Kayseri’deki Afgan Mülteciler Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği’nden Zakira Hekmat, Afganistan’da bayanların “Bizi Taliban götürmesin, bu vefat daha şereflidir” diyerek intihar ettiğini söylüyor.
Afgan Mülteciler Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği kurucularından Dr. Zakira Hekmat, Taliban’ın Afganistan’ın başşehri Kabil’i ele geçirmesinin akabinde ülkesinde yaşanan durumu DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
Şu anda Kayseri’de hayatını sürdüren Hekmat, bilhassa kız çocukları ve bayanlar hakkında telaşlı olduğunu belirterek “Birfazlaca bayan ‘Bizi Taliban götürmesin, bu vefat daha şereflidir’ diyerek intihar ediyor” diye konuşuyor.
DW Türkçe: Siz ne vakit ve ne sebeple Türkiye’ye geldiniz?
Dr. Zakira Hekmat: Ben 13 sene evvel Türkiye’ye geldim. Taliban vaktinde bilinmeyen bir biçimde okulumuzu bitirmiştik. daha sonra Kabil’e gittim. Hayalim, üniversite okumak ve kendi ayaklarımın üzerinde durmaktı. Benim üzere başka kız çocuklarının da hayali buydu. Biroldukça kişi bu talihe sahip olmadı fakat ben Kabil Üniversitesi’ni kazandım. beraberinde farklı ülkelerden gelen bursları takip ediyordum. En son Türkiye’den gelen bursların imtihanına katıldım. Üç tane farklı imtihanı geçtim ve Türkiye’ye okumak için geldim.
-Türkiye’ye geldiğiniz sırada Afganistan’da durum nasıldı?
“2008 yılında Türkiye’deydim. Çatışmalar 1979 yılında başlamıştı biliyorsunuz. 1994 yılında Taliban kuruldu ve 2001’e kadar Taliban hükümeti vardı. ABD hükümeti ile NATO güçlerinin Afganistan’a girmesiyle birlikte Taliban bir nebze yok edildi. Ancak bir daha de çatışmalar vardı. Biz Gazne kentindeydik. Hazar Türklerine yönelik önemli hücumlar yapılıyordu ve maksat gösteriliyorlardı. Gazne’den Kabil’e gelmek istediğimizde yanımızda rastgele bir şey götüremezdik. örneğin 2009’da ben Afganistan’a gitmiştim. Öğrenciydim, küçük bir bilgisayarım vardı. O kadar tedirgindik ki. Bir bilgisayar var, bunu Taliban görürse bizi öldürür diye… Durum maalesef hiç değişmedi. Taliban idaresi altında yaşamak, kız çocukları ve bayanlar için ne demek? Vefat demek. Bu kadar söyleyebilirim. Durum o kadar makûs ki… Biz onu gördük, fazlaca eski vakit içinderda gördük Afganistan’da. Bayanlar konuttan çıkamıyordu. Kız çocuklarının okulları yoktu. Şu an onlar için yalnızca vefat diye düşünebiliyorum.
ABD’nin Afganistan’dan çekilme sonucu almasının akabinde bu biçimde bir tabloyla karşı karşıya kalınabileceğini düşünmüş müydünüz?
Haberi aldığımızda hudut krizi geçirdik diyebilirim. bu biçimde erken bir vakitte koskoca ülkeyi ele geçirmesini hiç kimse düşünemezdi. Bilmiyorum programlı bir biçimde mi gerçekleşti, hiç bir şey anlayamıyoruz şu an. Halka hiç bir şey açıklanmıyor. Kimin eli var, onu da bilemiyoruz. Aslında Eylül’de çıkacaklarını söylemişlerdi, Eylül’e daha iki hafta var. Afganistan’daki ABD Büyükelçiliği, “Taliban 72 saatte ya da bir hafta içerisinde Kabil’e gelebilir” diye bir yazı yayınladı. Fakat 72 saat bile sürmedi. Sekiz saat içerisinde Kabil’e geldiler. Şu an tüm Afganistan halkı tedirginlik içerisinde. Bilhassa de bayanlar. Toplumsal medyayı takip ediyorum. Orada tanıdığım aktivistler, bayan hakları alanında çalışan bireyler, gazeteciler, hepsi huzursuz. Birçok ağlayarak dün “Bugün iş yerimizde son günümüz” diye WhatsApp’ta ya da Facebook sayfalarında son durumlarını paylaşıyordu. Yaşananların birçok şu an basında çıkmıyor. Biroldukça bayan intihar etti maalesef Afganistan’da. “Bizi Taliban götürmesin, bu vefat daha onurludur bizim için” diyerek çatılardan atladılar. Dükkanlardaki bayan fotoğraflarını boyayarak silmeye çalışan bireyler var. Bu ne demek? Yani 20 sene öncesindeki kara günlere gitmek demek. Bayan istemiyoruz demek. Bu fazlaca müthiş bir şey. Afganistan’da konuştuğunuz bireyler son durum hakkında neler söylüyor? Şu an irtibatta olduğum kimse yok maalesef zira Taliban girdiği yerlerde elektrik santrallerini, telefon kablolarını söktüler. Ben Gazne’den 1,5 haftadır haber alamıyorum. Ailem orada lakin kendilerinden haber alamıyorum. Hiç kimselerle konuşamıyorum. Dün de Kabil’de telefon çizgileri çekmiyordu. her insanın yürüyerek de olsa kaçmaya çalıştığını biliyorum.
Memleketler arası topluluk gelinen noktada neler yapabilir?
Biraz biraz umutluyduk. Hiç kimse istemiyordu bu olanları Afganistan’da. Hatta ABD ve NATO güçleri Afganistan’dan çekilene kadar bayan hakları, çocuk hakları, yani insan hakları alanında yeni bir siyaset oluşturulur diye düşünüyorduk. Beşerler ölüyor, tüm dünya yalnızca bakıyor. Afganistan’ın batmasını tüm dünya yalnızca gözlemledi, hiç bir şey yapmadılar. Dünyaya seslenmek istiyorum: Lütfen Afganistan’ı yalnız bırakmayın. Onlar da insandır. Bizim kabahatimiz Afganistan’da doğmak mı? Biz insan değil miyiz? Bizim çocuklarımız çocuk değil mi? Onların hiç bir kabahati günahı yok. Pekala Türkiye hükümeti ne yapabilir? Afganistan halkı, Türkiye’yi fazlaca seviyor. Afganistan’daki Mehmetçikleri de fazlaca seviyor Afganistan halkı. Onlara hayli hürmeti var. 2006 yılında hatırlıyorum Mehmetçikleri gördüğümüzde uzaktan selam veriyorduk. Artık Türkiye’nin Afganistan’dan çekilmesi hayli büyük bir kayba niye olabilir. Biroldukca insan tahminen Türkiye’den takviye alınabilir diye umutlu. Barış olsun istiyorlar. Biz barışın yüzünü görmedik. Şu an Taliban yumuşak lisanda konuşuyor ancak Afgan halkı buna inanmıyor. Hepimiz Taliban’ı epey düzgün tanıyoruz. Herat vilayetinde hırsızlık yapmış diye iki kişiyi yüzlerini siyaha boyayıp boyunlarına ip asarak sokaklarda gezdirdi. Bu, üç gün evvel oldu. Taliban’a nasıl güvenebilir ki Afganistan halkı? Beşerler dehşet içerisinde nereye gideceklerini bilmiyorlar. “Biz mevtle karşı karşıyayız lakin bize yardım eden el yok”. bu biçimde düşünenler var.
Ülkenizi o biçimde görmek sizi nasıl hissettiriyor?
Üç gün evvel Herat vilayetinde Taliban’a karşı savaşan bir başkanı, Taliban rehin tuttu. Mikrofon tutarak kendisini “Şu an ne düşünüyorsun?” diye konuşturdular. O sahneyi görür görmez hudut krizi geçirdim. Çok makus oldum. Afganistan halkı umutlarını kaybetti. Daha evvel halkın bir direnişi vardı. “Taliban’ın karşısında durup gelmelerini engelleyebiliriz” diye bir umut vardı. Lakin o umut büsbütün kayboldu. Ben o günden bu yana hiç uyuyamıyorum. Tedirginlik içerisindeyiz. Hayret ortasında izliyoruz. Afgan halkı bunu hak etmiyordu.
Söyleşi: Burcu Karakaş
© Deutsche Welle Türkçe
Afgan Mülteciler Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği kurucularından Dr. Zakira Hekmat, Taliban’ın Afganistan’ın başşehri Kabil’i ele geçirmesinin akabinde ülkesinde yaşanan durumu DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
Şu anda Kayseri’de hayatını sürdüren Hekmat, bilhassa kız çocukları ve bayanlar hakkında telaşlı olduğunu belirterek “Birfazlaca bayan ‘Bizi Taliban götürmesin, bu vefat daha şereflidir’ diyerek intihar ediyor” diye konuşuyor.
DW Türkçe: Siz ne vakit ve ne sebeple Türkiye’ye geldiniz?
Dr. Zakira Hekmat: Ben 13 sene evvel Türkiye’ye geldim. Taliban vaktinde bilinmeyen bir biçimde okulumuzu bitirmiştik. daha sonra Kabil’e gittim. Hayalim, üniversite okumak ve kendi ayaklarımın üzerinde durmaktı. Benim üzere başka kız çocuklarının da hayali buydu. Biroldukça kişi bu talihe sahip olmadı fakat ben Kabil Üniversitesi’ni kazandım. beraberinde farklı ülkelerden gelen bursları takip ediyordum. En son Türkiye’den gelen bursların imtihanına katıldım. Üç tane farklı imtihanı geçtim ve Türkiye’ye okumak için geldim.
-Türkiye’ye geldiğiniz sırada Afganistan’da durum nasıldı?
“2008 yılında Türkiye’deydim. Çatışmalar 1979 yılında başlamıştı biliyorsunuz. 1994 yılında Taliban kuruldu ve 2001’e kadar Taliban hükümeti vardı. ABD hükümeti ile NATO güçlerinin Afganistan’a girmesiyle birlikte Taliban bir nebze yok edildi. Ancak bir daha de çatışmalar vardı. Biz Gazne kentindeydik. Hazar Türklerine yönelik önemli hücumlar yapılıyordu ve maksat gösteriliyorlardı. Gazne’den Kabil’e gelmek istediğimizde yanımızda rastgele bir şey götüremezdik. örneğin 2009’da ben Afganistan’a gitmiştim. Öğrenciydim, küçük bir bilgisayarım vardı. O kadar tedirgindik ki. Bir bilgisayar var, bunu Taliban görürse bizi öldürür diye… Durum maalesef hiç değişmedi. Taliban idaresi altında yaşamak, kız çocukları ve bayanlar için ne demek? Vefat demek. Bu kadar söyleyebilirim. Durum o kadar makûs ki… Biz onu gördük, fazlaca eski vakit içinderda gördük Afganistan’da. Bayanlar konuttan çıkamıyordu. Kız çocuklarının okulları yoktu. Şu an onlar için yalnızca vefat diye düşünebiliyorum.
ABD’nin Afganistan’dan çekilme sonucu almasının akabinde bu biçimde bir tabloyla karşı karşıya kalınabileceğini düşünmüş müydünüz?
Haberi aldığımızda hudut krizi geçirdik diyebilirim. bu biçimde erken bir vakitte koskoca ülkeyi ele geçirmesini hiç kimse düşünemezdi. Bilmiyorum programlı bir biçimde mi gerçekleşti, hiç bir şey anlayamıyoruz şu an. Halka hiç bir şey açıklanmıyor. Kimin eli var, onu da bilemiyoruz. Aslında Eylül’de çıkacaklarını söylemişlerdi, Eylül’e daha iki hafta var. Afganistan’daki ABD Büyükelçiliği, “Taliban 72 saatte ya da bir hafta içerisinde Kabil’e gelebilir” diye bir yazı yayınladı. Fakat 72 saat bile sürmedi. Sekiz saat içerisinde Kabil’e geldiler. Şu an tüm Afganistan halkı tedirginlik içerisinde. Bilhassa de bayanlar. Toplumsal medyayı takip ediyorum. Orada tanıdığım aktivistler, bayan hakları alanında çalışan bireyler, gazeteciler, hepsi huzursuz. Birçok ağlayarak dün “Bugün iş yerimizde son günümüz” diye WhatsApp’ta ya da Facebook sayfalarında son durumlarını paylaşıyordu. Yaşananların birçok şu an basında çıkmıyor. Biroldukça bayan intihar etti maalesef Afganistan’da. “Bizi Taliban götürmesin, bu vefat daha onurludur bizim için” diyerek çatılardan atladılar. Dükkanlardaki bayan fotoğraflarını boyayarak silmeye çalışan bireyler var. Bu ne demek? Yani 20 sene öncesindeki kara günlere gitmek demek. Bayan istemiyoruz demek. Bu fazlaca müthiş bir şey. Afganistan’da konuştuğunuz bireyler son durum hakkında neler söylüyor? Şu an irtibatta olduğum kimse yok maalesef zira Taliban girdiği yerlerde elektrik santrallerini, telefon kablolarını söktüler. Ben Gazne’den 1,5 haftadır haber alamıyorum. Ailem orada lakin kendilerinden haber alamıyorum. Hiç kimselerle konuşamıyorum. Dün de Kabil’de telefon çizgileri çekmiyordu. her insanın yürüyerek de olsa kaçmaya çalıştığını biliyorum.
Memleketler arası topluluk gelinen noktada neler yapabilir?
Biraz biraz umutluyduk. Hiç kimse istemiyordu bu olanları Afganistan’da. Hatta ABD ve NATO güçleri Afganistan’dan çekilene kadar bayan hakları, çocuk hakları, yani insan hakları alanında yeni bir siyaset oluşturulur diye düşünüyorduk. Beşerler ölüyor, tüm dünya yalnızca bakıyor. Afganistan’ın batmasını tüm dünya yalnızca gözlemledi, hiç bir şey yapmadılar. Dünyaya seslenmek istiyorum: Lütfen Afganistan’ı yalnız bırakmayın. Onlar da insandır. Bizim kabahatimiz Afganistan’da doğmak mı? Biz insan değil miyiz? Bizim çocuklarımız çocuk değil mi? Onların hiç bir kabahati günahı yok. Pekala Türkiye hükümeti ne yapabilir? Afganistan halkı, Türkiye’yi fazlaca seviyor. Afganistan’daki Mehmetçikleri de fazlaca seviyor Afganistan halkı. Onlara hayli hürmeti var. 2006 yılında hatırlıyorum Mehmetçikleri gördüğümüzde uzaktan selam veriyorduk. Artık Türkiye’nin Afganistan’dan çekilmesi hayli büyük bir kayba niye olabilir. Biroldukca insan tahminen Türkiye’den takviye alınabilir diye umutlu. Barış olsun istiyorlar. Biz barışın yüzünü görmedik. Şu an Taliban yumuşak lisanda konuşuyor ancak Afgan halkı buna inanmıyor. Hepimiz Taliban’ı epey düzgün tanıyoruz. Herat vilayetinde hırsızlık yapmış diye iki kişiyi yüzlerini siyaha boyayıp boyunlarına ip asarak sokaklarda gezdirdi. Bu, üç gün evvel oldu. Taliban’a nasıl güvenebilir ki Afganistan halkı? Beşerler dehşet içerisinde nereye gideceklerini bilmiyorlar. “Biz mevtle karşı karşıyayız lakin bize yardım eden el yok”. bu biçimde düşünenler var.
Ülkenizi o biçimde görmek sizi nasıl hissettiriyor?
Üç gün evvel Herat vilayetinde Taliban’a karşı savaşan bir başkanı, Taliban rehin tuttu. Mikrofon tutarak kendisini “Şu an ne düşünüyorsun?” diye konuşturdular. O sahneyi görür görmez hudut krizi geçirdim. Çok makus oldum. Afganistan halkı umutlarını kaybetti. Daha evvel halkın bir direnişi vardı. “Taliban’ın karşısında durup gelmelerini engelleyebiliriz” diye bir umut vardı. Lakin o umut büsbütün kayboldu. Ben o günden bu yana hiç uyuyamıyorum. Tedirginlik içerisindeyiz. Hayret ortasında izliyoruz. Afgan halkı bunu hak etmiyordu.
Söyleşi: Burcu Karakaş
© Deutsche Welle Türkçe