NATO’ya üye 30 ülkenin devlet ve hükümet liderleri Brüksel’de bir ortaya geliyor. İttifak’ın ana gündem hususlarını, askeri bir muhteşem güç olma yolunda ilerleyen Çin Halk Cumhuriyeti ile bağlar, Rusya tehlikesine karşı alınması gereken tedbirler ve NATO ortasındaki ıslahat teşebbüsü olan “NATO 2030” oluşturuyor.
Tepe bununla birlikte Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Lideri Joe Biden’ın katıldığı birinci NATO toplantısı olma özelliğini taşıyor. Donald Trump ile güç bir devir geçiren NATO’da, ABD Başkanlığına Biden’ın seçilmiş olması İttifak ortasında hissedilir bir rahatlama yaratmış durumda.
Brüksel’de toplanan NATO Tepesi’nde öncelikli olarak transatlantik alakaların bir daha düzenlenmesi bekleniyor. Lakin art planda tartışılacak hayli sayıda gündem unsuru var. İşte NATO Tepesi’nin tartışmalı hususları:
Başına buyruk değil, fazlaca sesli iştirak
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Türkiye’nin NATO’ya bilgi vermeden Suriye’nin kuzebir daha askeri müdahalede bulunduğu ve devrin ABD Lideri Trump’ın askeri birlikleri uyumsuz bir biçimde bölgeden çektiği nedeni öne sürülerek, 2019’da NATO’nun “beyin mevti gerçekleşmiştir” açıklamasında bulunmuştu. Macron’un bu eleştirisi “NATO 2030” başlıklı bir ıslahat teşebbüsünün de başlatılmasına niye oldu. Islahatın amaçları içinde daha yeterli işleyen bir siyasi uyumun sağlanması yer alıyor. Diplomatlar, NATO ortasında yeni tartışma forumları oluşturulması ve NATO dışişleri bakanlarının yılda iki yerine üç defa bir ortaya gelmesi üzere tekliflerde bulunuyor.
Afganistan’daki belirsizlik
Trump’ın planladığı üzere, NATO 20 yıl daha sonra Afganistan’dan çekiliyor. Müttefiklerin sabırsız sorularına karşın, Biden’in geri çekilme için bir vakit çizelgesi belirlemesi ve şartların radikal İslamcı Taliban’la temaslı olup olmadığına karar vermesi aylar sürdü. Artık bu bahiste en son karar alındı. Fakat Afganistan’daki belirsizliğe tahlil bulunamadı. Geri çekilme sembolik olarak, Afganistan’a asker konuşlandırılmasına yol açan ABD’de 2001 yılındaki terör hücumlarının yıldönümü olan 11 Eylül’de tamamlanacak.
Putin’e daha açık olunmalı
NATO, Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhak etmesine ve Ukrayna’daki çatışmalara yeni bir konsept ile reaksiyon koyamadı. Doğulu müttefikler kendilerini tehdit altında hissedince NATO hayli sayıda askerin süratli bir biçimde intikal ettirilmesi konusunda yeteneğini geliştirdi. Biden’ın çarşamba günü Cenevre’de Vladimir Putin ile birinci kere bir ortaya gelmedilk evvel NATO Tepe deklarasyonunda, Rusya ile ilgili izlenecek yol hakkında net bir açıklama yapması bekleniyor.
Uzay akınlarında ne yapılacak?
NATO üyeleri 2019 yılında uzayı, kara, hava, deniz ve siber bölgelerle birlikte askeri ittifakın beşinci operasyonel alanı haline getirmeye karar vermişti. Lakin NATO’nun faaliyet alanları içinde uzayın da bulunup bulunmadığı çabucak hemen netlik kazanmış değil. Tepede, mesela irtibat için değerli olan uydulara yönelik ağır taarruzlar kelam konusu olduğunda izlenecek yolun açıklığa kavuşturulması bekleniyor.
Yeni silah sistemlerinde rekabet
NATO özerk silahlar, yapay zekâ yahut giderek daha karmaşık hale gelen siber hücumlar karşısında teknolojik olarak düzeyini yüksek tutmaya kararlı. Bu niçinle tepede, yeni kurulan şirketler (start up), sanayi kümeleri ve üniversiteler içinde, silahlanma konusundaki iş birliğini teşvik etmek için bir teknoloji merkezi kurulması konusu da gündeme gelecek. Üye devletlerin kelam konusu merkeze, NATO İnovasyon Fonu aracılığıyla ekonomik dayanak sağlaması öngörülüyor.
Yüksek savunma harcamaları tartışması sürüyor
Trump idaresi sırasında ana tartışma konusu, yüksek savunma harcamalarıydı. Bu mevzu kapanmış değil. NATO bilgilerine bakılırsa, 30 üyeden yalnızca 10’u, 2021’de savunma bütçelerinin yüzde 2’si kadar olan bir meblağı NATO’ya aktardı. Bunu yerine getirmeyen Almanya ve öteki ülkeler, önümüzdeki senelerda Washington’dan Trump periyodundaki kadar olmasa da bir baskı bakılırsabilir.
Finansman tartışmaları
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, ıslahat sürecinde NATO misyonlarının ortak finansmanının da artırılmasını hedefliyor. NATO üyeleri, 2,5 milyar euroluk toplam bütçe için yıllık savunma harcamalarının yüzde 0,3’ünü ödüyorlar. Stoltenberg’in meblağı iki katına çıkarma önerisi ise Fransa’nın itirazı niçiniyle gerçekleşmedi.
Çin’e gözden geçirilmiş stratejik yaklaşım
Çin’le ilgili stratejik konsept 2010 yılına dayanıyor ve yeni zorluklara karşılık verebilmesi için güncellenmesi gerekiyor. Bu kapsamda Çin’in artan askeri gücünün de ele alınması tartışılıyor. Fakat NATO müttefiklerinin birçok bu mevzudan Washington kadar telaşlı değil. NATO’nun gelecekte bölgede askeri olarak sonlu bir varlığa sahip olmaya devam edeceği ise aşikâr. Stratejik yaklaşımın 2022’deki NATO Doruğu’na kadar gözden geçirilmesi bekleniyor.
Öte yandan Alman basın ajansı dpa, NATO’nun birinci sefer Çin’e memleketler arası yükümlülüklerine uyma ve sorumluluklarına bakılırsa hareket etme daveti yapacağını duyurdu. Ajansın geçtiği habere göre Pekin Hükümeti ayrıyeten nükleer faaliyetleri konusunda şeffaf olmaya ve inanç artırıcı teşebbüslerde bulunmaya teşvik edilecek. Haberde hem de, NATO’nun mümkün olan her alanda Çin ile yapan bir diyalog sürdürmeyi planladığı ve iklim değişikliği üzere alanlarda iş birliğine açık olduğu da açıklandı.
AFP,dpa / TY,ET
© Deutsche Welle Türkçe
Tepe bununla birlikte Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Lideri Joe Biden’ın katıldığı birinci NATO toplantısı olma özelliğini taşıyor. Donald Trump ile güç bir devir geçiren NATO’da, ABD Başkanlığına Biden’ın seçilmiş olması İttifak ortasında hissedilir bir rahatlama yaratmış durumda.
Brüksel’de toplanan NATO Tepesi’nde öncelikli olarak transatlantik alakaların bir daha düzenlenmesi bekleniyor. Lakin art planda tartışılacak hayli sayıda gündem unsuru var. İşte NATO Tepesi’nin tartışmalı hususları:
Başına buyruk değil, fazlaca sesli iştirak
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Türkiye’nin NATO’ya bilgi vermeden Suriye’nin kuzebir daha askeri müdahalede bulunduğu ve devrin ABD Lideri Trump’ın askeri birlikleri uyumsuz bir biçimde bölgeden çektiği nedeni öne sürülerek, 2019’da NATO’nun “beyin mevti gerçekleşmiştir” açıklamasında bulunmuştu. Macron’un bu eleştirisi “NATO 2030” başlıklı bir ıslahat teşebbüsünün de başlatılmasına niye oldu. Islahatın amaçları içinde daha yeterli işleyen bir siyasi uyumun sağlanması yer alıyor. Diplomatlar, NATO ortasında yeni tartışma forumları oluşturulması ve NATO dışişleri bakanlarının yılda iki yerine üç defa bir ortaya gelmesi üzere tekliflerde bulunuyor.
Afganistan’daki belirsizlik
Trump’ın planladığı üzere, NATO 20 yıl daha sonra Afganistan’dan çekiliyor. Müttefiklerin sabırsız sorularına karşın, Biden’in geri çekilme için bir vakit çizelgesi belirlemesi ve şartların radikal İslamcı Taliban’la temaslı olup olmadığına karar vermesi aylar sürdü. Artık bu bahiste en son karar alındı. Fakat Afganistan’daki belirsizliğe tahlil bulunamadı. Geri çekilme sembolik olarak, Afganistan’a asker konuşlandırılmasına yol açan ABD’de 2001 yılındaki terör hücumlarının yıldönümü olan 11 Eylül’de tamamlanacak.
Putin’e daha açık olunmalı
NATO, Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhak etmesine ve Ukrayna’daki çatışmalara yeni bir konsept ile reaksiyon koyamadı. Doğulu müttefikler kendilerini tehdit altında hissedince NATO hayli sayıda askerin süratli bir biçimde intikal ettirilmesi konusunda yeteneğini geliştirdi. Biden’ın çarşamba günü Cenevre’de Vladimir Putin ile birinci kere bir ortaya gelmedilk evvel NATO Tepe deklarasyonunda, Rusya ile ilgili izlenecek yol hakkında net bir açıklama yapması bekleniyor.
Uzay akınlarında ne yapılacak?
NATO üyeleri 2019 yılında uzayı, kara, hava, deniz ve siber bölgelerle birlikte askeri ittifakın beşinci operasyonel alanı haline getirmeye karar vermişti. Lakin NATO’nun faaliyet alanları içinde uzayın da bulunup bulunmadığı çabucak hemen netlik kazanmış değil. Tepede, mesela irtibat için değerli olan uydulara yönelik ağır taarruzlar kelam konusu olduğunda izlenecek yolun açıklığa kavuşturulması bekleniyor.
Yeni silah sistemlerinde rekabet
NATO özerk silahlar, yapay zekâ yahut giderek daha karmaşık hale gelen siber hücumlar karşısında teknolojik olarak düzeyini yüksek tutmaya kararlı. Bu niçinle tepede, yeni kurulan şirketler (start up), sanayi kümeleri ve üniversiteler içinde, silahlanma konusundaki iş birliğini teşvik etmek için bir teknoloji merkezi kurulması konusu da gündeme gelecek. Üye devletlerin kelam konusu merkeze, NATO İnovasyon Fonu aracılığıyla ekonomik dayanak sağlaması öngörülüyor.
Yüksek savunma harcamaları tartışması sürüyor
Trump idaresi sırasında ana tartışma konusu, yüksek savunma harcamalarıydı. Bu mevzu kapanmış değil. NATO bilgilerine bakılırsa, 30 üyeden yalnızca 10’u, 2021’de savunma bütçelerinin yüzde 2’si kadar olan bir meblağı NATO’ya aktardı. Bunu yerine getirmeyen Almanya ve öteki ülkeler, önümüzdeki senelerda Washington’dan Trump periyodundaki kadar olmasa da bir baskı bakılırsabilir.
Finansman tartışmaları
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, ıslahat sürecinde NATO misyonlarının ortak finansmanının da artırılmasını hedefliyor. NATO üyeleri, 2,5 milyar euroluk toplam bütçe için yıllık savunma harcamalarının yüzde 0,3’ünü ödüyorlar. Stoltenberg’in meblağı iki katına çıkarma önerisi ise Fransa’nın itirazı niçiniyle gerçekleşmedi.
Çin’e gözden geçirilmiş stratejik yaklaşım
Çin’le ilgili stratejik konsept 2010 yılına dayanıyor ve yeni zorluklara karşılık verebilmesi için güncellenmesi gerekiyor. Bu kapsamda Çin’in artan askeri gücünün de ele alınması tartışılıyor. Fakat NATO müttefiklerinin birçok bu mevzudan Washington kadar telaşlı değil. NATO’nun gelecekte bölgede askeri olarak sonlu bir varlığa sahip olmaya devam edeceği ise aşikâr. Stratejik yaklaşımın 2022’deki NATO Doruğu’na kadar gözden geçirilmesi bekleniyor.
Öte yandan Alman basın ajansı dpa, NATO’nun birinci sefer Çin’e memleketler arası yükümlülüklerine uyma ve sorumluluklarına bakılırsa hareket etme daveti yapacağını duyurdu. Ajansın geçtiği habere göre Pekin Hükümeti ayrıyeten nükleer faaliyetleri konusunda şeffaf olmaya ve inanç artırıcı teşebbüslerde bulunmaya teşvik edilecek. Haberde hem de, NATO’nun mümkün olan her alanda Çin ile yapan bir diyalog sürdürmeyi planladığı ve iklim değişikliği üzere alanlarda iş birliğine açık olduğu da açıklandı.
AFP,dpa / TY,ET
© Deutsche Welle Türkçe