Olga Sosnytska
Ukrayna, Belarus ve artık de Kazakistan. Güney Kafkasya uzmanı Stefan Meister, post-Sovyet bölgesinde yaşanan siyasi çalkantıların niçinlerini ve Rusya açısından ne manaya geldiğini anlattı.
Sayın Stefan Meister, Kazakistan’da yaşanan olayları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Stefan Meister: Bunlar, Kazakistan’da senelerdan daha sonra gördüğümüz en kuvvetli protestolar. Yalnızca makul bir bölgede değil, ülkenin geniş bir kısmını etkiliyor. Beşerler öfkeli. Halkın biriktirdiği fazlaca şey var. Artan gaz ve güç meblağları ise yaşanan hayal kırıklığının bir tetikleyicisi oldu. Protestoların kapsamı ve şiddeti karşısında şaşırmış görünen iktidar seçkinlerini ise nasıl hareket edecekleri konusunda bir yetersizlik ortasında görüyoruz.
Pekala çatışmanın niçinleri neler sizce?
Eski Devlet Lideri Nursultan Nazarbayev’in istifasına karşın esaslı bir değişiklik yapılmayan iktidarda hâlâ evvelden kalma seçkinler var. Öte yandan ülkede Covid ve pandemi niçiniyle fiyat artışları oldu. Halk üzerinde sosyo-ekonomik baskı artarken yükseltilmeyen maaşlar ve berbat çalışma şartları da memnuniyetsizliği artırdı. Halk bir gelir kaybı ortasındaydı ve bir değişim umudu da yoktu.
Kazaklar öfkeli görünüyor. Belaruslular da yöneticilerine karşı öfkeyle sokaklara dökülmüştü. Bu iki ülkedeki durumu karşılaştırabilir misiniz?
Belarus’taki Lukaşenko rejimi, bilhassa iktisat siyaseti kelam konusu olduğunda daha da otoriter ve ıslahat yapmaya daha az istekli. Belarus’ta son 30 yılda epeyce az şey değişti. Kazakistan ise pek liberal bir iktisada sahip ve birfazlaca Çinli yatırımcının ülkeye girişine de müsaade verdi. Fakat Kazaklar, yatırımlarla artan zenginlikten ve kalkınmadan hisse alamadıkları hissine kapılıyor.
-Devlet başkanlığının 2019 yılında Nursultan Nazarbayev’den Cömert Tokayev’e geçişi başarılı bir iktidar değişimi olarak görülmüştü. Bu yanlışsız mu?
Nazarbayev kilit bir pozisyonda olmaya devam ediyor ve nihayetinde ülkenin bahtını belirliyor. Devlet aygıtlarında ve Güvenlik Kurulu’nda belirleyici pozisyonda bulunan şahıslar hâlâ ona bağlı. Bu bağlamda, aslında yaşanan yarım bir iktidar değişimiydi ve halkın iştiraki da kelam konusu değildi. Göstericilerin “Yaşlı adam gitmeli” sloganı da siyasi seçkinlerde bir değişim istendiğini gösteriyor.
Pekala Kremlin, Kazakistan’a artık hangi kanılarla nasıl bakıyor sizce? Kremlin’in telaşları neler?
Kremlin için en kıymetli şey istikrar ve tesir alanını korunmak. Belarus’taki gelişmeler Kremlin açısından şu anda konsolide oluyor, lakin olağan olarak istikrarlı olmaktan hâlâ hayli uzak. Halk giderek daha fazla rejime ve Rusya’ya karşı. Kazakistan, Rusya’nın Belarus’tan daha sonra bölgedeki ikinci en değerli müttefiki. Kazakistan’ın etrafında Afganistan üzere sıkıntı ülkeler de var. ötürüsıyla bölgede öteki renkli bir ihtilalden korkan Kremlin için bu beraberinde bir güvenlik sorunu. Kremlin orada ne olduğuna hayli dikkat edecek. Gücü yettiğince de iktidarda kalması için rejime takviye olacak.
Ukrayna, Belarus ve artık de Kazakistan. Güney Kafkasya uzmanı Stefan Meister, post-Sovyet bölgesinde yaşanan siyasi çalkantıların niçinlerini ve Rusya açısından ne manaya geldiğini anlattı.
Sayın Stefan Meister, Kazakistan’da yaşanan olayları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Stefan Meister: Bunlar, Kazakistan’da senelerdan daha sonra gördüğümüz en kuvvetli protestolar. Yalnızca makul bir bölgede değil, ülkenin geniş bir kısmını etkiliyor. Beşerler öfkeli. Halkın biriktirdiği fazlaca şey var. Artan gaz ve güç meblağları ise yaşanan hayal kırıklığının bir tetikleyicisi oldu. Protestoların kapsamı ve şiddeti karşısında şaşırmış görünen iktidar seçkinlerini ise nasıl hareket edecekleri konusunda bir yetersizlik ortasında görüyoruz.
Pekala çatışmanın niçinleri neler sizce?
Eski Devlet Lideri Nursultan Nazarbayev’in istifasına karşın esaslı bir değişiklik yapılmayan iktidarda hâlâ evvelden kalma seçkinler var. Öte yandan ülkede Covid ve pandemi niçiniyle fiyat artışları oldu. Halk üzerinde sosyo-ekonomik baskı artarken yükseltilmeyen maaşlar ve berbat çalışma şartları da memnuniyetsizliği artırdı. Halk bir gelir kaybı ortasındaydı ve bir değişim umudu da yoktu.
Kazaklar öfkeli görünüyor. Belaruslular da yöneticilerine karşı öfkeyle sokaklara dökülmüştü. Bu iki ülkedeki durumu karşılaştırabilir misiniz?
Belarus’taki Lukaşenko rejimi, bilhassa iktisat siyaseti kelam konusu olduğunda daha da otoriter ve ıslahat yapmaya daha az istekli. Belarus’ta son 30 yılda epeyce az şey değişti. Kazakistan ise pek liberal bir iktisada sahip ve birfazlaca Çinli yatırımcının ülkeye girişine de müsaade verdi. Fakat Kazaklar, yatırımlarla artan zenginlikten ve kalkınmadan hisse alamadıkları hissine kapılıyor.
-Devlet başkanlığının 2019 yılında Nursultan Nazarbayev’den Cömert Tokayev’e geçişi başarılı bir iktidar değişimi olarak görülmüştü. Bu yanlışsız mu?
Nazarbayev kilit bir pozisyonda olmaya devam ediyor ve nihayetinde ülkenin bahtını belirliyor. Devlet aygıtlarında ve Güvenlik Kurulu’nda belirleyici pozisyonda bulunan şahıslar hâlâ ona bağlı. Bu bağlamda, aslında yaşanan yarım bir iktidar değişimiydi ve halkın iştiraki da kelam konusu değildi. Göstericilerin “Yaşlı adam gitmeli” sloganı da siyasi seçkinlerde bir değişim istendiğini gösteriyor.
Pekala Kremlin, Kazakistan’a artık hangi kanılarla nasıl bakıyor sizce? Kremlin’in telaşları neler?
Kremlin için en kıymetli şey istikrar ve tesir alanını korunmak. Belarus’taki gelişmeler Kremlin açısından şu anda konsolide oluyor, lakin olağan olarak istikrarlı olmaktan hâlâ hayli uzak. Halk giderek daha fazla rejime ve Rusya’ya karşı. Kazakistan, Rusya’nın Belarus’tan daha sonra bölgedeki ikinci en değerli müttefiki. Kazakistan’ın etrafında Afganistan üzere sıkıntı ülkeler de var. ötürüsıyla bölgede öteki renkli bir ihtilalden korkan Kremlin için bu beraberinde bir güvenlik sorunu. Kremlin orada ne olduğuna hayli dikkat edecek. Gücü yettiğince de iktidarda kalması için rejime takviye olacak.