BBC Dünya Haberleri Editörü – John Simpson
Hayber Geçidi dünyanın en değerli işgal yollarından biri: Dik, sert ve tehlikeli bir coğrafyaya sahip bu bölge, Pakistan-Afganistan hududundan başlayıp Pakistan’ın 32 kilometre ortasındaki Peşaver Vadisi’ne kadar ilerliyor.
3000 yıldır ordular bu kayalık dar bölgeden geçmekte zorlanıyor, vadide kamp yapmak zorunda kalıyor.
Vadinin etrafında Britanya ve Hindistan ordu alaylarından kalan rütbe işaretlerini görmek mümkün.
Bir periyot inşa ettikleri kaleler bugün geçide doruktan bakmaya devam ediyor.
Vadinin yüksek noktalarında bulunan Peştu savaşçıları, eski senelerda çakmaklı tüfekleriyle geçitteki askerleri büyük bir isabetle gaye alırdı.
Bugün ise o geçitte, Afganistan’da üretilmiş besinleri taşıyan kamyonlar, vakit zaman üzerlerine tutunmuş Afgan erkeklerle birlikte virajlarda kıvrılarak ilerliyor.
Yolun etrafındaki patikalarda ise yaşlı adamlar, huduttan kaçırdıkları yüklerin altında iki büklüm bir biçimde yürümeye çalışıyor.
‘Korku dolu bir iklim’
Hayber Geçidi, Afganistan’ın Pakistan ile en ağır hudut kapısı olan Türkham’da sonlanıyor.
Pakistan birkaç yıl evvel kapının etrafındaki tesisleri geliştirdi. Artık hududu geçmek için bekleyenler daha uygun denetlenebiliyor.
Ancak endişe dolu bir iklimde, Afganistan’ın yeni yöneticileri pozisyonundaki Taliban’dan kaçmak isteyenlerin aceleciliği sonda kendini hissettiriyor.
Onları hududun Pakistan tarafınca bile görmek mümkün.
Öğlen sıcağında, tellerin gerisinde ellerindeki evrakları sallayarak hududu geçmelerine müsaade verilmesi için yalvarıyorlar.
Lakin istisnalar dışında, sırf sıhhat sıkıntıları için tedavi görmesi gereken Afganların ve ailelerin huduttan geçmesine müsaade veriliyor.
Hudut kapısından geçen yolun üzerinde Pakistan askerleri ve Taliban güçleriyle yan yana duruyor.
Taliban üyeleri benimle konuşmaya çekinmiyor.
Hudut kapısında yeşil ve kırmızı Afganistan bayrağının niye dalgalanmadığını soruyorum.
Taliban gücü ele geçirdikten daha sonra bu bayrağı kaldırıp yerine, üzerinde Kelime-i Şehadet’in yer aldığı beyaz Taliban bayrağını kullanmaya başlamıştı.
Gururlu bir biçimde “Ülkemiz artık bir İslam Buyrukluğu ve ülkenin tümü için yanlışsız bayrak artık bu” diyor.
birtakım bazı tansiyon anları yaşansa da Pakistan ve Taliban nazaranvlileri sonda çoklukla meselesiz bir biçimde çalışıyorlar.
Ancak ortalarında bir dostluk yahut kardeşlik alakasının olduğunu söylemek güç.
bir hayli Afgan, Taliban’ın idaresi ele geçirmesinden Pakistan’ı sorumlu tutuyor.
Bu örgütün Pakistan tarafınca kurulduğu ve desteklendiğini düşünüyorlar.
Öte yandan Pakistan’ın Taliban’la münasebeti, İmran Han’ın başbakanlık koltuğuna oturduğu 2018’den beri pek de âlâ değil.
Taliban üstündeki tesirleri de besbelli bir biçimde azaldı.
Çin’in gücü
bir epey hükümetin gözünde Taliban’la ilgide olmak utanç verici bir durum.
Örgütün fazlaca sıkı olmamakla bir arada Suudi Arabistan ve kimi Körfez ülkeleriyle bağlantısı bulunuyor.
Günümüzde Taliban’la en yakın alakaya sahip olan ülke ise Çin. Bu hususta hiç bir utanç emaresi de göstermiyor.
Çok sayıda Afgan ülkeden kaçmaya çalışırken Afganistan iktisadı çöküşe geçti.
1996-2001 ortası Taliban’ın iktidarda olduğu son periyotta de ekonomik kriz vardı.
Bu yüzden, Afganistan’ın batmaması için Taliban Çin’in ekonomik takviyesine gereksinim duyacak.
Bu da Pekin’e örgüt üzerinde kıymetli bir tesir sağlayacak.
Taliban’ın Pekin’e, Uygurlar ve Müslümanlara yönelik tutumu niçiniyle bir sorun çıkartmayacağından da neredeyse emin olabiliriz.
Kabil’in Taliban’ın eline geçmesi ABD, İngiltere, Almanya, Fransa ve Afganistan’a 20 yıldır yardım eden öbür ülkeler açısından feci bir olay.
Hindistan’ın bölgeye yönelik siyaseti da büsbütün yıkıldı.
Afganistan’a büyük ölçülerde sermaye gönderen ve uzmanlık gerektiren konularda bilgi aktaran Hindistan, Hamid Karzai ve Eşref Gani hükümetleriyle âlâ alakalara sahipti.
İki siyasetçi de Hindistan’ın Pakistan tesirini dengelemesinden mutluydu.
Bütün bunlar artık tarihin sayfalarında yer alacak siyasetler.
Taliban son iktidarında milletlerarası toplumdan dışlanmıştı.
İktisat o kadar berbat hale gelmişti ki 2001’de yakıt alacak paraları kalmamıştı. Ülkedeki az sayıda araba, yakıt olmadığı için yollarda terk edilmişti.
Ülke genelinde elektrik kesintileri yaygındı ve çoğunluğun jeneratör alacak parası da yoktu.
Geceleri sokaklar sessiz ve karanlık, gündüzleri ise Taliban militanlarıyla müsabaka ihtimalinden ötürü tehlikeliydi.
Afganistan bir daha birebir noktaya mı dönecek?
Bu defa fark Çin. Pekin siyasi ve ekonomik bir çıkar sağlayacağını düşünürse Taliban’ın batmasının önüne geçecektir.
Aksi takdirde Taliban yalnız kalacak.
Hayber Geçidi dünyanın en değerli işgal yollarından biri: Dik, sert ve tehlikeli bir coğrafyaya sahip bu bölge, Pakistan-Afganistan hududundan başlayıp Pakistan’ın 32 kilometre ortasındaki Peşaver Vadisi’ne kadar ilerliyor.
3000 yıldır ordular bu kayalık dar bölgeden geçmekte zorlanıyor, vadide kamp yapmak zorunda kalıyor.
Vadinin etrafında Britanya ve Hindistan ordu alaylarından kalan rütbe işaretlerini görmek mümkün.
Bir periyot inşa ettikleri kaleler bugün geçide doruktan bakmaya devam ediyor.
Vadinin yüksek noktalarında bulunan Peştu savaşçıları, eski senelerda çakmaklı tüfekleriyle geçitteki askerleri büyük bir isabetle gaye alırdı.
Bugün ise o geçitte, Afganistan’da üretilmiş besinleri taşıyan kamyonlar, vakit zaman üzerlerine tutunmuş Afgan erkeklerle birlikte virajlarda kıvrılarak ilerliyor.
Yolun etrafındaki patikalarda ise yaşlı adamlar, huduttan kaçırdıkları yüklerin altında iki büklüm bir biçimde yürümeye çalışıyor.
‘Korku dolu bir iklim’
Hayber Geçidi, Afganistan’ın Pakistan ile en ağır hudut kapısı olan Türkham’da sonlanıyor.
Pakistan birkaç yıl evvel kapının etrafındaki tesisleri geliştirdi. Artık hududu geçmek için bekleyenler daha uygun denetlenebiliyor.
Ancak endişe dolu bir iklimde, Afganistan’ın yeni yöneticileri pozisyonundaki Taliban’dan kaçmak isteyenlerin aceleciliği sonda kendini hissettiriyor.
Onları hududun Pakistan tarafınca bile görmek mümkün.
Öğlen sıcağında, tellerin gerisinde ellerindeki evrakları sallayarak hududu geçmelerine müsaade verilmesi için yalvarıyorlar.
Lakin istisnalar dışında, sırf sıhhat sıkıntıları için tedavi görmesi gereken Afganların ve ailelerin huduttan geçmesine müsaade veriliyor.
Hudut kapısından geçen yolun üzerinde Pakistan askerleri ve Taliban güçleriyle yan yana duruyor.
Taliban üyeleri benimle konuşmaya çekinmiyor.
Hudut kapısında yeşil ve kırmızı Afganistan bayrağının niye dalgalanmadığını soruyorum.
Taliban gücü ele geçirdikten daha sonra bu bayrağı kaldırıp yerine, üzerinde Kelime-i Şehadet’in yer aldığı beyaz Taliban bayrağını kullanmaya başlamıştı.
Gururlu bir biçimde “Ülkemiz artık bir İslam Buyrukluğu ve ülkenin tümü için yanlışsız bayrak artık bu” diyor.
birtakım bazı tansiyon anları yaşansa da Pakistan ve Taliban nazaranvlileri sonda çoklukla meselesiz bir biçimde çalışıyorlar.
Ancak ortalarında bir dostluk yahut kardeşlik alakasının olduğunu söylemek güç.
bir hayli Afgan, Taliban’ın idaresi ele geçirmesinden Pakistan’ı sorumlu tutuyor.
Bu örgütün Pakistan tarafınca kurulduğu ve desteklendiğini düşünüyorlar.
Öte yandan Pakistan’ın Taliban’la münasebeti, İmran Han’ın başbakanlık koltuğuna oturduğu 2018’den beri pek de âlâ değil.
Taliban üstündeki tesirleri de besbelli bir biçimde azaldı.
Çin’in gücü
bir epey hükümetin gözünde Taliban’la ilgide olmak utanç verici bir durum.
Örgütün fazlaca sıkı olmamakla bir arada Suudi Arabistan ve kimi Körfez ülkeleriyle bağlantısı bulunuyor.
Günümüzde Taliban’la en yakın alakaya sahip olan ülke ise Çin. Bu hususta hiç bir utanç emaresi de göstermiyor.
Çok sayıda Afgan ülkeden kaçmaya çalışırken Afganistan iktisadı çöküşe geçti.
1996-2001 ortası Taliban’ın iktidarda olduğu son periyotta de ekonomik kriz vardı.
Bu yüzden, Afganistan’ın batmaması için Taliban Çin’in ekonomik takviyesine gereksinim duyacak.
Bu da Pekin’e örgüt üzerinde kıymetli bir tesir sağlayacak.
Taliban’ın Pekin’e, Uygurlar ve Müslümanlara yönelik tutumu niçiniyle bir sorun çıkartmayacağından da neredeyse emin olabiliriz.
Kabil’in Taliban’ın eline geçmesi ABD, İngiltere, Almanya, Fransa ve Afganistan’a 20 yıldır yardım eden öbür ülkeler açısından feci bir olay.
Hindistan’ın bölgeye yönelik siyaseti da büsbütün yıkıldı.
Afganistan’a büyük ölçülerde sermaye gönderen ve uzmanlık gerektiren konularda bilgi aktaran Hindistan, Hamid Karzai ve Eşref Gani hükümetleriyle âlâ alakalara sahipti.
İki siyasetçi de Hindistan’ın Pakistan tesirini dengelemesinden mutluydu.
Bütün bunlar artık tarihin sayfalarında yer alacak siyasetler.
Taliban son iktidarında milletlerarası toplumdan dışlanmıştı.
İktisat o kadar berbat hale gelmişti ki 2001’de yakıt alacak paraları kalmamıştı. Ülkedeki az sayıda araba, yakıt olmadığı için yollarda terk edilmişti.
Ülke genelinde elektrik kesintileri yaygındı ve çoğunluğun jeneratör alacak parası da yoktu.
Geceleri sokaklar sessiz ve karanlık, gündüzleri ise Taliban militanlarıyla müsabaka ihtimalinden ötürü tehlikeliydi.
Afganistan bir daha birebir noktaya mı dönecek?
Bu defa fark Çin. Pekin siyasi ve ekonomik bir çıkar sağlayacağını düşünürse Taliban’ın batmasının önüne geçecektir.
Aksi takdirde Taliban yalnız kalacak.