ABD’nin Irak’taki muharip güçleri çekme sonucunın Suriye’deki askeri varlığını etkileme mümkünlüğü tartışılırken Fırat’ın doğusunda Kürtler teklif ve tehditler içinde geleceğini arıyor.
ABD Lideri Joe Biden ile Rusya Federasyonu Lideri Vladimir Putin’in 16 Haziran’daki Cenevre buluşmasından daha sonra bahisler açıldı. İki ülke teknik seviyede Suriye’yi görüşmeyi sürdürüyor.
Bu diyalogun ne üreteceği kestirilemese de ABD’nin Irak’taki askeri varlığını eğitmen ve danışmanlarla sınırlardırması Suriye siyasetinde da değişim potansiyeline işaret ediyor. Rus-Amerikan diyalogunun seyri bilhassa Fırat’ın doğusunda fiili özerk yapının geleceğini yakından ilgilendiriyor.
ABD ile diyalog sürerken Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 2 Temmuz’da “ABD’ye güvenmeyin, Şam’la diyaloga girin” manasına gelen bir davet yaptı. Lavrov şartlara bağlı Kürt tutumundaki gel-gitlere gönderme yapıp gerçekçi bir tercih yapılmasını istiyordu:
“Kürt örgütleriyle temas halindeyiz. Bağımsız olmalılar ve tüm sıkıntıları merkezi hükümetle ele almakla ilgilenmeliler. Lider Trump, tüm birliklerin Suriye’den ayrılacağını duyurduğunda, Kürt başkanlar çabucak Şam’la köprüleri kurmaları için bizden yardım istemeye başladı. Birkaç gün daha sonra Washington fikrini değiştirdi ve kalacaklarını söylemiş oldu. Kürt meslektaşlarımız görüşmelerimize ilgilerini kaybetti. Amerikalıların kendileri için her şeye bir daha karar vereceğini düşündüler. Müzakereleri teşvik etmeye hazırız fakat tarafların tavırlarında tutarlılık olmalı. Amerikalıların açıkça ayrılıkçılığa teşvik ettiği birfazlaca Suriyeli Kürt küme var. Umuyorum ki Şam’la olağan bağlar arayan Kürtler bu oyunların kışkırtıcı tabiatını ve büyük tehlikesini anlar.”
Tanınma atağı ve yansılar
Belirsizlik tabanında Kürtler bir taraftan Lavrov’un davetine olumlu karşılık verirken öbür taraftan aksisi bir istikametle 18 Temmuz’da milletlerarası tanınma kampanyası başlattı.
Suriye Demokratik Güçleri (SDG) Genel Kumandanı Mazlum Kobani’in de iştirak ettiği toplumsal medya kampanyası sürerken Suriye Demokratik Meclisi (SDM) Eşbaşkanı İlham Ahmed başkanlığında bir heyet Elysee Sarayı’nda ağırlandı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, IŞİD’e karşı yardımların süreceğini belirtirken kuzeydoğu Suriye’de kapsayıcı bir idare için çalışılması gereğini vurguladı. Takviye açıklamasının tonu düşüktü. Bu haliyle de Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de yelkenleri indirip AB’yle olumlu gündeme döndüğünden beri ılımlılaşan Türk-Fransız alakalarını germeye yetti.
Dışişleri, Fransa’yı “bölücü terör örgütüyle münasebetleri sürdürerek Türkiye’nin ulusal güvenliğine ve Suriye’nin bütünlüğüne ziyan vermekle” suçladı. ondan sonrasında özerk idarenin Cenevre’de bir ofis açması üzerine Türkiye, İsviçre’yi de protesto etti. Cenevre ile birlikte özerk idarenin yurtharicinde temsilcilik sayısı yediyi buldu.
Kürtlerin tanınma eforları Şam’ı da kızdırdı. Suriye Dışişleri, özerk idaresi, Suriye’ye komplo kuran, zenginliklerini yağmalayan ve topraklarını parçalamaya çalışan işgalci ve sömürgeci güçlere hizmet etmekle suçladı. Kuzey ve Doğu Suriye Özerk İdaresi ise “Ulusal çıkarları temel alın, mantıklı konuşun, önemli diyaloglara katılın, suçlama lisanından uzak durun. Bu tıp açıklamalar istikrara katkı sağlamıyor” cevabını verdi.
Kürtler ne diyor, ne istiyor?
Kürtler öteden beri Şam’la diyalogla statü kazanmayı umarken Amerikan varlığını tahlile kadar bir garanti olarak görüyor. Şam ise Amerikan varlığını bölünme senaryosu olarak görüp “Kürtler evvel ABD ile alakayı kesmeli” diyor. Şimdiye kadar kurulan diyalog özlü müzakere kademesine asla geçemedi.
Pekala, özerk idarenin önde gelen aktörleri son gelişmeleri nasıl okuyor? SDM Eşbaşkanı İlham Ahmed’in yanı sıra Demokratik Birlik Partisi (PYD) Eşbaşkanlık Kurulu üyeleri Salih Müslim ve Aldar Halil sorularımızı yanıtladı.
Ahmed’e nazaran sorun artık Esad’ı iktidarda tutmak ya da tecrit etmek değil ülkenin çöküşe gitmesiyle ilgili. Ve devlet yapısının ne kadar korunacağı Amerikan-Rus diyaloğuna bağlı. Ahmed “Uzlaşılan şartların ne olacağını kestiremeyiz ancak Suriye’nin artık merkezi bir devlet olmayacağı açık” diyor. Tanınma kampanyasıyla ilgili de şunu söylüyor:
“Amaç idari sistem olarak kuzey ve doğu Suriye’den Suriye’nin geneline adem-i merkeziyetçi bir devlet inşa etmenin gerekliliğine işaret etmekti.”
Ahmed, Avrupa’daki temaslardan beklentileri de “Terörle gayret üzerine heyeti alakaların tabiatını yavaşça askeri alandan sivil ve entelektüel alanlara gerçek değiştirmek” diye izah ediyor.
Salih Müslim ise “Tek bir asker kalsa bile Amerikan varlığı tahlil sürecinde bizim pozisyonumuzu güçlendiriyor. Bunun haricinde fazla bir beklentimiz yok” diyor. “Siyasi takviye de bekliyoruz ancak politikalarımızı Amerika üzerinden yapmıyoruz. Onlara bel bağlamıyoruz. Başından beri rejimle tahlil arıyoruz. Amerikalılar da bunu biliyor ve karşı çıkmıyor. Sonuçta tahlilimiz rejimle olacak” diye ekliyor.
“Biden ile Putin Suriye’de tahlil için kalın çizgilerle anlaşmışlar. bilgilerinı bilmiyoruz. Muhammak bir şeyler yapacaklar.”
Müslim, Rusya kanalıyla niye tahlile gidemediklerini şu biçimde izah ediyor: “Ruslar bizi şartsız rejimin kucağına atmaya çalışıyor. Bu tahlil değildir. Zira rejimin mantelitesi değişmedi. Ayrıyeten Kürtleri köşeye sıkıştırıp birtakım haklar vererek sıkıntıyı kapatacağını düşünüyorlar. Bu yalnızca Kürt sıkıntısı değildir. Burada halklarla bir arada inşa edilmiş bir proje var. Demokrasi Suriye’ye gelirse Kürt sorunu da çözülür. Özerklik deneyimi var, 7 kantondan bahsediyoruz. Rakka olsun Deyr el Güç olsun, bunlar da özerkliğin bir modülüdür. Buralarda çoğunluk Araptır. Kürt sıkıntısından bahsederken buraları ne yapacaksınız? Kürtlerle Araplar içinde çelişki yaratıp savaş çıkarmak istiyorlar. Projemiz bütün Suriye’ye uygundur. Suriye ‘Amerikalılara teması kesin’ diyor. Kendi merhametine kalmamızı istiyorlar. Biz meskenin içerisindeyiz. ‘Gelin bir arada nasıl yaşacağımız konusunda anlaşalım. daha sonra Amerika düşmanımız, Rusya dostumuz ise ona bakılırsa birlikte hareket edelim.”
Müslim tanınma kampanyasının ayrılıkçı bir gündem içermediği suçlamasını reddedip yürüttükleri teşebbüslerden beklentilerini şu biçimde sıralıyor:
Halil ABD ile bağlantının IŞİD’le uğraş ile hudutlu olduğunu, bunun sanıldığı üzere ağır askeri ve mali takviye içermediğini, siyasi muhtevasının olmadığını, üst seviyedeki görüşmelerin yalnızca vitrini doldurduğunu, görüşmelerin abartılı değerlendirmelerle çıkar çatışmalarına bahis edildiğini söylüyor:
“Bu eksende gelişen bir alaka biçimine fazla itimat duymak önemli bir gaflet olur. Birçok kişi münasebetlerimizin stratejik olduğunu sanıyor. (Eski ABD Lideri Donald) Trump, Grê Sipî (Tel Ebyad) ve Serê Kaniyê ( Ras’ul Ayn) işgalindilk evvel bağın biçimini hayli hoş söz etti. Askerlerini geri çekip ‘Sorunlarını kendileri çözsün’ diyerek işgale onay verdi. Rusya aktifliğini artırmak için garantörlük üslendi. Bu garantörlüğü bize karşı şantaja dönüştürdü. Yani ABD ve Rus varlığı bizler için teminat olmadı. Bölgenin bir statüsü yoksa bunun birinci derecede sorumlusu ABD ve Rusya’dır. Bu siyaset ile Kürtler ve Türkler en son bir savaş ortasında tüketilmek istenmektedir. ABD güçlerinin varlığı bir teminat olamaz. Halkımızın öz gücüne ve dostlarımızın takviyesine güvenmekteyiz.”
Halil özerkliğin inşasına ABD’siz başladıklarını ve onsuz devam edebileceklerine inanıyor. Amerikalılarla iştirakin Şam’la tahlil arayışını etkilemediğini savunuyor:
“Şam ile münasebetlerimizin çerçevesini ABD burada yokken çizmiştik. Şam’ya çatışmayı tercih ettik. Suriye’nin toprak bütünlüğünü savunduk. Tüm halklarla bir arada etnik ve inanç kimliğini temel almayan demokratik bir Suriye kuralım dedik. ABD buradayken de görüşümüz değiştimedi. Sayın Lavrov bunu bilmesine karşın ‘ABD nasılsa gidecek, o niçinle Şam ile görüşmeleri başlayın’ diyor. elbette çağırıyı manalı buluyor ve tahlilin askeri değil müzakerelere dayalı olması gerektiğini düşünüyoruz. Lakin öteki yandan hiçbir demokratik talebimize karşılık vermeyen Baas idaresini ikna etmek de Lavrov’a düşmüyor mu?”
Halil ateşkesin garantörü olarak Rusya’nın Türkiye ve desteklediği kümelerin bölgedeki hata ve ihlallerine sessizliğini de eleştiriyor. Tanınma kampanyasının da yeni gelişmelerle ilgisinin olmadığını savunuyor:
“Biz bir statünün tanınmasını her vesileyle lisana getirdik. Fakat Suriye ismine olduğu söylenen hiçbir platformda bize yer verilmedi. İnsanlık hatası işleyen Selefi örgütler ve işgalci güçler Suriye ismine konuşuyor. Lakin Suriye’nin bir modülü olan bizler bu platformlara dahil edilmedik. Dost olduğunu söyleyenler bu biçimdesi bir surece öncülük etmedi. Suriye’de demokrasi isteyen bir dış güç yok. Savaş ve kriz onların varlığının teminatı. O niçinle Suriye’nin üçte birinde sürdürülen barışçıl ve demokratik ömür için statü istemek doğal hakkımız. Yani bu kampanya ne Batıyı etkilemeyi ne Şam’ı sıkıştırmayı ne de Rusya’yı yükünü koyması tarafında teşvik etmeyi hedeflenmektedir. Anayasal garantiye dayalı bir statüyü hak ediyoruz. Bunun gayretini her şartta yürüteceğiz.”
Halil, Paris’ten çıkan sonuca dair da “Ziyaret diplomatik bağlantıların her seviyede sürdürülebileceğini ve bunun imkanlarının olduğunu göstermektedir” diyor.
Bir birinci vakit içinderda ABD Dışişleri Bakan Yardımcı Vekili Joey Hood başkanlığında üst seviye heyetin 16-17 Mayıs’ta Rojava’ya yaptığı ziyaret Kürtlerin umudunu artırmıştı. Halil bu mevzuda “Heyetin bileşimi münasebetlerde yeni bir evreye geçilebilir iletisi veriyordu. Ancak heyet Erbil’den buraya geldiğinde Güney Kürdistan barut fıçısı üzereydi. Türkiye işgalini daha da derinleştirmek için PKK’ye akınlarını artırırken güneyli Kürt güçleri de ortak etmeye çalışıyordu. Heyet burada Kürt birliğinden bahsetti. Bunun haricinde değerli bir husus üzerinde görüşülmedi. Heyet çabucak sonrasında Ankara’ya giderken onlar üzerinden bir bildiri iletilmedi” diyor.
Halil’e bakılırsa Tel Ebyad ve Ras’ul Ayn’a yönelik Barış Pınarı Harekâtı’ndan evvel Amerikalı Özel Temsilci James Jefrey aracılığıyla Ankara ile yapılan dolaylı toplantıdan daha sonra tekrar temas olmadı. Halil aslında iletilecek bir bildiri da olmadığını belirtip ekliyor: “Türkiye hükümeti ağır silahlarımızı ve askeri güçlerimizi huduttan çekersek saldırmayacakları teminatını vermişti. Biz bu talepleri yerine getirdik ve ABD garantörlüğünde topraklarımızı işgal etti.”
İlgi var tanıma yok
ABD, Türkiye’nin itirazlarını geriletmek ve bölgeyle bağları kolaylaştırmak için şartları değiştirmeye çalıştı. Amerikalılar, PYD çizgisinin çatı kuruluşu TEV-DEM (Demokratik Toplum Hareketi) ile Suriye Kürt Ulusal Kurulu (ENKS) içinde birliğin tesisi için tartı kullandı. ENKS’nin katılmasıyla özerk idaredeki PKK ilintisinin geriletileceği hesabı yapıldı. Ama plan yürümedi. Hatta Paris’teki ziyarete ENKS’nin de katılması öngörülmüştü. Bu bahis Kürdistan Bölgesel İdaresi Lideri Neçirvan Barzani’nin 30 Mart’taki Elysee ziyaretinde kararlaştırılmıştı. Ama PYD birlik sağlanmadan Elysee nezdindeki kredisini ENKS ile paylaşmak istemedi.
ABD beri taraftan Batılı ortaklarını ilgiler konusunda teşvik ediyor. Son vakit içinderda dikkat alımlı bir trafik oluştu.
20 Nisan’da İsveç Savunma Bakanı Peter Hultqvist görüntü konferans yoluyla Mazlum Kobani ile görüşüp bölgeye dayanağın süreceğini söylemiş oldu. Türkiye buna da sert reaksiyon gösterdi. 25 Mayıs’ta Fransa’dan farklı kurumlardan 5 kişilik bir heyet, 5 Haziran’da Hollanda Dışişleri’nden bir heyet, 22 Haziran’da Katalonya’dan bir heyet, 14 Temmuz’da Finlandiya Dışişleri’nden bir heyet ve 16 Temmuz’da Belçika’dan bir heyet Kamışlı’daydı. 3 Haziran’da özerk idare temsilcileri, 13 Batılı ülkeden dışişleri yetkililerinin katıldığı bir zoom toplantısıyla meseleleri tartıştı. Tüm bu temaslarda görüşülen mevzular içinde Yarubiye kapısının açılması, Türkiye’nin Haseke’nin suyunu kesmesi, Türkiye ve desteklediği silahlı kümelerin Afrin, Tel Ebyad ve Serekaniye’deki hücumları ve ihlalleri vardı.
Kilitli denklem
Bu temaslara karşın Kürt problemindeki çıkmazı garantileyen temel faktörler inatçılığını koruyor. Kürtler Amerikan varlığını Türkiye ve Suriye idaresine karşı bir garanti; Şam idaresi özerk yapıyı ‘bölücü’ ve Suriye’nin zenginliklerinin gasbeden bir proje; İran ve Rusya Amerikan varlığını başat sorun; İsrail, Amerikan varlığını Suriye ortasında Hizbullah ve İrani ögelere yönelik korsan akınlar için bir garanti; Türkiye özerklik projesini “terör koridoru” olarak görüyor. Amerikan çekilmesini mümkün kılacak bir Kürt açılımını Şam’ın direnci ve Ankara’nın tehditkâr tavrı karşılıyor. Rusya da Kürtleri kazanmak ile Türkiye’yi kaybetmemek içindeki sıkışmışlığı aşamıyor.
Bütün bunlar Kürtleri içine alacak bir tahlil planı için uyuşmaz koordinatları tanımlıyor. bir müddetden beri Kürtlerin temin edilmesi, İran nüfuzunun sonlandırılması, İsrail’i Golan’dan rahatsız eden kanalların açılmaması ve Cenevre sürecinin ilerletilmesi konusunda Rus rolüne güvenme gerekliliğini hisseden bir Amerikan yaklaşımı kendini belirli ediyor. Ancak bu al-ver çabucak hemen test sürüşünün epey başında.
ABD Lideri Joe Biden ile Rusya Federasyonu Lideri Vladimir Putin’in 16 Haziran’daki Cenevre buluşmasından daha sonra bahisler açıldı. İki ülke teknik seviyede Suriye’yi görüşmeyi sürdürüyor.
Bu diyalogun ne üreteceği kestirilemese de ABD’nin Irak’taki askeri varlığını eğitmen ve danışmanlarla sınırlardırması Suriye siyasetinde da değişim potansiyeline işaret ediyor. Rus-Amerikan diyalogunun seyri bilhassa Fırat’ın doğusunda fiili özerk yapının geleceğini yakından ilgilendiriyor.
ABD ile diyalog sürerken Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 2 Temmuz’da “ABD’ye güvenmeyin, Şam’la diyaloga girin” manasına gelen bir davet yaptı. Lavrov şartlara bağlı Kürt tutumundaki gel-gitlere gönderme yapıp gerçekçi bir tercih yapılmasını istiyordu:
“Kürt örgütleriyle temas halindeyiz. Bağımsız olmalılar ve tüm sıkıntıları merkezi hükümetle ele almakla ilgilenmeliler. Lider Trump, tüm birliklerin Suriye’den ayrılacağını duyurduğunda, Kürt başkanlar çabucak Şam’la köprüleri kurmaları için bizden yardım istemeye başladı. Birkaç gün daha sonra Washington fikrini değiştirdi ve kalacaklarını söylemiş oldu. Kürt meslektaşlarımız görüşmelerimize ilgilerini kaybetti. Amerikalıların kendileri için her şeye bir daha karar vereceğini düşündüler. Müzakereleri teşvik etmeye hazırız fakat tarafların tavırlarında tutarlılık olmalı. Amerikalıların açıkça ayrılıkçılığa teşvik ettiği birfazlaca Suriyeli Kürt küme var. Umuyorum ki Şam’la olağan bağlar arayan Kürtler bu oyunların kışkırtıcı tabiatını ve büyük tehlikesini anlar.”
Tanınma atağı ve yansılar
Belirsizlik tabanında Kürtler bir taraftan Lavrov’un davetine olumlu karşılık verirken öbür taraftan aksisi bir istikametle 18 Temmuz’da milletlerarası tanınma kampanyası başlattı.
Suriye Demokratik Güçleri (SDG) Genel Kumandanı Mazlum Kobani’in de iştirak ettiği toplumsal medya kampanyası sürerken Suriye Demokratik Meclisi (SDM) Eşbaşkanı İlham Ahmed başkanlığında bir heyet Elysee Sarayı’nda ağırlandı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, IŞİD’e karşı yardımların süreceğini belirtirken kuzeydoğu Suriye’de kapsayıcı bir idare için çalışılması gereğini vurguladı. Takviye açıklamasının tonu düşüktü. Bu haliyle de Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de yelkenleri indirip AB’yle olumlu gündeme döndüğünden beri ılımlılaşan Türk-Fransız alakalarını germeye yetti.
Dışişleri, Fransa’yı “bölücü terör örgütüyle münasebetleri sürdürerek Türkiye’nin ulusal güvenliğine ve Suriye’nin bütünlüğüne ziyan vermekle” suçladı. ondan sonrasında özerk idarenin Cenevre’de bir ofis açması üzerine Türkiye, İsviçre’yi de protesto etti. Cenevre ile birlikte özerk idarenin yurtharicinde temsilcilik sayısı yediyi buldu.
Kürtlerin tanınma eforları Şam’ı da kızdırdı. Suriye Dışişleri, özerk idaresi, Suriye’ye komplo kuran, zenginliklerini yağmalayan ve topraklarını parçalamaya çalışan işgalci ve sömürgeci güçlere hizmet etmekle suçladı. Kuzey ve Doğu Suriye Özerk İdaresi ise “Ulusal çıkarları temel alın, mantıklı konuşun, önemli diyaloglara katılın, suçlama lisanından uzak durun. Bu tıp açıklamalar istikrara katkı sağlamıyor” cevabını verdi.
Kürtler ne diyor, ne istiyor?
Kürtler öteden beri Şam’la diyalogla statü kazanmayı umarken Amerikan varlığını tahlile kadar bir garanti olarak görüyor. Şam ise Amerikan varlığını bölünme senaryosu olarak görüp “Kürtler evvel ABD ile alakayı kesmeli” diyor. Şimdiye kadar kurulan diyalog özlü müzakere kademesine asla geçemedi.
Pekala, özerk idarenin önde gelen aktörleri son gelişmeleri nasıl okuyor? SDM Eşbaşkanı İlham Ahmed’in yanı sıra Demokratik Birlik Partisi (PYD) Eşbaşkanlık Kurulu üyeleri Salih Müslim ve Aldar Halil sorularımızı yanıtladı.
Ahmed’e nazaran sorun artık Esad’ı iktidarda tutmak ya da tecrit etmek değil ülkenin çöküşe gitmesiyle ilgili. Ve devlet yapısının ne kadar korunacağı Amerikan-Rus diyaloğuna bağlı. Ahmed “Uzlaşılan şartların ne olacağını kestiremeyiz ancak Suriye’nin artık merkezi bir devlet olmayacağı açık” diyor. Tanınma kampanyasıyla ilgili de şunu söylüyor:
“Amaç idari sistem olarak kuzey ve doğu Suriye’den Suriye’nin geneline adem-i merkeziyetçi bir devlet inşa etmenin gerekliliğine işaret etmekti.”
Ahmed, Avrupa’daki temaslardan beklentileri de “Terörle gayret üzerine heyeti alakaların tabiatını yavaşça askeri alandan sivil ve entelektüel alanlara gerçek değiştirmek” diye izah ediyor.
Salih Müslim ise “Tek bir asker kalsa bile Amerikan varlığı tahlil sürecinde bizim pozisyonumuzu güçlendiriyor. Bunun haricinde fazla bir beklentimiz yok” diyor. “Siyasi takviye de bekliyoruz ancak politikalarımızı Amerika üzerinden yapmıyoruz. Onlara bel bağlamıyoruz. Başından beri rejimle tahlil arıyoruz. Amerikalılar da bunu biliyor ve karşı çıkmıyor. Sonuçta tahlilimiz rejimle olacak” diye ekliyor.
“Biden ile Putin Suriye’de tahlil için kalın çizgilerle anlaşmışlar. bilgilerinı bilmiyoruz. Muhammak bir şeyler yapacaklar.”
Müslim, Rusya kanalıyla niye tahlile gidemediklerini şu biçimde izah ediyor: “Ruslar bizi şartsız rejimin kucağına atmaya çalışıyor. Bu tahlil değildir. Zira rejimin mantelitesi değişmedi. Ayrıyeten Kürtleri köşeye sıkıştırıp birtakım haklar vererek sıkıntıyı kapatacağını düşünüyorlar. Bu yalnızca Kürt sıkıntısı değildir. Burada halklarla bir arada inşa edilmiş bir proje var. Demokrasi Suriye’ye gelirse Kürt sorunu da çözülür. Özerklik deneyimi var, 7 kantondan bahsediyoruz. Rakka olsun Deyr el Güç olsun, bunlar da özerkliğin bir modülüdür. Buralarda çoğunluk Araptır. Kürt sıkıntısından bahsederken buraları ne yapacaksınız? Kürtlerle Araplar içinde çelişki yaratıp savaş çıkarmak istiyorlar. Projemiz bütün Suriye’ye uygundur. Suriye ‘Amerikalılara teması kesin’ diyor. Kendi merhametine kalmamızı istiyorlar. Biz meskenin içerisindeyiz. ‘Gelin bir arada nasıl yaşacağımız konusunda anlaşalım. daha sonra Amerika düşmanımız, Rusya dostumuz ise ona bakılırsa birlikte hareket edelim.”
Müslim tanınma kampanyasının ayrılıkçı bir gündem içermediği suçlamasını reddedip yürüttükleri teşebbüslerden beklentilerini şu biçimde sıralıyor:
- 2020 başından beri Til Koçer (Yarubiye) Hudut Kapısı kapandığından memleketler arası yardımlar Fırat’ın doğusuna ulaşmıyor. Bölge Türkiye ve Bab el Hava’yı denetim eden Heyet Tahrir el Şam’ın insafına bırakılamaz. Bu değişmeli.
- Özerk idare rejime alternatif değil; muhalefetin kesimi olarak meşruiyet kazanmak istiyor.
- Özerk idaresi dışlayan bir müddetç tahlil getiremez. Özerk idare de Cenevre sürecine katılmak istiyor.
- IŞİD üyeleri ve ailelerinin iadesiyle ilgili sorun var. Ülkeler gelip özerk idareyle evrakları imzalayıp vatandaşlarını almak istemiyor. Tanınma olursa çekinceleri kalmaz.
- Yargılanması gereken 11-12 bin tutuklu var. Özerk idarenin meşruiyeti yok diye kimse işbirliğine yanaşmıyor.
Halil ABD ile bağlantının IŞİD’le uğraş ile hudutlu olduğunu, bunun sanıldığı üzere ağır askeri ve mali takviye içermediğini, siyasi muhtevasının olmadığını, üst seviyedeki görüşmelerin yalnızca vitrini doldurduğunu, görüşmelerin abartılı değerlendirmelerle çıkar çatışmalarına bahis edildiğini söylüyor:
“Bu eksende gelişen bir alaka biçimine fazla itimat duymak önemli bir gaflet olur. Birçok kişi münasebetlerimizin stratejik olduğunu sanıyor. (Eski ABD Lideri Donald) Trump, Grê Sipî (Tel Ebyad) ve Serê Kaniyê ( Ras’ul Ayn) işgalindilk evvel bağın biçimini hayli hoş söz etti. Askerlerini geri çekip ‘Sorunlarını kendileri çözsün’ diyerek işgale onay verdi. Rusya aktifliğini artırmak için garantörlük üslendi. Bu garantörlüğü bize karşı şantaja dönüştürdü. Yani ABD ve Rus varlığı bizler için teminat olmadı. Bölgenin bir statüsü yoksa bunun birinci derecede sorumlusu ABD ve Rusya’dır. Bu siyaset ile Kürtler ve Türkler en son bir savaş ortasında tüketilmek istenmektedir. ABD güçlerinin varlığı bir teminat olamaz. Halkımızın öz gücüne ve dostlarımızın takviyesine güvenmekteyiz.”
Halil özerkliğin inşasına ABD’siz başladıklarını ve onsuz devam edebileceklerine inanıyor. Amerikalılarla iştirakin Şam’la tahlil arayışını etkilemediğini savunuyor:
“Şam ile münasebetlerimizin çerçevesini ABD burada yokken çizmiştik. Şam’ya çatışmayı tercih ettik. Suriye’nin toprak bütünlüğünü savunduk. Tüm halklarla bir arada etnik ve inanç kimliğini temel almayan demokratik bir Suriye kuralım dedik. ABD buradayken de görüşümüz değiştimedi. Sayın Lavrov bunu bilmesine karşın ‘ABD nasılsa gidecek, o niçinle Şam ile görüşmeleri başlayın’ diyor. elbette çağırıyı manalı buluyor ve tahlilin askeri değil müzakerelere dayalı olması gerektiğini düşünüyoruz. Lakin öteki yandan hiçbir demokratik talebimize karşılık vermeyen Baas idaresini ikna etmek de Lavrov’a düşmüyor mu?”
Halil ateşkesin garantörü olarak Rusya’nın Türkiye ve desteklediği kümelerin bölgedeki hata ve ihlallerine sessizliğini de eleştiriyor. Tanınma kampanyasının da yeni gelişmelerle ilgisinin olmadığını savunuyor:
“Biz bir statünün tanınmasını her vesileyle lisana getirdik. Fakat Suriye ismine olduğu söylenen hiçbir platformda bize yer verilmedi. İnsanlık hatası işleyen Selefi örgütler ve işgalci güçler Suriye ismine konuşuyor. Lakin Suriye’nin bir modülü olan bizler bu platformlara dahil edilmedik. Dost olduğunu söyleyenler bu biçimdesi bir surece öncülük etmedi. Suriye’de demokrasi isteyen bir dış güç yok. Savaş ve kriz onların varlığının teminatı. O niçinle Suriye’nin üçte birinde sürdürülen barışçıl ve demokratik ömür için statü istemek doğal hakkımız. Yani bu kampanya ne Batıyı etkilemeyi ne Şam’ı sıkıştırmayı ne de Rusya’yı yükünü koyması tarafında teşvik etmeyi hedeflenmektedir. Anayasal garantiye dayalı bir statüyü hak ediyoruz. Bunun gayretini her şartta yürüteceğiz.”
Halil, Paris’ten çıkan sonuca dair da “Ziyaret diplomatik bağlantıların her seviyede sürdürülebileceğini ve bunun imkanlarının olduğunu göstermektedir” diyor.
Bir birinci vakit içinderda ABD Dışişleri Bakan Yardımcı Vekili Joey Hood başkanlığında üst seviye heyetin 16-17 Mayıs’ta Rojava’ya yaptığı ziyaret Kürtlerin umudunu artırmıştı. Halil bu mevzuda “Heyetin bileşimi münasebetlerde yeni bir evreye geçilebilir iletisi veriyordu. Ancak heyet Erbil’den buraya geldiğinde Güney Kürdistan barut fıçısı üzereydi. Türkiye işgalini daha da derinleştirmek için PKK’ye akınlarını artırırken güneyli Kürt güçleri de ortak etmeye çalışıyordu. Heyet burada Kürt birliğinden bahsetti. Bunun haricinde değerli bir husus üzerinde görüşülmedi. Heyet çabucak sonrasında Ankara’ya giderken onlar üzerinden bir bildiri iletilmedi” diyor.
Halil’e bakılırsa Tel Ebyad ve Ras’ul Ayn’a yönelik Barış Pınarı Harekâtı’ndan evvel Amerikalı Özel Temsilci James Jefrey aracılığıyla Ankara ile yapılan dolaylı toplantıdan daha sonra tekrar temas olmadı. Halil aslında iletilecek bir bildiri da olmadığını belirtip ekliyor: “Türkiye hükümeti ağır silahlarımızı ve askeri güçlerimizi huduttan çekersek saldırmayacakları teminatını vermişti. Biz bu talepleri yerine getirdik ve ABD garantörlüğünde topraklarımızı işgal etti.”
İlgi var tanıma yok
ABD, Türkiye’nin itirazlarını geriletmek ve bölgeyle bağları kolaylaştırmak için şartları değiştirmeye çalıştı. Amerikalılar, PYD çizgisinin çatı kuruluşu TEV-DEM (Demokratik Toplum Hareketi) ile Suriye Kürt Ulusal Kurulu (ENKS) içinde birliğin tesisi için tartı kullandı. ENKS’nin katılmasıyla özerk idaredeki PKK ilintisinin geriletileceği hesabı yapıldı. Ama plan yürümedi. Hatta Paris’teki ziyarete ENKS’nin de katılması öngörülmüştü. Bu bahis Kürdistan Bölgesel İdaresi Lideri Neçirvan Barzani’nin 30 Mart’taki Elysee ziyaretinde kararlaştırılmıştı. Ama PYD birlik sağlanmadan Elysee nezdindeki kredisini ENKS ile paylaşmak istemedi.
ABD beri taraftan Batılı ortaklarını ilgiler konusunda teşvik ediyor. Son vakit içinderda dikkat alımlı bir trafik oluştu.
20 Nisan’da İsveç Savunma Bakanı Peter Hultqvist görüntü konferans yoluyla Mazlum Kobani ile görüşüp bölgeye dayanağın süreceğini söylemiş oldu. Türkiye buna da sert reaksiyon gösterdi. 25 Mayıs’ta Fransa’dan farklı kurumlardan 5 kişilik bir heyet, 5 Haziran’da Hollanda Dışişleri’nden bir heyet, 22 Haziran’da Katalonya’dan bir heyet, 14 Temmuz’da Finlandiya Dışişleri’nden bir heyet ve 16 Temmuz’da Belçika’dan bir heyet Kamışlı’daydı. 3 Haziran’da özerk idare temsilcileri, 13 Batılı ülkeden dışişleri yetkililerinin katıldığı bir zoom toplantısıyla meseleleri tartıştı. Tüm bu temaslarda görüşülen mevzular içinde Yarubiye kapısının açılması, Türkiye’nin Haseke’nin suyunu kesmesi, Türkiye ve desteklediği silahlı kümelerin Afrin, Tel Ebyad ve Serekaniye’deki hücumları ve ihlalleri vardı.
Kilitli denklem
Bu temaslara karşın Kürt problemindeki çıkmazı garantileyen temel faktörler inatçılığını koruyor. Kürtler Amerikan varlığını Türkiye ve Suriye idaresine karşı bir garanti; Şam idaresi özerk yapıyı ‘bölücü’ ve Suriye’nin zenginliklerinin gasbeden bir proje; İran ve Rusya Amerikan varlığını başat sorun; İsrail, Amerikan varlığını Suriye ortasında Hizbullah ve İrani ögelere yönelik korsan akınlar için bir garanti; Türkiye özerklik projesini “terör koridoru” olarak görüyor. Amerikan çekilmesini mümkün kılacak bir Kürt açılımını Şam’ın direnci ve Ankara’nın tehditkâr tavrı karşılıyor. Rusya da Kürtleri kazanmak ile Türkiye’yi kaybetmemek içindeki sıkışmışlığı aşamıyor.
Bütün bunlar Kürtleri içine alacak bir tahlil planı için uyuşmaz koordinatları tanımlıyor. bir müddetden beri Kürtlerin temin edilmesi, İran nüfuzunun sonlandırılması, İsrail’i Golan’dan rahatsız eden kanalların açılmaması ve Cenevre sürecinin ilerletilmesi konusunda Rus rolüne güvenme gerekliliğini hisseden bir Amerikan yaklaşımı kendini belirli ediyor. Ancak bu al-ver çabucak hemen test sürüşünün epey başında.
- ABD’den Suriyeli Kürt siyasetçi Hevrin Halef’i öldürdüğü sav edilen Ahrar el Şarkiye örgütüne yaptırım
- Ahrar El Şarkiye: ‘Savaş suçu’ işlemekle suçlanan Suriyeli silahlı muhalif küme
- Suriyeli Kürt siyasetçi Hevrin Halef nasıl öldürüldü?