Arkadaşım ve komşum Richard, ansızın kıyamet koptuğunda, Beyrut’un güneydoğu ucundaki ofisinde online toplantılara başlamak üzereydi.
Binanın etrafını savaş sesleri sararken, daha sonraki üç saati taban katta sığınarak geçirdi ve bu 1975’ten daha sonraki 15 yılı iç savaşta geçiren biri için travmatik anıları tetikledi.
“İç savaşın tüm anıları zihnimde canlandı” dedi. “Özellikle çocuklarım için fazlaca ağır bir öfke, endişe, telaş hissettim. İç savaş sırasında yaşadıklarımı yaşayacaklarını hissettim.”
Richard sonrasındasında konuta sağ salim vardığında ansızın gözyaşlarına boğuldu.
“sebebini bilmiyorum ve sonraki gün hiç çalışamadım. Görünüşe bakılırsa savaş travması tekrar aklıma geldi. Bunun bana ve çocuklarıma olmasını istemedim.”
Richard ve öteki bir fazlaca Lübnanlı için, 14 Ekim’de başkentte ansızın patlak veren mezhep çatışması alarm zillerini çaldı.
Siyasi tansiyon devasa yükseklikteti, iktisat çöküyordu, elektrik ve yakıt neredeyse yoktu, fiyatlar yükseliyordu – ve artık silahlı beşerler bir daha sokaklarda çatışıyordu.
Ülke öteki bir iç savaşın eşiğinde miydi?
Mezhepsel fay sınırı
Çatışmaların bu kadar yankı yaratmasının bir epeyce sebebinden biri de pozisyonuydu. Beyrut’un güneydoğu ucunda Hristiyanların yaşadığı banliyö Ayn el Remmaneh, bir otobüs dolusu Filistinlinin Hristiyan milisler tarafınca vurulması ve 20’den çok kişinin ölmesi ile sonuçlanan bir dizi olayın akabinde Nisan 1975’te iç savaşın başladığı yerdi.
Lübnan İç Savaşı sırasında Batı Beyrut’taki Suriye askerleri
Takip eden 15 yıl boyunca Ayn el Remmaneh, büyük ölçüde Şii Müslümanların yaşadığı komşu Şiyah mahallesi ile karşı karşıya kalan ve değişen bir iç savaşın ön saflarındaydı.
Şiyah’tan bir Şii protestocu kümesi, 14 Ekim’de “Şii, Şii, Şii!” sloganlarıyla Ayn el Remmaneh’e saldırdı ve çatışmaları tetikledi.
Bunun akabinde yaşanan çatışmalarda öldürülenlerin yedisi Şii idi. Bunların içinde İran takviyeli Hizbullah’tan ve müttefik Emel hareketinden bireyler de bulunuyordu.
Olay, Hizbullah liderliğindeki Şii ittifakı ile Hristiyan Lübnan Kuvvetleri (LF) Partisi içinde şiddetli bir karşılıklı suçlama ve inkâr sarmalını tetikledi.
14 Ekim’deki çatışmada ölen Emel hareketinden bir kişinin cenazesi
Hizbullah başkanı Hasan Nasrallah, LF’yi bir iç savaşı alevlendirmek hedefiyle keskin nişancıları ateş açmaları için çatılara konuşlandırmakla suçladı.
Bu savaşın içine çekilmeyeceklerini söyleyen Nasrallah, rakiplerini alt edebileceğini ima edercesine, 100 bin savaşçısının olduğu konusunda uyardı.
LF başkanı Samir Geagea, partisinin milis gücünün olmadığını ve savaş istemediğini söylemiş oldu. Hizbullah’ı, geçen yıl Ağustos ayında Beyrut limanında meydana gelen büyük patlamadaki rolünü, soruşturma yargıcının bakılırsavden alınması için, ki bu Şiilerin protesto şovları düzenlemesine yol açmıştı, baskı uygulayarak örtbas etmeye çalışmakla suçladı.
Dış güçler
1975’te fazlaca az gözlemci, geniş çaplı bir iç savaşın patlak vermek üzere olduğunu iddia ediyordu. Ve bu gerçekleştiğinde, epeyce azımız bunun 15 yıl boyunca farklı formlarda devam edeceğini ve bugün hâlâ orada olan fay sınırlarını yaratacağını kestirim edebildi.
ötürüsıyla güzel niyet beyanları ve hatta güç istikrarlarının objektif değerlendirmeleri, bunun tekrar olmayacağı manasını taşımıyor.
Şii milisler keskin nişancılara roketatarla karşılık verdi
Siyasi çıkmaz fazlaca derin olduğunda, yanlış hesaplamalar yapılabilir. Kan döküldüğünde, bilhassa mezhep düşmanlığı durumunda, çatışma kendi başına denetim edilemeyecek duruma gelebilir.
Siyasi çatışma ve kutuplaşma aslına bakarsanız var. Ayn el Remmaneh çatışmaları sırasında, yakın bölgelerdeki Sünniler ve Doğu Beyrut’un Eşrefiye bölgesindeki Hristiyanlar, öteki bir “7 Mayıs”tan korkarak tetikteydiler – 2008’de Hizbullah savaşçılarının Sünni ve Dürzi muhalifleri sıkıştırmak için Batı Beyrut’u işgal ettiği gün.
Üst seviye bir Sünni askeri kaynak, Sünnilerin Hizbullah’a karşı şiddetli bir kin beslediğini belirterek, “Çatışma Hristiyanlar yerine Sünnilerle çıkmış olsaydı, sorun bir saat ortasında ülkenin her yerine yayılırdı” dedi ve ekledi:
“İnsanların buralarına kadar geldi ve Hizbullah ile bir çatışma, bardağı taşıran son damla olurdu.”
Tecrübeli bir siyasetçi, “Hemen yarın sabah bir iç savaşın başlayacağını zannetmiyorum, vakit alacak lakin vakit içerisinde patlama noktasına gelinecek” dedi.
“Daha fazla olay olacak… 1975’te bu biçimde başladı. Nasıl durdurabilirsin?”
1975’te çatışmayı yönlendiren jeopolitik bir lokomotif vardı ve artık de bir tane var.
O devirde, sağcı Hıristiyan kümeler (sonrasındasında LF’ye dönüşecek) Filistin Kurtuluş Örgütü’nün (FKÖ) gücünü ve kurduğu devlet ortasındaki devleti yok etmeye giriştiler.
Bunu kendi başlarına yapamıyorlardı, bu yüzden yardım için evvel Suriye’yi (1976) ve akabinde İsrail’i savaşa çektiler; Yaser Arafat’ı ve FKÖ’yü dışarı iten 1982 İsrail işgaliyle doruğa ulaştılar.
Artık LF devlet ortasında diğer bir devletle karşı karşıya ki bu, bu sefer Hizbullah tarafınca yönetiliyor. İç savaşa son veren 1989’daki Taif Mutabakatı’ndan daha sonra, “Lübnan’ın İsrail’e karşı savunucusu” rolünden dolayı silahları elinde tutmasına müsaade verilen tek gruptu.
bu biçimdedan beri, Lübnan ordusundan hayli daha kuvvetli olduğu düşünülen gelişmiş ve bâtın bir askeri kapasitenin yanı sıra büyük bir toplumsal hizmetler, hastaneler ve başka yapılardan oluşan bir ağ inşa etti.
FKÖ ile içindeki fark, Hizbullah’ın Lübnanlı olması. Lakin İran’la olan bağlantısı -genelde İran’ın vekili olarak görülüyor- muhtemel rastgele bir çatışmaya kuvvetli bir jeopolitik boyut kazandırıyor.
Siyasi bir kaynak, “İranlılar ve Amerikalılar Lübnan’da, Irak’ta ve Yemen’de birbirleriyle savaşıyorlar” dedi ve şu biçimde devam etti:
“Büyük resmi görmelisin.”
Hizbullah’ın İran’la derinden bağları kelam konusuyken, LF başkanı Samir Geagea’nın İran’ın bölgesel rakibi Suudi Arabistan’dan kıymetli ölçüde fon aldığına dair belgelenmemiş olsa da yaygın bir inanç var.
Savaşın maliyeti
Büyük bir çatışmayı engelleyen faktörlerden biri, Hassan Nasrallah’ın Samir Geagea’ya 100 bin savaşçıyı bir ortaya getirebileceğini gerekmese de hatırlatmasıyla altı çizilen bariz güç dengesizliği.
Hizbullah’ın savaşarak birkaç gün ortasında ülkenin her köşesine girebileceğini herkes biliyor.
Lakin bu, hareketi yalnızca Samir Geagea’nın LF’siyle değil, hem de Sünnilerle ve tahminen de Dürzilerle karşı karşıya bırakacak, sonu gelmez bir iç savaşa sokmak olacak.
Hizbullah önderi Hasan Nasrallah LF”yi savaş çıkarmaya çalışmakla suçladı
Hristiyan bölgelerini işgal etmek, Hizbullah’ın Samir Geagea’nın Hristiyan rakipleri, Cumhurbaşkanı Mişel Avn’ın Özgür Yurtsever Hareketi ve kuvvetli damadı Gebran Bassil ile olan ittifakını yok edecek ve onu tehlikeli bir biçimde açıkta bırakacaktır.
Hizbullah’ın Ağustos 2020’deki liman patlaması soruşturmasına karşı çıkması niçiniyle, ki kurbanların birden fazla Hristiyandı, bu ittifak aslına bakarsan sıkıntı durumda.
Ayn el Remmaneh çatışmaları, biroldukça Hristiyan kaynağa bakılırsa, şimdiden Samir Geagea’nın Hristiyan cemaatindeki ve hatta birtakım Sünnilerin nezdindeki pozisyonunu güçlendirdi.
Lakin mezhepsel tansiyonları artırarak, zihinsel ve fizikî sonları güçlendirerek, 27 Mart’ta yapılacak erken genel seçimler öncesinde her iki taraftaki önderlere hizmet ettikleri ve destekçileri bir ortaya getirdikleri görüldü.
Çoğunlukla siyasi sınıfın açgözlülüğü ve yolsuzluğuna atfedilen Lübnan’ın ekonomik çöküşü, Hizbullah da dahil başkanların kamuoyunda itibarsızlaşmasına niye oldu.
İç savaşı hayatış bir Hristiyan, “Lübnan’da Hizbullah’ın ortadan kaldırılmasını içeren bir tahlil, geniş çaplı bir savaş haricinde yok, ki bunu da Lübnanlılar garanti edemez” dedi.
“Hizbullah orada ve onunla yaşamak zorundayız. En uygun yol Lübnan ordusunu tam olarak güçlendirmek ve parlamentoda Hizbullah’a karşı muhalefeti güçlendirmek. Siyasi bir uzlaşmaya ahenk sağlamaları gerekiyor.”
Bunu gerçekleştirmek epeyce sıkıntı. Bu olurken, Lübnanlıların umabileceği en âlâ şey, gelecekte mümkün olayların denetim altına alınması ve hayat şartlarının kırılgan yeni hükümet tarafınca tahminen biraz olsun düzgünleştirilmesidir.
En kötüsünü aklıma bile getirmek istemiyorum.
Binanın etrafını savaş sesleri sararken, daha sonraki üç saati taban katta sığınarak geçirdi ve bu 1975’ten daha sonraki 15 yılı iç savaşta geçiren biri için travmatik anıları tetikledi.
“İç savaşın tüm anıları zihnimde canlandı” dedi. “Özellikle çocuklarım için fazlaca ağır bir öfke, endişe, telaş hissettim. İç savaş sırasında yaşadıklarımı yaşayacaklarını hissettim.”
Richard sonrasındasında konuta sağ salim vardığında ansızın gözyaşlarına boğuldu.
“sebebini bilmiyorum ve sonraki gün hiç çalışamadım. Görünüşe bakılırsa savaş travması tekrar aklıma geldi. Bunun bana ve çocuklarıma olmasını istemedim.”
Richard ve öteki bir fazlaca Lübnanlı için, 14 Ekim’de başkentte ansızın patlak veren mezhep çatışması alarm zillerini çaldı.
Siyasi tansiyon devasa yükseklikteti, iktisat çöküyordu, elektrik ve yakıt neredeyse yoktu, fiyatlar yükseliyordu – ve artık silahlı beşerler bir daha sokaklarda çatışıyordu.
Ülke öteki bir iç savaşın eşiğinde miydi?
Mezhepsel fay sınırı
Çatışmaların bu kadar yankı yaratmasının bir epeyce sebebinden biri de pozisyonuydu. Beyrut’un güneydoğu ucunda Hristiyanların yaşadığı banliyö Ayn el Remmaneh, bir otobüs dolusu Filistinlinin Hristiyan milisler tarafınca vurulması ve 20’den çok kişinin ölmesi ile sonuçlanan bir dizi olayın akabinde Nisan 1975’te iç savaşın başladığı yerdi.
Lübnan İç Savaşı sırasında Batı Beyrut’taki Suriye askerleri
Takip eden 15 yıl boyunca Ayn el Remmaneh, büyük ölçüde Şii Müslümanların yaşadığı komşu Şiyah mahallesi ile karşı karşıya kalan ve değişen bir iç savaşın ön saflarındaydı.
Şiyah’tan bir Şii protestocu kümesi, 14 Ekim’de “Şii, Şii, Şii!” sloganlarıyla Ayn el Remmaneh’e saldırdı ve çatışmaları tetikledi.
Bunun akabinde yaşanan çatışmalarda öldürülenlerin yedisi Şii idi. Bunların içinde İran takviyeli Hizbullah’tan ve müttefik Emel hareketinden bireyler de bulunuyordu.
Olay, Hizbullah liderliğindeki Şii ittifakı ile Hristiyan Lübnan Kuvvetleri (LF) Partisi içinde şiddetli bir karşılıklı suçlama ve inkâr sarmalını tetikledi.
14 Ekim’deki çatışmada ölen Emel hareketinden bir kişinin cenazesi
Hizbullah başkanı Hasan Nasrallah, LF’yi bir iç savaşı alevlendirmek hedefiyle keskin nişancıları ateş açmaları için çatılara konuşlandırmakla suçladı.
Bu savaşın içine çekilmeyeceklerini söyleyen Nasrallah, rakiplerini alt edebileceğini ima edercesine, 100 bin savaşçısının olduğu konusunda uyardı.
LF başkanı Samir Geagea, partisinin milis gücünün olmadığını ve savaş istemediğini söylemiş oldu. Hizbullah’ı, geçen yıl Ağustos ayında Beyrut limanında meydana gelen büyük patlamadaki rolünü, soruşturma yargıcının bakılırsavden alınması için, ki bu Şiilerin protesto şovları düzenlemesine yol açmıştı, baskı uygulayarak örtbas etmeye çalışmakla suçladı.
Dış güçler
1975’te fazlaca az gözlemci, geniş çaplı bir iç savaşın patlak vermek üzere olduğunu iddia ediyordu. Ve bu gerçekleştiğinde, epeyce azımız bunun 15 yıl boyunca farklı formlarda devam edeceğini ve bugün hâlâ orada olan fay sınırlarını yaratacağını kestirim edebildi.
ötürüsıyla güzel niyet beyanları ve hatta güç istikrarlarının objektif değerlendirmeleri, bunun tekrar olmayacağı manasını taşımıyor.
Şii milisler keskin nişancılara roketatarla karşılık verdi
Siyasi çıkmaz fazlaca derin olduğunda, yanlış hesaplamalar yapılabilir. Kan döküldüğünde, bilhassa mezhep düşmanlığı durumunda, çatışma kendi başına denetim edilemeyecek duruma gelebilir.
Siyasi çatışma ve kutuplaşma aslına bakarsanız var. Ayn el Remmaneh çatışmaları sırasında, yakın bölgelerdeki Sünniler ve Doğu Beyrut’un Eşrefiye bölgesindeki Hristiyanlar, öteki bir “7 Mayıs”tan korkarak tetikteydiler – 2008’de Hizbullah savaşçılarının Sünni ve Dürzi muhalifleri sıkıştırmak için Batı Beyrut’u işgal ettiği gün.
Üst seviye bir Sünni askeri kaynak, Sünnilerin Hizbullah’a karşı şiddetli bir kin beslediğini belirterek, “Çatışma Hristiyanlar yerine Sünnilerle çıkmış olsaydı, sorun bir saat ortasında ülkenin her yerine yayılırdı” dedi ve ekledi:
“İnsanların buralarına kadar geldi ve Hizbullah ile bir çatışma, bardağı taşıran son damla olurdu.”
Tecrübeli bir siyasetçi, “Hemen yarın sabah bir iç savaşın başlayacağını zannetmiyorum, vakit alacak lakin vakit içerisinde patlama noktasına gelinecek” dedi.
“Daha fazla olay olacak… 1975’te bu biçimde başladı. Nasıl durdurabilirsin?”
1975’te çatışmayı yönlendiren jeopolitik bir lokomotif vardı ve artık de bir tane var.
O devirde, sağcı Hıristiyan kümeler (sonrasındasında LF’ye dönüşecek) Filistin Kurtuluş Örgütü’nün (FKÖ) gücünü ve kurduğu devlet ortasındaki devleti yok etmeye giriştiler.
Bunu kendi başlarına yapamıyorlardı, bu yüzden yardım için evvel Suriye’yi (1976) ve akabinde İsrail’i savaşa çektiler; Yaser Arafat’ı ve FKÖ’yü dışarı iten 1982 İsrail işgaliyle doruğa ulaştılar.
Artık LF devlet ortasında diğer bir devletle karşı karşıya ki bu, bu sefer Hizbullah tarafınca yönetiliyor. İç savaşa son veren 1989’daki Taif Mutabakatı’ndan daha sonra, “Lübnan’ın İsrail’e karşı savunucusu” rolünden dolayı silahları elinde tutmasına müsaade verilen tek gruptu.
bu biçimdedan beri, Lübnan ordusundan hayli daha kuvvetli olduğu düşünülen gelişmiş ve bâtın bir askeri kapasitenin yanı sıra büyük bir toplumsal hizmetler, hastaneler ve başka yapılardan oluşan bir ağ inşa etti.
FKÖ ile içindeki fark, Hizbullah’ın Lübnanlı olması. Lakin İran’la olan bağlantısı -genelde İran’ın vekili olarak görülüyor- muhtemel rastgele bir çatışmaya kuvvetli bir jeopolitik boyut kazandırıyor.
Siyasi bir kaynak, “İranlılar ve Amerikalılar Lübnan’da, Irak’ta ve Yemen’de birbirleriyle savaşıyorlar” dedi ve şu biçimde devam etti:
“Büyük resmi görmelisin.”
Hizbullah’ın İran’la derinden bağları kelam konusuyken, LF başkanı Samir Geagea’nın İran’ın bölgesel rakibi Suudi Arabistan’dan kıymetli ölçüde fon aldığına dair belgelenmemiş olsa da yaygın bir inanç var.
Savaşın maliyeti
Büyük bir çatışmayı engelleyen faktörlerden biri, Hassan Nasrallah’ın Samir Geagea’ya 100 bin savaşçıyı bir ortaya getirebileceğini gerekmese de hatırlatmasıyla altı çizilen bariz güç dengesizliği.
Hizbullah’ın savaşarak birkaç gün ortasında ülkenin her köşesine girebileceğini herkes biliyor.
Lakin bu, hareketi yalnızca Samir Geagea’nın LF’siyle değil, hem de Sünnilerle ve tahminen de Dürzilerle karşı karşıya bırakacak, sonu gelmez bir iç savaşa sokmak olacak.
Hizbullah önderi Hasan Nasrallah LF”yi savaş çıkarmaya çalışmakla suçladı
Hristiyan bölgelerini işgal etmek, Hizbullah’ın Samir Geagea’nın Hristiyan rakipleri, Cumhurbaşkanı Mişel Avn’ın Özgür Yurtsever Hareketi ve kuvvetli damadı Gebran Bassil ile olan ittifakını yok edecek ve onu tehlikeli bir biçimde açıkta bırakacaktır.
Hizbullah’ın Ağustos 2020’deki liman patlaması soruşturmasına karşı çıkması niçiniyle, ki kurbanların birden fazla Hristiyandı, bu ittifak aslına bakarsan sıkıntı durumda.
Ayn el Remmaneh çatışmaları, biroldukça Hristiyan kaynağa bakılırsa, şimdiden Samir Geagea’nın Hristiyan cemaatindeki ve hatta birtakım Sünnilerin nezdindeki pozisyonunu güçlendirdi.
Lakin mezhepsel tansiyonları artırarak, zihinsel ve fizikî sonları güçlendirerek, 27 Mart’ta yapılacak erken genel seçimler öncesinde her iki taraftaki önderlere hizmet ettikleri ve destekçileri bir ortaya getirdikleri görüldü.
Çoğunlukla siyasi sınıfın açgözlülüğü ve yolsuzluğuna atfedilen Lübnan’ın ekonomik çöküşü, Hizbullah da dahil başkanların kamuoyunda itibarsızlaşmasına niye oldu.
İç savaşı hayatış bir Hristiyan, “Lübnan’da Hizbullah’ın ortadan kaldırılmasını içeren bir tahlil, geniş çaplı bir savaş haricinde yok, ki bunu da Lübnanlılar garanti edemez” dedi.
“Hizbullah orada ve onunla yaşamak zorundayız. En uygun yol Lübnan ordusunu tam olarak güçlendirmek ve parlamentoda Hizbullah’a karşı muhalefeti güçlendirmek. Siyasi bir uzlaşmaya ahenk sağlamaları gerekiyor.”
Bunu gerçekleştirmek epeyce sıkıntı. Bu olurken, Lübnanlıların umabileceği en âlâ şey, gelecekte mümkün olayların denetim altına alınması ve hayat şartlarının kırılgan yeni hükümet tarafınca tahminen biraz olsun düzgünleştirilmesidir.
En kötüsünü aklıma bile getirmek istemiyorum.