Bedel Akal
Olaf Scholz’un başbakanlığı devralmasıyla Almanya’nın dış siyasetinde da yeni bir periyot başlıyor.
Toplumsal Demokrat Parti (SPD), Hür Demokrat Parti (FPD) ve Yeşillerin kurduğu koalisyon hükümeti, Avrupa Birliği’nin (AB) ve ABD ile transatlantik münasebetlerin güçlendirilmesini, dış siyasette demokratik bedellere, insan haklarına, iklim ve etraf siyasetlerine öncelik verilmesini savunuyor.
Almanya’nın en kıymetli dış siyaset başlıkları içinde yer alan Türkiye ile alakaların nasıl şekilleneceği de merak konusu.
Pekala Scholz hükümeti, Türkiye ile ilgilerde nasıl bir yol haritası izleyecek? Ankara ile dış siyaset, savunma, güvenlik ve iktisat alanlarında işbirliği ve diyaloğu şekillendirecek kilit kabine üyeleri kim? Yeni hükümetin koalisyon kontratı, atılacak adımlar hakkında hangi ipuçlarını veriyor? Merak edilen soruların karşılıklarını dört başlıkta derledik:
1. Yeni Başbakan Olaf Scholz Türkiye’ye nasıl bakıyor?
Almanya’nın dış siyaseti büyük ölçüde başbakanlıkta şekilleniyor ve yeni devirde de buna istikamet verecek isim Olaf Scholz olacak. bundan evvelki hükümette Maliye Bakanı olarak bakılırsav yapan Scholz, Türkiye’yi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı epeyce yakından tanıyor, iki ülke bağlarının iktisattan güvenliğe pek hayli başlıktaki kuvvetli gündem unsurlarına de hakim bir isim.
Erdoğan liderliğindeki Türkiye’nin artan oranda otoriterleştiğini, demokratik muhalefetin büyük ölçüde sonlandırıldığını, insan hakları ve demokrasinin gerilediğini, AB üyelik müzakerelerinin bu şartlar altında sürdürülemeyeceğini söylemekle birlikte Scholz, tıpkı Merkel üzere Türkiye’nin AB ve Almanya için kıymetli bir ülke olduğunu, diyaloğun güç da olsa sürdürülmesi gerektiğini savunuyor.
halbuki Scholz, Türkiye’nin AB üyeliğine takviye veren Alman siyasetçiler içinde yer alıyordu. Merkel’in Türkiye için AB’ye tam üyelik yerine imtiyazlık paydaşlık teklifine itiraz eden siyasetçilerden olan Scholz, yıllar evvel “Almanya’daki Türkiye kökenli göçmenlerin ahengini güçlendirmek isteyenler, Türkiye’nin AB’ye entegrasyonunu imkansız bir şey olarak görmemeli” demişti. Fakat Türkiye’de son senelerda demokrasi ve hukuk devleti alanındaki gerileme niçiniyle artık Scholz de bu mevzuda rastgele bir açıklama yapmıyor.
Dış siyaset uzmanları, Scholz’ün Almanya’nın stratejik çıkarları gerektiği ölçüde AKP hükümeti ile işbirliğini sürdürmeye çalışacağı görüşünde. Türkiye’nin AB ile ilgilerinin nasıl şekillendireceği ise Erdoğan daha sonrası periyotta ele alınmak isteniyor, “bekle gör” siyaseti izleniyor. Öte yandan Scholz hükümetinin de Türkiye’nin mesken sahipliği yaptığı sığınmacılar için mali yardımların sürdürülmesinden yana olacağı belirtiliyor.
Scholz, dün yaptığı açıklamayla, yeni periyotta Almanya’nın dış siyasetinde demokrasiye vurgunun da güçlendirileceği bildirisini verdi. Scholz, koalisyon kontratının imzalanmasının akabinde dış siyaset evvelarini soran gazetecilere, demokrasilerle işbirliğinin kıymetine vurgu yaparak cevap verdi.
ABD Lideri Joe Biden’ın memleketler arası alakalarda demokrasiler ittifakını ön plana çıkarmış olmasından ötürü kendisine müteşekkir olduğunu kaydeden Scholz, “Çok taraflı siyasetimiz daima birtakım ülkeleri birbirine bağlayan özellikler olduğu görüşüne dayanıyor, bunlar da özgürlük, hukuk devleti, demokrasi ve insan haklarıdır” diye konuştu.
Bu açıklama hem de Erdoğan’a da bir ileti niteliği taşıyor. Scholz, Merkel’ın halefi olarak Roma’daki G20 önderler zirvesine gitmiş, Erdoğan ile görüşmeye katılmıştı. Artık gözler Scholz’ün Erdoğan ile birinci telefon görüşmesini, ardından de birinci yüz yüze temasın ne vakit gerçekleştirileceğine çevrildi.
Scholz birinci resmi yurtdışı ziyaretini, AB Devir Başkanlığı’nı devralmaya hazırlanan Fransa’ya gerçekleştirecek. Scholz’ün Paris’te bir ortaya geleceği Cumhurbaşkanı Emanuel Macron ile Türkiye ile alakalarda önümüzdeki devir nasıl bir ortak tavır sergilenebileceğinin de ele alınması bekleniyor. Scholz’ün birinci katılacağı memleketler arası tepe de ABD Lideri Joe Biden’ın 9-10 Aralık’ta videokonferans yoluyla yapılacak, Erdoğan’ın ise davet edilmediği “Demokrasi Zirvesi” olacak.
2. Yeni kabinede Türkiye ile münasebetlerin şekillenmesinde yükü olacak bakanlar kimler? Türkiye yaklaşımları hakkında neler biliniyor?
Almanya’da yeni koalisyon hükümetinin en değerli özelliklerinden biri, tarihte en hayli bayan bakanın misyon yapacağı hükümet olması. Kabinenin yarısı bayan siyasetçilerden oluşurken dışişleri, savunma, içişleri üzere Türkiye ile bağlantılarda belirleyici olan bakanlıkların başında da bayanlar olacak.
Yeşiller Partili Annalena Baerbock dışişleri bakanlığını, SPD’li Nancy Faeser içişleri bakanlığını, SPD’li Christine Lambrecht de savunma bakanlığını devralıyor. Baerbock üzere Lambrecht de demokrasi ve insan hakları bahislerinde hassasiyetleyle biliniyor. Son olarak Merkel hükümetinde, Adalet Bakanı olarak nazaranv yapan Lambrecht, Türkiye hususlarını yakından bilen bir isim olarak tanınıyor.
Koalisyon kontratında, Türkiye’de demokrasi ve insan haklarının gerilemesine değinen ve bayan haklarına da bilhassa atıfta bulunan hükümet üyelerinin, ikili bağlantılarda bu hususları gündemde tutmaları ve özel ilgi göstermeleri bekleniyor. AKP hükümeti devrinde Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi, son senelerda bayana yönelik şiddet hareketlerindeki artış, bilhassa Toplumsal Demokratlar ve Yeşiller partisinin yakından izlediği ve çeşitli toplantılarda gündeme getirdiği gelişmeler içinde bulunuyor.
Gelecek periyotta Türkiye ile alakalar konusunda öne çıkacak olan isim ise Almanya’nın yeni dışişleri bakanı Annalena Baerbock olacak. Almanya’nın birinci bayan dışişleri bakanı olacak olan Baerbock, geçtiğimiz günlerde vizyonunu açıklarken demokrasi ve insan hakları üzere kıymetleri öncelikli tutan bir dış siyaset anlayışını savunmuştu. Baerbock, bedellerin taraf verdiği bir dış siyaset anlayışında, hem diyalogun birebir vakitte gerektiğinde sert biçimlerin uygulanabileceğini tabir etmişti.
Daha evvel Türkiye konusunda yaptığı açıklamalarda demokrasi ve insan hakları alanındaki gerilemeleri eleştirmiş olan Baerbock, demokrasi ve hukuk devletine dönüş olmadıkça mali yardımların yapılmaması gerektiğini savunmuştu. Baerbock, “kuvvetli bir iktisadın gereklilikleri demokrasi ve hukukun üstünlüğüdür” demişti. Yeşiller’in kıymetli isimlerinden olan Baerbock, Türkiye’nin AB müzakerelerinin dondurulmasını savunmuş, lakin üyelik sürecine büsbütün son verilmesi davetlerine dayanak vermemişti. Baerbock, Türkiye’de demokrasiyi ve insan haklarını savunan bölümlere takviye verilmesini istemişti.
Muhalefetteyken Merkel’in Türkiye’ye yönelik siyasetini eleştiren Baerbock, Suriye’deki askeri operasyonları daha sonrasında Türkiye’ye silah satışının durdurulması, onay verilmiş savunma sanayi mamüllerinin teslim edilmemesi ve bir daha Türkiye’ye ihracat garantilerinin verilmemesi davetlerinde bulunmuştu. Yeşiller partisi, sığınmacıların iltica hakkını ihlal ettiği nedeni öne sürülerek AB-Türkiye mutabakatını eleştirirken, Baerbock da bu tenkitlere katılan isimlerden biri olmuştu. Baerbock, bu mutabakatın başarısız olduğunu, geçmişin yanlışlardan ders alınarak yeni bir mutabakatın müzakere edilmesi gerektiğini, bu mutabakatın da hukukun üstünlüğü ile garanti altına alınmasının ehemmiyet taşıdığını söylemişti.
Artık dikkatler, bu görüşleriyle tanınan Baerbock’un Türkiye ile bağlarda nasıl bir tavır takınacağına, Türk mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile temaslarına çevrildi.
3. Koalisyon partileri Türkiye ile ilgiler için nasıl bir yol haritası belirledi? Koalisyon kontratı ne öngörüyor? Merkel hükümetinden farklı mı?
Uzun soluklu müzakerelerinin akabinde koalisyon ortakları tarafınca Salı günü imzalanan 177 sayfalık koalisyon mukavelesinde Türkiye ile bağlar “İkili ve Bölgesel İlişkiler” başlığı altında yer alıyor. Bu kısımda, ABD, İngiltere, Ukrayna, Belarus ve Rusya ile bağlardan daha sonra Türkiye’ye yer veriliyor, iki kısa paragrafta Alman-Türk bağlarında benimsenen ana parametreler aktarılıyor.
“Endişe verici iç siyasi gelişmeler ve dış siyaset tansiyonlarına karşın Türkiye bizim AB’nin kıymetli bir komşusu ve NATO partneri olmaya devam ediyor” cümlesinin çabucak akabinde Almanya’daki Türkiye kökenli nüfusun büyüklüğüne vurgu yapılarak bunun iki ülke içinde özgün bir yakınlık oluşturduğu söz ediliyor.
Türkiye’deki sivil toplum ile alakaların güçlendirilmesine vurgu yapılan kontratta, “Demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan, bayan ve azınlık hakları büyük ölçüde kısıtlandı. Bu niçinle iştirak müzakerelerinde fasıl kapatmayacağız ve yenisini açmayacağız. AB-Türkiye Diyalog Gündemini canlandıracağız, sivil toplum ile diyalogu, gençlik değişim programlarını genişleteceğiz” deniliyor.
Yeni hükümetin koalisyon kontratında “AB komşusu” vurgusu yapılan Türkiye’ye, AB’nin genişlemesine ait kısımda ise yer verilmiyor. Genişleme perspektifi Batı Balkanlar’dan altı ülkeyle sonlu tutuluyor, bu ülkelerin AB’ye tam üyeliğinin desteklendiği, Kopenhag kriterlerini karşılamalarını sağlayacak takviyelerin de verileceği vurgulanıyor.
Hristiyan Birlik (CDU/CSU ) partileri ile SPD’nin Angela Merkel başbakanlığında 2018 yılında kurduğu bundan evvelki hükümetin koalisyon kontratında de Türkiye “AB’nin komşusu” olarak nitelendirilmişti. Merkel hükümeti, “Çok taraflı bağlarımızın bulunduğu Türkiye Almanya’nın değerli bir partneri ve AB’nin komşusudur. Bu niçinle Türkiye ile âlâ münasebetlere özel bir ilgimiz var” tabirlerine yer verdiği koalisyon kontratında, Türkiye’de demokrasi, hukuk devleti ve insan haklarının uzun bir müddetdir kötüleştiği, bu niçinle AB müzakerelerinde fasıl kapatmak ve yeni fasıl açmak istenmediği kayda geçirilmişti. Vize serbestisi ve Gümrük Birliği’nin genişletilmesine yer verilirken, bu konularda fakat Türkiye’nin gerekli koşulları yerine getirmesi halinde adım atılacağı belirtilmişti.
Yeni hükümetin koalisyon kontratında ise Türkiye’nin ne vize serbestisi ne de Gümrük Birliği’nin güncellenmesi beklentilerine yer verilmemesi dikkat çekiyor.
4. Yeni hükümetin dış siyasetinde Türkiye’yi etkilemesi olası temel prensipler ve stratejik evvelar neler?
Koalisyon kontratı, Scholz’ün açıklamalarında altını çizdiği üzere, Almanya’nın yeni devirde dış siyasette, demokrasi ve insan hakları bahislerine daha fazla yük vereceğini gösteriyor.
Almanya’nın yeni koalisyon hükümeti, tıpkı ABD’deki Biden idaresi üzere, dış siyasetinde “demokratik ortaklar ile işbirliğini güçlendirmeyi” hedefliyor, “Demokrasiler İttifakı” üzere teşebbüslerin destekleneceğini, güçlendireceğini beyan ediyor. Dış siyaset ve güvenlik siyasetlerinin ana maksadının “Avrupa’da özgür ömür biçimin koruması ve dünya genelinde barışın ve insan haklarının korunması” olduğu belirtilen koalisyon mukavelesinde, barış, özgürlükler, insan hakları, demokrasi ve hukuk devletinden yana hal almanın, bunlan için efor göstermenin, dış siyasetin vazgeçilemez temellerinden olduğu vurgulanıyor.
Yeni hükümet, savunma sanayi alanında işbirliği, silah ihracatı üzere konularda da, daha kısıtlayıcı bir çerçeve getirmeyi, bu mevzuda başka AB ülkeleriyle birlikte bağlayıcı unsurlar belirleyip daha yakın işbirliği ortasında hareket etmeyi planlıyor.
Bugün dünyada, demokrasiyle yönetilen ülkeler ile otoriter idareler içinde sistemsel rekabet yaşandığına işaret edilen koalisyon kontratında, yeni hükümetin siyasetlerinde insan haklarının “bir pusula” olacağının altı çiziliyor. Scholz liderliğindeki yeni hükümet, özgürlükleri, demokrasi ve insan haklarını kuvvetli bir biçimde savunmayı, bilhassa demokratik bedelleri paylaşan ülkelerle dış siyaset, güvenlik ve ekonomik kalkınma Almanya’da SPD, FDP ve Yeşiller koalisyon mukavelesini imzaladınlarında iştirakleri derinleştirmeyi vaat ediyor.
Bu çerçevede sivil toplum ile de işbirliği yapılacağı, ayrıyeten milletlerarası fazlaca taraflılığın da bir daha güçlendirilmesi için efor gösterileceği belirtilirken, “Avrupa Kurulu’nun kurum ve çalışma yetkinliğini güçlendirmek, Avrupa Kurulu’nu otoriter üyelerin tüm zayıflatma teşebbüslerine karşı savunmak istiyoruz” vurgusu da dikkat çekiyor.
Barış, refah ve özgürlükler için Avrupa demokrasilerinin güçlendirilmesi, içerideki popülist hareketlere ve dışarıdan müdahelelere karşı hukuk devletinin kararlılıkla savunulması, koalisyon mukavelesinin dış siyaset stratejsinde altı çizilen bahisler içinde bulunuyor. AB’nin stratejik otonomiye sahip kuvvetli bir aktör olmasını destekleyen koalisyon ortakları, dijitalleşme ve iklim müdafaayı AB siyasetlerindeki öbür evvelari olarak sıralıyorlar.
Alman dış siyaseti ve güvenlik siyasetlerinde, yeni devirde demokrasi ve insan hakları hususlarının daha fazla tartı kazanması beklenirken, siyasi gözlemciler, bu yeni yaklaşımın Almanya-Türkiye bağlantılarında de belirleyici ögelerden biri olacağını lisana getiriyorlar.
Olaf Scholz’un başbakanlığı devralmasıyla Almanya’nın dış siyasetinde da yeni bir periyot başlıyor.
Toplumsal Demokrat Parti (SPD), Hür Demokrat Parti (FPD) ve Yeşillerin kurduğu koalisyon hükümeti, Avrupa Birliği’nin (AB) ve ABD ile transatlantik münasebetlerin güçlendirilmesini, dış siyasette demokratik bedellere, insan haklarına, iklim ve etraf siyasetlerine öncelik verilmesini savunuyor.
Almanya’nın en kıymetli dış siyaset başlıkları içinde yer alan Türkiye ile alakaların nasıl şekilleneceği de merak konusu.
Pekala Scholz hükümeti, Türkiye ile ilgilerde nasıl bir yol haritası izleyecek? Ankara ile dış siyaset, savunma, güvenlik ve iktisat alanlarında işbirliği ve diyaloğu şekillendirecek kilit kabine üyeleri kim? Yeni hükümetin koalisyon kontratı, atılacak adımlar hakkında hangi ipuçlarını veriyor? Merak edilen soruların karşılıklarını dört başlıkta derledik:
1. Yeni Başbakan Olaf Scholz Türkiye’ye nasıl bakıyor?
Almanya’nın dış siyaseti büyük ölçüde başbakanlıkta şekilleniyor ve yeni devirde de buna istikamet verecek isim Olaf Scholz olacak. bundan evvelki hükümette Maliye Bakanı olarak bakılırsav yapan Scholz, Türkiye’yi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı epeyce yakından tanıyor, iki ülke bağlarının iktisattan güvenliğe pek hayli başlıktaki kuvvetli gündem unsurlarına de hakim bir isim.
Erdoğan liderliğindeki Türkiye’nin artan oranda otoriterleştiğini, demokratik muhalefetin büyük ölçüde sonlandırıldığını, insan hakları ve demokrasinin gerilediğini, AB üyelik müzakerelerinin bu şartlar altında sürdürülemeyeceğini söylemekle birlikte Scholz, tıpkı Merkel üzere Türkiye’nin AB ve Almanya için kıymetli bir ülke olduğunu, diyaloğun güç da olsa sürdürülmesi gerektiğini savunuyor.
halbuki Scholz, Türkiye’nin AB üyeliğine takviye veren Alman siyasetçiler içinde yer alıyordu. Merkel’in Türkiye için AB’ye tam üyelik yerine imtiyazlık paydaşlık teklifine itiraz eden siyasetçilerden olan Scholz, yıllar evvel “Almanya’daki Türkiye kökenli göçmenlerin ahengini güçlendirmek isteyenler, Türkiye’nin AB’ye entegrasyonunu imkansız bir şey olarak görmemeli” demişti. Fakat Türkiye’de son senelerda demokrasi ve hukuk devleti alanındaki gerileme niçiniyle artık Scholz de bu mevzuda rastgele bir açıklama yapmıyor.
Dış siyaset uzmanları, Scholz’ün Almanya’nın stratejik çıkarları gerektiği ölçüde AKP hükümeti ile işbirliğini sürdürmeye çalışacağı görüşünde. Türkiye’nin AB ile ilgilerinin nasıl şekillendireceği ise Erdoğan daha sonrası periyotta ele alınmak isteniyor, “bekle gör” siyaseti izleniyor. Öte yandan Scholz hükümetinin de Türkiye’nin mesken sahipliği yaptığı sığınmacılar için mali yardımların sürdürülmesinden yana olacağı belirtiliyor.
Scholz, dün yaptığı açıklamayla, yeni periyotta Almanya’nın dış siyasetinde demokrasiye vurgunun da güçlendirileceği bildirisini verdi. Scholz, koalisyon kontratının imzalanmasının akabinde dış siyaset evvelarini soran gazetecilere, demokrasilerle işbirliğinin kıymetine vurgu yaparak cevap verdi.
ABD Lideri Joe Biden’ın memleketler arası alakalarda demokrasiler ittifakını ön plana çıkarmış olmasından ötürü kendisine müteşekkir olduğunu kaydeden Scholz, “Çok taraflı siyasetimiz daima birtakım ülkeleri birbirine bağlayan özellikler olduğu görüşüne dayanıyor, bunlar da özgürlük, hukuk devleti, demokrasi ve insan haklarıdır” diye konuştu.
Bu açıklama hem de Erdoğan’a da bir ileti niteliği taşıyor. Scholz, Merkel’ın halefi olarak Roma’daki G20 önderler zirvesine gitmiş, Erdoğan ile görüşmeye katılmıştı. Artık gözler Scholz’ün Erdoğan ile birinci telefon görüşmesini, ardından de birinci yüz yüze temasın ne vakit gerçekleştirileceğine çevrildi.
Scholz birinci resmi yurtdışı ziyaretini, AB Devir Başkanlığı’nı devralmaya hazırlanan Fransa’ya gerçekleştirecek. Scholz’ün Paris’te bir ortaya geleceği Cumhurbaşkanı Emanuel Macron ile Türkiye ile alakalarda önümüzdeki devir nasıl bir ortak tavır sergilenebileceğinin de ele alınması bekleniyor. Scholz’ün birinci katılacağı memleketler arası tepe de ABD Lideri Joe Biden’ın 9-10 Aralık’ta videokonferans yoluyla yapılacak, Erdoğan’ın ise davet edilmediği “Demokrasi Zirvesi” olacak.
2. Yeni kabinede Türkiye ile münasebetlerin şekillenmesinde yükü olacak bakanlar kimler? Türkiye yaklaşımları hakkında neler biliniyor?
Almanya’da yeni koalisyon hükümetinin en değerli özelliklerinden biri, tarihte en hayli bayan bakanın misyon yapacağı hükümet olması. Kabinenin yarısı bayan siyasetçilerden oluşurken dışişleri, savunma, içişleri üzere Türkiye ile bağlantılarda belirleyici olan bakanlıkların başında da bayanlar olacak.
Yeşiller Partili Annalena Baerbock dışişleri bakanlığını, SPD’li Nancy Faeser içişleri bakanlığını, SPD’li Christine Lambrecht de savunma bakanlığını devralıyor. Baerbock üzere Lambrecht de demokrasi ve insan hakları bahislerinde hassasiyetleyle biliniyor. Son olarak Merkel hükümetinde, Adalet Bakanı olarak nazaranv yapan Lambrecht, Türkiye hususlarını yakından bilen bir isim olarak tanınıyor.
Koalisyon kontratında, Türkiye’de demokrasi ve insan haklarının gerilemesine değinen ve bayan haklarına da bilhassa atıfta bulunan hükümet üyelerinin, ikili bağlantılarda bu hususları gündemde tutmaları ve özel ilgi göstermeleri bekleniyor. AKP hükümeti devrinde Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi, son senelerda bayana yönelik şiddet hareketlerindeki artış, bilhassa Toplumsal Demokratlar ve Yeşiller partisinin yakından izlediği ve çeşitli toplantılarda gündeme getirdiği gelişmeler içinde bulunuyor.
Gelecek periyotta Türkiye ile alakalar konusunda öne çıkacak olan isim ise Almanya’nın yeni dışişleri bakanı Annalena Baerbock olacak. Almanya’nın birinci bayan dışişleri bakanı olacak olan Baerbock, geçtiğimiz günlerde vizyonunu açıklarken demokrasi ve insan hakları üzere kıymetleri öncelikli tutan bir dış siyaset anlayışını savunmuştu. Baerbock, bedellerin taraf verdiği bir dış siyaset anlayışında, hem diyalogun birebir vakitte gerektiğinde sert biçimlerin uygulanabileceğini tabir etmişti.
Daha evvel Türkiye konusunda yaptığı açıklamalarda demokrasi ve insan hakları alanındaki gerilemeleri eleştirmiş olan Baerbock, demokrasi ve hukuk devletine dönüş olmadıkça mali yardımların yapılmaması gerektiğini savunmuştu. Baerbock, “kuvvetli bir iktisadın gereklilikleri demokrasi ve hukukun üstünlüğüdür” demişti. Yeşiller’in kıymetli isimlerinden olan Baerbock, Türkiye’nin AB müzakerelerinin dondurulmasını savunmuş, lakin üyelik sürecine büsbütün son verilmesi davetlerine dayanak vermemişti. Baerbock, Türkiye’de demokrasiyi ve insan haklarını savunan bölümlere takviye verilmesini istemişti.
Muhalefetteyken Merkel’in Türkiye’ye yönelik siyasetini eleştiren Baerbock, Suriye’deki askeri operasyonları daha sonrasında Türkiye’ye silah satışının durdurulması, onay verilmiş savunma sanayi mamüllerinin teslim edilmemesi ve bir daha Türkiye’ye ihracat garantilerinin verilmemesi davetlerinde bulunmuştu. Yeşiller partisi, sığınmacıların iltica hakkını ihlal ettiği nedeni öne sürülerek AB-Türkiye mutabakatını eleştirirken, Baerbock da bu tenkitlere katılan isimlerden biri olmuştu. Baerbock, bu mutabakatın başarısız olduğunu, geçmişin yanlışlardan ders alınarak yeni bir mutabakatın müzakere edilmesi gerektiğini, bu mutabakatın da hukukun üstünlüğü ile garanti altına alınmasının ehemmiyet taşıdığını söylemişti.
Artık dikkatler, bu görüşleriyle tanınan Baerbock’un Türkiye ile bağlarda nasıl bir tavır takınacağına, Türk mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile temaslarına çevrildi.
3. Koalisyon partileri Türkiye ile ilgiler için nasıl bir yol haritası belirledi? Koalisyon kontratı ne öngörüyor? Merkel hükümetinden farklı mı?
Uzun soluklu müzakerelerinin akabinde koalisyon ortakları tarafınca Salı günü imzalanan 177 sayfalık koalisyon mukavelesinde Türkiye ile bağlar “İkili ve Bölgesel İlişkiler” başlığı altında yer alıyor. Bu kısımda, ABD, İngiltere, Ukrayna, Belarus ve Rusya ile bağlardan daha sonra Türkiye’ye yer veriliyor, iki kısa paragrafta Alman-Türk bağlarında benimsenen ana parametreler aktarılıyor.
“Endişe verici iç siyasi gelişmeler ve dış siyaset tansiyonlarına karşın Türkiye bizim AB’nin kıymetli bir komşusu ve NATO partneri olmaya devam ediyor” cümlesinin çabucak akabinde Almanya’daki Türkiye kökenli nüfusun büyüklüğüne vurgu yapılarak bunun iki ülke içinde özgün bir yakınlık oluşturduğu söz ediliyor.
Türkiye’deki sivil toplum ile alakaların güçlendirilmesine vurgu yapılan kontratta, “Demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan, bayan ve azınlık hakları büyük ölçüde kısıtlandı. Bu niçinle iştirak müzakerelerinde fasıl kapatmayacağız ve yenisini açmayacağız. AB-Türkiye Diyalog Gündemini canlandıracağız, sivil toplum ile diyalogu, gençlik değişim programlarını genişleteceğiz” deniliyor.
Yeni hükümetin koalisyon kontratında “AB komşusu” vurgusu yapılan Türkiye’ye, AB’nin genişlemesine ait kısımda ise yer verilmiyor. Genişleme perspektifi Batı Balkanlar’dan altı ülkeyle sonlu tutuluyor, bu ülkelerin AB’ye tam üyeliğinin desteklendiği, Kopenhag kriterlerini karşılamalarını sağlayacak takviyelerin de verileceği vurgulanıyor.
Hristiyan Birlik (CDU/CSU ) partileri ile SPD’nin Angela Merkel başbakanlığında 2018 yılında kurduğu bundan evvelki hükümetin koalisyon kontratında de Türkiye “AB’nin komşusu” olarak nitelendirilmişti. Merkel hükümeti, “Çok taraflı bağlarımızın bulunduğu Türkiye Almanya’nın değerli bir partneri ve AB’nin komşusudur. Bu niçinle Türkiye ile âlâ münasebetlere özel bir ilgimiz var” tabirlerine yer verdiği koalisyon kontratında, Türkiye’de demokrasi, hukuk devleti ve insan haklarının uzun bir müddetdir kötüleştiği, bu niçinle AB müzakerelerinde fasıl kapatmak ve yeni fasıl açmak istenmediği kayda geçirilmişti. Vize serbestisi ve Gümrük Birliği’nin genişletilmesine yer verilirken, bu konularda fakat Türkiye’nin gerekli koşulları yerine getirmesi halinde adım atılacağı belirtilmişti.
Yeni hükümetin koalisyon kontratında ise Türkiye’nin ne vize serbestisi ne de Gümrük Birliği’nin güncellenmesi beklentilerine yer verilmemesi dikkat çekiyor.
4. Yeni hükümetin dış siyasetinde Türkiye’yi etkilemesi olası temel prensipler ve stratejik evvelar neler?
Koalisyon kontratı, Scholz’ün açıklamalarında altını çizdiği üzere, Almanya’nın yeni devirde dış siyasette, demokrasi ve insan hakları bahislerine daha fazla yük vereceğini gösteriyor.
Almanya’nın yeni koalisyon hükümeti, tıpkı ABD’deki Biden idaresi üzere, dış siyasetinde “demokratik ortaklar ile işbirliğini güçlendirmeyi” hedefliyor, “Demokrasiler İttifakı” üzere teşebbüslerin destekleneceğini, güçlendireceğini beyan ediyor. Dış siyaset ve güvenlik siyasetlerinin ana maksadının “Avrupa’da özgür ömür biçimin koruması ve dünya genelinde barışın ve insan haklarının korunması” olduğu belirtilen koalisyon mukavelesinde, barış, özgürlükler, insan hakları, demokrasi ve hukuk devletinden yana hal almanın, bunlan için efor göstermenin, dış siyasetin vazgeçilemez temellerinden olduğu vurgulanıyor.
Yeni hükümet, savunma sanayi alanında işbirliği, silah ihracatı üzere konularda da, daha kısıtlayıcı bir çerçeve getirmeyi, bu mevzuda başka AB ülkeleriyle birlikte bağlayıcı unsurlar belirleyip daha yakın işbirliği ortasında hareket etmeyi planlıyor.
Bugün dünyada, demokrasiyle yönetilen ülkeler ile otoriter idareler içinde sistemsel rekabet yaşandığına işaret edilen koalisyon kontratında, yeni hükümetin siyasetlerinde insan haklarının “bir pusula” olacağının altı çiziliyor. Scholz liderliğindeki yeni hükümet, özgürlükleri, demokrasi ve insan haklarını kuvvetli bir biçimde savunmayı, bilhassa demokratik bedelleri paylaşan ülkelerle dış siyaset, güvenlik ve ekonomik kalkınma Almanya’da SPD, FDP ve Yeşiller koalisyon mukavelesini imzaladınlarında iştirakleri derinleştirmeyi vaat ediyor.
Bu çerçevede sivil toplum ile de işbirliği yapılacağı, ayrıyeten milletlerarası fazlaca taraflılığın da bir daha güçlendirilmesi için efor gösterileceği belirtilirken, “Avrupa Kurulu’nun kurum ve çalışma yetkinliğini güçlendirmek, Avrupa Kurulu’nu otoriter üyelerin tüm zayıflatma teşebbüslerine karşı savunmak istiyoruz” vurgusu da dikkat çekiyor.
Barış, refah ve özgürlükler için Avrupa demokrasilerinin güçlendirilmesi, içerideki popülist hareketlere ve dışarıdan müdahelelere karşı hukuk devletinin kararlılıkla savunulması, koalisyon mukavelesinin dış siyaset stratejsinde altı çizilen bahisler içinde bulunuyor. AB’nin stratejik otonomiye sahip kuvvetli bir aktör olmasını destekleyen koalisyon ortakları, dijitalleşme ve iklim müdafaayı AB siyasetlerindeki öbür evvelari olarak sıralıyorlar.
Alman dış siyaseti ve güvenlik siyasetlerinde, yeni devirde demokrasi ve insan hakları hususlarının daha fazla tartı kazanması beklenirken, siyasi gözlemciler, bu yeni yaklaşımın Almanya-Türkiye bağlantılarında de belirleyici ögelerden biri olacağını lisana getiriyorlar.