Çin’in Sincan’daki hak ihlalleri argümanları, dünya genelinde reaksiyon çekiyor.
İnsan hakları kuruluşu Memleketler arası Af Örgütü, Çin’in Uygurlar ve öteki Müslüman azılınlıkların yaşadığı ülkenin kuzeybatısındaki Sincan’da insanlığa karşı hata işlediğini söylemiş oldu.
Af örgütü, yeni yayımlanan raporunda BM’ye soruşturma daveti yaptı ve Çin’in Uygurlar, Kazaklar ve öteki Müslüman azınlıkları, kitlesel gözaltılara, gözetlemeye ve azaba tabi tuttuğunu belirtti.
Af Örgütü Genel Sekreteri Agnes Callamard Çin makamlarını “şaşırtıcı ölçülerdeki distopyan bir cehennem yaratmakla” suçladı.
Callamard “Çok büyük sayılardaki insan beyin yıkamaya, azaba ve kamplarda öbür aşağılayıcı muamelelere tabi tutulurken, milyonlarca kişinin de yaygın bir müşahede aygıtı yüzünden dehşet ortasında yaşaması insanlığın vicdanını şoke etmeli” dedi.
55 eski mahkumla görüşmelerle hazırlanan 160 sayfalık raporda, “Çin devletinin en azından şu insanlığa karşı kabahatleri işlediğine dair ispatlar var; memleketler arası hukukun temel unsurlarına ters olarak hapsetme ve fizikî özgürlüğün ağır bir biçimde öbür yöntemlerle insanların elinden alınması, azap ve baskı” denildi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü de geçen Nisan’da yayımladığı raporda, Çin hükümetinin insanlığa karşı kabahat işlediğine inandığını belirmişti.
Af Örgütü’nün raporunun müellifi Jonathan Loeb, düzenlediği basın toplantısında örgütün araştırmalarının “soykırım kabahatinin tüm ögelerinin yaşandığına yönelik ispatlar açığa çıkartamadığını”, fakat şimdiye dek “sadece yüzeyin kazındığını” belirtti.
Çin, Sincan’daki tüm insan hakları ihlalleri argümanlarını reddediyor.
‘Ağır şiddet ve yıldırma‘
Uzmanlar Çin’in 2017’de başlayan kovuşturmalarla bir milyon kadar Uygur Türkü ve Müslümanı gözaltına aldığı ve yüzbinlercesini de mahpusa attığı konusunda genelde hemfikir.
Bölgedeki kamplar ve hapishanelerde yaygın fizikî ve ruhsal azap tezleri da var.
Çin hem de, zorla kısırlaştırma, kürtaj, doğum oranlarını ve nüfus yoğunluğunu azaltmak için nüfus değişimi ve dini ve kültürel gelenekleri kırmak için dini önderleri gaye almakla suçlanıyor.
Çin ise bu suçlamaları redediyor ve Sincan’daki kampların, bölgede terörle gayret için kurulan istekli mesleksel eğitim ve radikalleştirmeden arındırma programları olduğunu tez ediyor.
Af Örgütü’nün raporunda “terörle mücadelenin” kitlesel gözaltıları açıklayamayacağı ve Çin hükümetinin faaliyetlerinin “Sincan’ı birtakım kısımlarındaki nüufusu din ve etnik köken temelinde toptan maksat almak için açık bir niyeti ve İslami dini inançlar ve Türki Müslüman etnik-kültürel uygulamaları silmek için ağır şiddet ve yıldırmanın kullanmasını gösterdiği” açıklandı.
Getty Images Çin, bir milyona yakın Uygur Türkünü ve öbür Müslüman halkları Sincan’daki kamplarda tutmakla suçlanıyor.
Af Örgütü, Sincan’daki kamplara alınanların da “kesintisiz bir endoktirinasyon kampanyasının yanı sıra, fizikî ve ruhsal azaba maruz kaldığına” inandıklarını kaydetti.
Rapora bakılırsa bu azap formları içinde, “kaba dayak, elektrik, güçlü durumlarda tutma, ‘kaplan koltuğu’ dahil yasadışı bağlı tutma biçimlerinin kullanması, uykudan yoksun bırakma, duvardan asılma, hayli soğuk ısılara maruz bırakılma ve tecerit hücreleri” bulunuyor.
Öbür yerlerde de var olduğu belirtilen ‘kaplan koltuğu’ bedeni tek bir yere zincirlemek içi çelik bir sandalye ve demir ayaklar ve kelepçelerden oluşan bir düzenek. Af Örgütü’ne konuşan kimi eski mahkumlar, birtakım mahkumların saatler hatta günler boyunca bu sandalyelerde oturtulduğunu söylemiş oldu.
Af Örgütü ayrıyeten, Sincan’daki kampların “Çin’in adalet sisteminin ya da iç hukukunun haricinde faaliyet gösteriyor üzere göründüğünü” ve mahkumların kamplardan hapishanelere gdolayıldüğüne dair deliller da bulunduğunu kaydetti.
Af Örgütü’nün raporunda yer alan bulguların bir birçok daha evvel de bildirilmişti. Lakin bu raporun Çin’in üstündeki baskıyı artırma ihtimali var. ABD Dışişleri Bakanlığı da Sincan’da yaşananları soykırım diye tanımlamış, İngiltere, Kanada, Hollanda ve Litvanya Parlamentoları da bu tanımlamayı yapan kararlar almıştı.
İnsan hakları kuruluşu Memleketler arası Af Örgütü, Çin’in Uygurlar ve öteki Müslüman azılınlıkların yaşadığı ülkenin kuzeybatısındaki Sincan’da insanlığa karşı hata işlediğini söylemiş oldu.
Af örgütü, yeni yayımlanan raporunda BM’ye soruşturma daveti yaptı ve Çin’in Uygurlar, Kazaklar ve öteki Müslüman azınlıkları, kitlesel gözaltılara, gözetlemeye ve azaba tabi tuttuğunu belirtti.
Af Örgütü Genel Sekreteri Agnes Callamard Çin makamlarını “şaşırtıcı ölçülerdeki distopyan bir cehennem yaratmakla” suçladı.
Callamard “Çok büyük sayılardaki insan beyin yıkamaya, azaba ve kamplarda öbür aşağılayıcı muamelelere tabi tutulurken, milyonlarca kişinin de yaygın bir müşahede aygıtı yüzünden dehşet ortasında yaşaması insanlığın vicdanını şoke etmeli” dedi.
55 eski mahkumla görüşmelerle hazırlanan 160 sayfalık raporda, “Çin devletinin en azından şu insanlığa karşı kabahatleri işlediğine dair ispatlar var; memleketler arası hukukun temel unsurlarına ters olarak hapsetme ve fizikî özgürlüğün ağır bir biçimde öbür yöntemlerle insanların elinden alınması, azap ve baskı” denildi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü de geçen Nisan’da yayımladığı raporda, Çin hükümetinin insanlığa karşı kabahat işlediğine inandığını belirmişti.
Af Örgütü’nün raporunun müellifi Jonathan Loeb, düzenlediği basın toplantısında örgütün araştırmalarının “soykırım kabahatinin tüm ögelerinin yaşandığına yönelik ispatlar açığa çıkartamadığını”, fakat şimdiye dek “sadece yüzeyin kazındığını” belirtti.
Çin, Sincan’daki tüm insan hakları ihlalleri argümanlarını reddediyor.
‘Ağır şiddet ve yıldırma‘
Uzmanlar Çin’in 2017’de başlayan kovuşturmalarla bir milyon kadar Uygur Türkü ve Müslümanı gözaltına aldığı ve yüzbinlercesini de mahpusa attığı konusunda genelde hemfikir.
Bölgedeki kamplar ve hapishanelerde yaygın fizikî ve ruhsal azap tezleri da var.
Çin hem de, zorla kısırlaştırma, kürtaj, doğum oranlarını ve nüfus yoğunluğunu azaltmak için nüfus değişimi ve dini ve kültürel gelenekleri kırmak için dini önderleri gaye almakla suçlanıyor.
Çin ise bu suçlamaları redediyor ve Sincan’daki kampların, bölgede terörle gayret için kurulan istekli mesleksel eğitim ve radikalleştirmeden arındırma programları olduğunu tez ediyor.
Af Örgütü’nün raporunda “terörle mücadelenin” kitlesel gözaltıları açıklayamayacağı ve Çin hükümetinin faaliyetlerinin “Sincan’ı birtakım kısımlarındaki nüufusu din ve etnik köken temelinde toptan maksat almak için açık bir niyeti ve İslami dini inançlar ve Türki Müslüman etnik-kültürel uygulamaları silmek için ağır şiddet ve yıldırmanın kullanmasını gösterdiği” açıklandı.
Getty Images Çin, bir milyona yakın Uygur Türkünü ve öbür Müslüman halkları Sincan’daki kamplarda tutmakla suçlanıyor.
Af Örgütü, Sincan’daki kamplara alınanların da “kesintisiz bir endoktirinasyon kampanyasının yanı sıra, fizikî ve ruhsal azaba maruz kaldığına” inandıklarını kaydetti.
Rapora bakılırsa bu azap formları içinde, “kaba dayak, elektrik, güçlü durumlarda tutma, ‘kaplan koltuğu’ dahil yasadışı bağlı tutma biçimlerinin kullanması, uykudan yoksun bırakma, duvardan asılma, hayli soğuk ısılara maruz bırakılma ve tecerit hücreleri” bulunuyor.
Öbür yerlerde de var olduğu belirtilen ‘kaplan koltuğu’ bedeni tek bir yere zincirlemek içi çelik bir sandalye ve demir ayaklar ve kelepçelerden oluşan bir düzenek. Af Örgütü’ne konuşan kimi eski mahkumlar, birtakım mahkumların saatler hatta günler boyunca bu sandalyelerde oturtulduğunu söylemiş oldu.
Af Örgütü ayrıyeten, Sincan’daki kampların “Çin’in adalet sisteminin ya da iç hukukunun haricinde faaliyet gösteriyor üzere göründüğünü” ve mahkumların kamplardan hapishanelere gdolayıldüğüne dair deliller da bulunduğunu kaydetti.
Af Örgütü’nün raporunda yer alan bulguların bir birçok daha evvel de bildirilmişti. Lakin bu raporun Çin’in üstündeki baskıyı artırma ihtimali var. ABD Dışişleri Bakanlığı da Sincan’da yaşananları soykırım diye tanımlamış, İngiltere, Kanada, Hollanda ve Litvanya Parlamentoları da bu tanımlamayı yapan kararlar almıştı.