, Lübnan’da elinde on binlerce roket bulunan Hizbullah, Suriye ve Irak’taki Şii milisler, Yemen’deki isyancı Houthi hareketi ve Gazze Şeridi’ndeki İslami Cihad militanları da var.
Getty Images Lübnan’da Hizbullah üyelerinin geçit merasimi
Tüm risklere karşın, sırf İran’ın nükleer planlarının birkaç yıl ertelenmesi için bile saldırmaya değeceğini düşünen şahin görüşlü İsralliler bulunuyor.
Lakin resmi tercih, hala görüşmeler yoluyla tahlil bulmak. Evvelden İsrail’in dış istihbarat servisi MOSSAD’da araştırma yapan bir ünitesi yöneten Sima Shine “diplomasinin muvaffakiyete ulaşmasını umarım, fakat şu anda buna fazla bir baht tanımıyorum” diyor.
Shine, İran’ın bir yandan zenginleştirilmiş uranyum üretmeye devam ederken, nükleer görüşmeleri yalnızca vakit kazanmak için kullanımından telaş ediyor.
EPA 4 Kasım’da Tahran’da düzenlenen ABD aksisi protesto gösterisi
Washington’daki Orta Doğu Enstitüsü’nden İran uzmanı Alex Vatanka ise Tahran’ın ideolojik olarak nükleer programına hayli bağlı olduğunu vurguluyor. Avrupalıların ve ABD’nin kuşkularına karşın İran’ın Kapsamlı Ortak Hareket Planı’na dönmek istediğine inanan Vatanka, Tahran’ın son vakit içinderdaki davranış ve taleplerini ise “elini kuvvetlendirmek için” yaptığını düşünüyor.
Reuters Natanz Nükleer Tesisi’nde hasar almış bir bina (2 Temmuz 2020)
- İran’ın zenginleştirilmiş uranyum üretimine başlaması nükleer görüşmeleri zora soktu
- İran ile gerçekleştirilen nükleer müzakereler bu ay tekrar başlıyor
- Joe Biden’ın İran siyaseti ne olacak?
Bundan daha sonra neler olacağı konusunda uzmanlar içindeki görüş ayrılıklarına karşın yaklaşan görüşmelerin bölge açısından hassas bir periyoda rastladığı konusunda herkes hemfikir.
İran nükleer silah geliştirirse, Suudi Arabistan, Türkiye ve Mısır’ın da bu örneği izlemek isteyeceği yorumu yapılıyor.
Washington, Orta Doğu’daki “sonsuz savaşları” bitirmek istediğini söylüyor. Lakin kelam konusu İran olunca “diğer seçeneklere” de bakacağını belirtiyor ve askeri açıdan gözdağı veriyor.
Kısa müddet evvel düzenlenen bir İsrail hava tatbikatında, yeraltındaki nükleer tesisleri maksat almakta kullanılabilecek cinsten bir bomba taşıyan bir Amerikan uçağı da sembolik olarak İsrail semalarında uzunluk gösterdi.
Strateji uzmanlarının da vurguladığı üzere işi çelişkili tarafı şu ki, İran’a askeri atak düzenlemek için yapılan önemli hazırlıklar, bu biçimde bir akına gerek kalmasını önlemenin en âlâ yolu olabilir.