Rusya’nın en eski insan hakları kuruluşu Memorial’ın kapatılması, gerek ülkede gerekse de dünya çapında reaksiyonlara niye oldu. Stalinist rejimin işlediği hataları ortaya çıkarmada ve Gulag kurbanlarını hatırlamada öne çıkan küme, yetkililer tarafınca kamu tertibini yıkmakla suçlandı.
BBC Rusça Servisi, Memorial’ı bu kadar kıymetli kılan etmenleri inceledi:
30 yıldan uzun bir süre boyunca Memorial, Sovyet siyasi baskılarını ortaya çıkarmak için çalıştı. Ayrıyeten günümüz Rusyasındaki bir epeyce insan hakları ihlali de Memorial tarafınca gün yüzüne çıkarıldı.
Kümenin çalışmaları yetkilileri hiç bir vakit rahat hissettirmedi. Bu niçinle birinci vakit içinderda 2006 yılında ikaz edilen küme, yurt haricinden fon aldıkları argümanıyla da 2014 yılında “yabancı ajanlar” listesine eklendi.
Bu etiket tarihin de hatırlatıcısı niteliğinde. Hakikaten 1930’lı senelerda Sovyetler Birliği’nde de biroldukca kişi haksız yere yabancı casus, hain ve halk düşmanı olmakla suçlanmıştı.
Yaklaşık yüzyıl evvel yabancı casus olmakla suçlanan insanlara ne olduğunu ortaya çıkaran bir örgüt pozisyonundaki Memorial’ın birebir etiketle suçlanması ise ironik.
Örgütü kapatma argümanı, Memorial’ın toplumsal medyadaki birtakım gönderilerini “yabancı ajan” feragatnamesi ile işaretlememesi, ki bu da yasal bir mecburilik.
Memorial’ın avukatı Tatyana Glushkova, kümenin gönderilerinin ve internet sayfalarının birçoklarını gerektiği üzere işaretlediğini ve bunu yapmadığında para cezası ösöylemiş olduğini belirtti.
Küme ve destekçileri, suçlamaların rahatsız edici gerçekleri lisana getiren bir örgütü kapatmak için resmi bir mazeret olduğunu söylüyor.
Sakharov’un mirası
Memorial, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) eski Devlet Lideri Mihail Gorbaçov’un Perestroyka ıslahatları sırasında 1987 yılında kuruldu. Ünlü Sovyet muhalif bilim adamı ve Nobel Barış Mükafatı sahibi Andrei Sakharov tarafınca yönetildi.
Sakharov ve etrafındakiler, Sovyet önderi Josef Stalin periyodunda 1929 ve 1953 yılları içinde gerçekleştirilen baskının gerçek boyutunu ortaya çıkartmaya odaklandılar. bu vakitte, Gulag mecburî çalışma kamplarında on milyonlarca insanın öldürüldüğüne inanılıyor.
1990’da bir Memorial grubu bir devir Gulag’ın en berbat üne sahip Rusya’nın kuzeyindeki Solovky kampına gitti. Buradan, Moskova kent merkezine yerleştirilmek üzere bir anıt taş getirdiler.
Solovetsky Taşı artık, Rus güvenlik servisi FSB’nin (evvelinde NKVD ve sonrasındasında da KGB olan kurum) görkemli binasının karşısında, Lubyanka Meydanı’nda Rusya’nın acımasız tarihinin bir hatırlatıcısı olarak duruyor.
Memorial ayrıyeten Rusya ve öbür Sovyet ülkelerindeki yakın tarihindeki insan hakları ihlallerini de masaya yatırdı. 1991 yılında örgütün farklı bir kolu olarak bir insan hakları merkezi kuruldu. Merkez, siyasi mahkumlar ve ailelerine hukuksal yardımlarda bulunuyordu.
Memorial Lideri Yan Rachinskiy, örgütün Andrei Sakharov’un yüzüncü yaşında kapatılmasının ironik olduğunu söylüyor.
Gulag nedir?
15 yaşındaki Sasha Lavut, Memorial’ın en genç gönüllülerinden biri. İki yıl evvelki bir anma merasimi için el ilanları ve mum dağıtarak küme için çalışmaya başladı. sonrasındasında kümenin TikTok hesabı ve öteki toplumsal medya platformlarıyla ilgilenmeye başladı.
Sasha, ismini eski bir siyasi mahkum olan dedesi Aleksander Lavut’tan aldı. Dedesi, ’70 ve ’80’lerde SSCB’deki insan hakları ihlallerini anlatan önde gelen bir Sovyet yeraltı yayını olan A Chronicle of Current Events’in editörlerinden birisiydi.
Aleksander, Memorial’a katılmasından evvelce aksiyonları niçiniyle 7 yıl mahpus yattı. Akabinde da sürgüne gönderildi.
“Memorial’ı dedemin bir kesimi ve ötürüsıyla benim bir kesimim olarak görüyorum.”
‘Yaptığım en güzel iş’
Üniversiteden beri bir Memorial’da çalışmayı hayal eden 29 yaşındaki Roman Petrishchev, “hayalindeki bir iş” olarak nitelendirdiği kümedeki işine 2020’de başladı.
Örgütün kapanmak zorunda kalacağını öğrenince ise perişan oldu.
29 yaşındaki iş arkadaşı Natasha Sekretareva ise Memorial’a Şubat ayında tıpkı hislerle dahil oldu:
“Harika beşerlerle bir arada yaptığım en yeterli işti. Sonunda topluluğumu bulmuştum.”
Hem Roman birebir vakitte Natasha, örgütün insan hakları kolu için çalışıyor. Geçmişteki baskıları araştırmayan ikili, Rusya’nın mevcut siyasi mahkumlarına yardım ediyor.
Natasha, Memorial’ın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne götürdüğü davalara bakıyor.
Milletlerarası Af Örgütü’nden Marie Struthers, Memorial’ın kapatılması sonucunı “Gulag kurbanlarına ağır bir hakaret” olarak nitelendiriyor.
İnsan hakları aktivisti ve yayıncı Zoya Svetova ise BBC Rusça’ya verdiği demeçte, “Memorial, Perestroyka vaktinde Sovyetler Birliği’nin ve tutuklamaların asla geri dönmeyeceğinin anlaşıldığı vakitte yaratıldı” diye konuşuyor.
Svetova’ya nazaran fakat artık tüm bunların hayatlarına geri dönebileceğine dair bir his var.
Tarih ve nostalji, Vladimir Putin’in liderliğinde değerli bir rol oynuyor. Putin, Aralık ayında Sovyetler Birliği’nin çöküşünü andı ve “Binlerce yıl ortasında bir ortaya getirilmiş olan her şey değerli ölçüde kaybedildi” dedi.
Rusya’nın İkinci Dünya Savaşı’ndaki rolü son vakit içinderda ülkenin anayasasına dahil edildi. Buna bakılırsa, “SSCB’nin savaştaki faaliyetleri hakkında palavralar yaymak” para ve hatta mahpus cezası ile cezalandırılabiliyor.
bir daha de, Sovyet periyodunun baskıları, açıkça göz yumulmasa da, resmi olarak da incelenmedi.
Memorial destekçileri, örgütün mevcut yetkililerin vatansever anlatıya uymadıkları nedeni öne sürülerek Rus tarihinin açığa çıkarmak istemedikleri kısımlarını ortaya çıkardığını söylüyor.
Avukat Daniil Petrov, “Ailelerinin geçmişini incelemiş ve Sovyet arşivlerini görmüş olanlar, muhtemelen ‘yitip giden Sovyet cenneti’ mitlerine direnmeye devam edecekler” diyor.
Petrov, Memorial çalışmalarının “Sovyet propagandasına karşı bir aşılama” olduğuna inanıyor.
Son duruşmada Memorial’ı desteklemek için gelenlerden birisi de Olga. Örgütün kapanmak zorunda kalacağını öğrenince hüznünü şu sözlerle lisana getiriyor:
“Dedem 1937’de idam edildi. Neyle suçlandığını hiç bir vakit tam olarak öğrenemedim. Bana yardım edebilecek tek yer Memorial’di. Artık bu umut da yok oldu.”
Haber: Nataliya Zotova, Anastasia Golubeva, Anna Pushkarskaya, Ilya Barabanov ve Kateryna Khinkulova
BBC Rusça Servisi, Memorial’ı bu kadar kıymetli kılan etmenleri inceledi:
30 yıldan uzun bir süre boyunca Memorial, Sovyet siyasi baskılarını ortaya çıkarmak için çalıştı. Ayrıyeten günümüz Rusyasındaki bir epeyce insan hakları ihlali de Memorial tarafınca gün yüzüne çıkarıldı.
Kümenin çalışmaları yetkilileri hiç bir vakit rahat hissettirmedi. Bu niçinle birinci vakit içinderda 2006 yılında ikaz edilen küme, yurt haricinden fon aldıkları argümanıyla da 2014 yılında “yabancı ajanlar” listesine eklendi.
Bu etiket tarihin de hatırlatıcısı niteliğinde. Hakikaten 1930’lı senelerda Sovyetler Birliği’nde de biroldukca kişi haksız yere yabancı casus, hain ve halk düşmanı olmakla suçlanmıştı.
Yaklaşık yüzyıl evvel yabancı casus olmakla suçlanan insanlara ne olduğunu ortaya çıkaran bir örgüt pozisyonundaki Memorial’ın birebir etiketle suçlanması ise ironik.
Örgütü kapatma argümanı, Memorial’ın toplumsal medyadaki birtakım gönderilerini “yabancı ajan” feragatnamesi ile işaretlememesi, ki bu da yasal bir mecburilik.
Memorial’ın avukatı Tatyana Glushkova, kümenin gönderilerinin ve internet sayfalarının birçoklarını gerektiği üzere işaretlediğini ve bunu yapmadığında para cezası ösöylemiş olduğini belirtti.
Küme ve destekçileri, suçlamaların rahatsız edici gerçekleri lisana getiren bir örgütü kapatmak için resmi bir mazeret olduğunu söylüyor.
Sakharov’un mirası
Memorial, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) eski Devlet Lideri Mihail Gorbaçov’un Perestroyka ıslahatları sırasında 1987 yılında kuruldu. Ünlü Sovyet muhalif bilim adamı ve Nobel Barış Mükafatı sahibi Andrei Sakharov tarafınca yönetildi.
Sakharov ve etrafındakiler, Sovyet önderi Josef Stalin periyodunda 1929 ve 1953 yılları içinde gerçekleştirilen baskının gerçek boyutunu ortaya çıkartmaya odaklandılar. bu vakitte, Gulag mecburî çalışma kamplarında on milyonlarca insanın öldürüldüğüne inanılıyor.
1990’da bir Memorial grubu bir devir Gulag’ın en berbat üne sahip Rusya’nın kuzeyindeki Solovky kampına gitti. Buradan, Moskova kent merkezine yerleştirilmek üzere bir anıt taş getirdiler.
Solovetsky Taşı artık, Rus güvenlik servisi FSB’nin (evvelinde NKVD ve sonrasındasında da KGB olan kurum) görkemli binasının karşısında, Lubyanka Meydanı’nda Rusya’nın acımasız tarihinin bir hatırlatıcısı olarak duruyor.
Memorial ayrıyeten Rusya ve öbür Sovyet ülkelerindeki yakın tarihindeki insan hakları ihlallerini de masaya yatırdı. 1991 yılında örgütün farklı bir kolu olarak bir insan hakları merkezi kuruldu. Merkez, siyasi mahkumlar ve ailelerine hukuksal yardımlarda bulunuyordu.
Memorial Lideri Yan Rachinskiy, örgütün Andrei Sakharov’un yüzüncü yaşında kapatılmasının ironik olduğunu söylüyor.
Gulag nedir?
- Sovyetler Birliği’ndeki devletin esir kampı ağı olan Gulag ismini, Rusçada kampların yönetim merkezi manasına gelen “Glavnoye Upravleniye Lagerei”den alıyor.
- Başlangıçta birinci Sovyet başkanı Vladimir Lenin devrinde kurulan kamplar, Josef Stalin devrinde ise büyüdü. 1960’ta Stalin’in halefi Nikita Kruşçev tarafınca da kaldırıldı.
- Aleksander Solzhenitsyn’in “Gulag Ekip Adaları” kitabı, Sovyet hapishane sistemi ortasındaki hayata ışık tuttu. 1918 ile 1956 yılları içinde yaklaşık 50 milyon insanın çalışma kamplarından geçtiği varsayım ediliyor.
- Eski siyasi mahkum ve Nobel ödüllü müellifin kitabının kopyaları 1960’ların sonlarından itibaren SSCB’de yayıldı.
15 yaşındaki Sasha Lavut, Memorial’ın en genç gönüllülerinden biri. İki yıl evvelki bir anma merasimi için el ilanları ve mum dağıtarak küme için çalışmaya başladı. sonrasındasında kümenin TikTok hesabı ve öteki toplumsal medya platformlarıyla ilgilenmeye başladı.
Sasha, ismini eski bir siyasi mahkum olan dedesi Aleksander Lavut’tan aldı. Dedesi, ’70 ve ’80’lerde SSCB’deki insan hakları ihlallerini anlatan önde gelen bir Sovyet yeraltı yayını olan A Chronicle of Current Events’in editörlerinden birisiydi.
Aleksander, Memorial’a katılmasından evvelce aksiyonları niçiniyle 7 yıl mahpus yattı. Akabinde da sürgüne gönderildi.
“Memorial’ı dedemin bir kesimi ve ötürüsıyla benim bir kesimim olarak görüyorum.”
‘Yaptığım en güzel iş’
Üniversiteden beri bir Memorial’da çalışmayı hayal eden 29 yaşındaki Roman Petrishchev, “hayalindeki bir iş” olarak nitelendirdiği kümedeki işine 2020’de başladı.
Örgütün kapanmak zorunda kalacağını öğrenince ise perişan oldu.
29 yaşındaki iş arkadaşı Natasha Sekretareva ise Memorial’a Şubat ayında tıpkı hislerle dahil oldu:
“Harika beşerlerle bir arada yaptığım en yeterli işti. Sonunda topluluğumu bulmuştum.”
Hem Roman birebir vakitte Natasha, örgütün insan hakları kolu için çalışıyor. Geçmişteki baskıları araştırmayan ikili, Rusya’nın mevcut siyasi mahkumlarına yardım ediyor.
Natasha, Memorial’ın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne götürdüğü davalara bakıyor.
- Avrupa Parlamentosu, Sakharov Fikir Özgürlüğü Ödülü’nü Rus muhalif önder Aleksey Navalni’ye verdi
- Rus İhtilali, dünyada milyonlarca kişinin hayatını değiştirdi
Milletlerarası Af Örgütü’nden Marie Struthers, Memorial’ın kapatılması sonucunı “Gulag kurbanlarına ağır bir hakaret” olarak nitelendiriyor.
İnsan hakları aktivisti ve yayıncı Zoya Svetova ise BBC Rusça’ya verdiği demeçte, “Memorial, Perestroyka vaktinde Sovyetler Birliği’nin ve tutuklamaların asla geri dönmeyeceğinin anlaşıldığı vakitte yaratıldı” diye konuşuyor.
Svetova’ya nazaran fakat artık tüm bunların hayatlarına geri dönebileceğine dair bir his var.
Tarih ve nostalji, Vladimir Putin’in liderliğinde değerli bir rol oynuyor. Putin, Aralık ayında Sovyetler Birliği’nin çöküşünü andı ve “Binlerce yıl ortasında bir ortaya getirilmiş olan her şey değerli ölçüde kaybedildi” dedi.
Rusya’nın İkinci Dünya Savaşı’ndaki rolü son vakit içinderda ülkenin anayasasına dahil edildi. Buna bakılırsa, “SSCB’nin savaştaki faaliyetleri hakkında palavralar yaymak” para ve hatta mahpus cezası ile cezalandırılabiliyor.
bir daha de, Sovyet periyodunun baskıları, açıkça göz yumulmasa da, resmi olarak da incelenmedi.
Memorial destekçileri, örgütün mevcut yetkililerin vatansever anlatıya uymadıkları nedeni öne sürülerek Rus tarihinin açığa çıkarmak istemedikleri kısımlarını ortaya çıkardığını söylüyor.
Avukat Daniil Petrov, “Ailelerinin geçmişini incelemiş ve Sovyet arşivlerini görmüş olanlar, muhtemelen ‘yitip giden Sovyet cenneti’ mitlerine direnmeye devam edecekler” diyor.
Petrov, Memorial çalışmalarının “Sovyet propagandasına karşı bir aşılama” olduğuna inanıyor.
Son duruşmada Memorial’ı desteklemek için gelenlerden birisi de Olga. Örgütün kapanmak zorunda kalacağını öğrenince hüznünü şu sözlerle lisana getiriyor:
“Dedem 1937’de idam edildi. Neyle suçlandığını hiç bir vakit tam olarak öğrenemedim. Bana yardım edebilecek tek yer Memorial’di. Artık bu umut da yok oldu.”
Haber: Nataliya Zotova, Anastasia Golubeva, Anna Pushkarskaya, Ilya Barabanov ve Kateryna Khinkulova
- BBC, Rusya’da 60 yıldır aydınlatılamayan Dyatlov Geçidi olayını inceledi