Felat Bozarslan / Van
Taliban’ın Afganistan’da denetimi ele geçirmesi ile başlayan göç dalgası çabucak hemen Türkiye-İran sonuna ulaşmadı. Lakin İran’a gerçek yola çıkan göçmenlerin yakın vakitte Türkiye sonuna gelmesi bekleniyor. Ankara, doğu hudutlarında oluşubilecek göç dalgasına karşı teyakkuzda. Sonda güvenlik tedbirleri artırıldı, duvar imaline sürat verildi. Pekala, Taliban’ın yarattığı göç Türkiye’yi nasıl etkileyecek ve sonda örülen duvar göçü engelleyebilecek mi? İran hududunda 25 yıldır sistemsiz göç ve göçmen kaçakçılığı ile ilgili saha çalışmaları yapan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Orhan Deniz, DW Haber’e kıymetlendirdi.
Afganistan’dan beklenen göç Türkiye’yi de etkileyecek mi?
Taliban’ın baskıcı rejimle bir daha dönüşüne kadarki süreçte göç rutin olarak devam ediyordu. Taliban’ın bu ülkeye girişiyle birlikte bir daha bir göç dalgası bekleniyor. aslına bakarsan Türkiye’nin sistemsiz göçmen akışı açısından en değerli geçiş çizgisi Türkiye-İran sonundadır. Bu hudut dünyanın da kıymetli göç koridorları üzerinde yer alan değerli sınırlardan biridir.
Pekala, bu göç dalgası Türkiye’ye ne vakit ulaşabilir?
Taliban’ın yarattığı göç dalgasının tesirlerini şu an çabucak hemen daha hissetmiyoruz ve bunun bir vakti olacak. Yeni durumun yarattığı göçün tesirlerini 15-20 günde bakılırsabiliriz. Taliban bahsetmiş olduğu üzere genel af ilan edip herkesi kapsayıcı bir idare oluşturabilir ve bu telaffuzlarını harekete dönüştürürse göçün büyüklüğü önemli manada azalır. İran kadar şayet olmazsa da belirli ölçüde etkileneceğiz. Yani Türkiye de bundan nasibini alacak üzere gözüküyor. İran’a kitlesel bir akın olursa, bizim hududumuza da sirayet etme mümkünlüğü yüksek.
Türkiye bir göçmen akınına karşı sonlarında ne cins önlemler aldı?
Bilhassa ağır göçmen geçişinin olduğu İran hududunda duvar inşası, hendek, tel örgüler üzere tedbirler alınmaya başlandı. Bunun yanı sıra, gözetleme kuleleri ve karakol sayısının artırılması, hudut sınırının teknolojik aygıtlarla denetim altına alınması, İHA’larla gözetlenmesi üzere birtakım önlemler devreye sokuldu. Bu önlemler göçmen akışını aşikâr ölçüde etkiliyor. Lakin hududun geçtiği sınır büyük ölçüde dağlık arazi olduğu için her yerde bu tedbirler işe yaramıyor. Hududun iki yahut üç bin metreyi aşan yüksekliklerden geçtiği düşünülürse, kışın bu alanı denetim etmek hayli güç. Buna karşın göçmen kaçakçıları ve kimi göçmenler Türkiye’ye girmeye çalışıyor ve girenler de var. Hududun karla kapatılmış olması, tabiat kurallarının ağırlaşması, hudut denetimlerinin de o periyotta zorlaşması, göçmen kaçakçıları için de kısmi bir avantaj yaratıyor. Sis, bulutlu havalar bir daha göçmen geçişleri için kıymetli bir avantaj sağlıyor fakat riski de birlikteinde getiriyor. Kar ve tipinin olduğu sisli havalarda göçmenler yollarını kaybedebiliyor. Her yıl İran hududunun Türkiye tarafında karların erimesi ile 40-50 göçmenin cesetleri bulunuyor.
Türkiye’nin İran sonuna ördüğü duvar göçü engelleyebilir mi?
İran hududuna inşa edilen duvarın örnekleri dünyada 67 ülkede var. Mevcut yahut yeni inşa edilecek duvarların göçmen akışını büsbütün durdurması üzere bir beklenti içerisine girmemiz yanlışsız olmaz. Bunun dünyada örneklerini, fazlaca büyük tesir yaratmadığını görüyoruz. Duvarın ruhsal bir tesiri var. hiç bir tesiri olmadığını söylemek mümkün değil. Lakin büsbütün göçü engelleyeceğine dair beklenti gerçek değil. Duvarın tesiri nihayetinde iki merdiven uzunluğu. Bir çıkış, bir inişe iki merdiven yerleştirildiği takdirde, göçmenler hududu geçebiliyor. Bunu, bugün İran hududunda görüyoruz. Duvar, inşa edildiği alanda kısmi bir tesir yarattı. Lakin göçmenler duvar inşa edilmeyen alanlara hakikat yöneliyor, yeni rotalar belirliyor. İran hududunda mayınlı alanlar var. Duvar inşa etmek için mayın temizleme süreci yapılıyor. Burada bence duvardan daha epeyce mayının caydırıcı tesiri ortada. ötürüsıyla mayınlı bölgeye duvar inşa etmenin de fazlaca mantıklı olduğu kanaatinde değilim. Duvar inşa ettiğimiz yerler duvar yapmaya müsait topografyanın olduğu alanlardır. Yani epeyce sarp arazinin olduğu yerler değil. Lakin sonun her yeri duvar inşa etmeye müsait değil.
Nasıl bir coğrafyadan bahsediyorsunuz?
Eğim bedellerinin devasa yükseklikte olduğu, sarp toprakların bulunduğu yerler var. Buralara duvar inşa etmemiz mümkün değil. Buraların fiziki pürüzlerden çok teknolojik aygıtlarla ve işçi dayanağıyla denetim altına alınması gerekiyor. Ağrı ve Hakkâri hudutlarına denk gelen kısımlar hariç, Van’ın İran’a hududu yaklaşık 295 kilometre. 295 kilometrelik çizgisi araçlarla denetim etmeye, karakol ve farklı noktaları, hudut taşlarını ziyaret etmeye çalıştığınızda bu bin 200 kilometre civarında bir yola tekabül ediyor. Pratikte bu kadar uzun bir çizgisi korumak epeyce kolay değil. Dağlık bir alan, eğim bedellerinin fazla olduğu, vadiler ve sarp yerlerin olduğu yerlerin denetim altına alınması coğrafik kaideler gereği epeyce sıkıntı.
Pekala sistemsiz göçün engellenmesi için ne yapılması gerekiyor?
Türkiye’nin şu an göç kapasitesi doldu, taşıyor. Türkiye’de optimist sayıyla 7 milyon civarında resmi ve gayriresmi göçmen var. Yani, 83 milyon Türkiye nüfusunda her 11 şahıstan 1’i göçmen. Bu göçmenlerin büyük kentlerde yığılması, orada kendi ortalarında organize olması, birlikte hareket etmesi ve yerli vatandaşlarla vakit zaman çatışma ve tansiyon yaşaması kaçınılmaz. Yani göçün ekonomik maliyetinden çok daha büyük etkisinin, güvenlik ve toplumsal istikametiyle yaşama riskimiz var. Bu manada bizim sonlarımızı sahiden denetim altına almak ve göçü sonlandırmamız gerekiyor. Afganistan’daki yeni durumun yarattığı göç dalgasından önemli manada etkilenmememiz için yapılması gerekenlerden bir tanesi şu; yüksek bir sesle ve en üst mercide Türkiye’nin göçmen kapasitesinin daha fazla artırılamayacağı, göçmen alamayacağı, sonlarının kapatıldığı ve girişe müsaade verilmeyeceğine yönelik bir söyleme muhtaçlık var. İkincisi, sonlarımızın denetim altına tutulması için mevcut müdafaa önlemlerine özelilkle işçi açısından daha fazla desteğe muhtaçlık var. Denetimlerin daima olması gerekiyor. Bu yıl yalnızca Van’da 920 civarında göçmen kaçakçısına süreç yapıldı. Bunun mevsimsel yahut şartlara bağlı değil daima olması gerekiyor. Göçle uğraş yalnızca hudutlara mahsus olmamalı. Ülkenin iç bölümünde de hudut bölgesinde uygulanan önlemler alınmalıdır.
Taliban’ın Afganistan’da denetimi ele geçirmesi ile başlayan göç dalgası çabucak hemen Türkiye-İran sonuna ulaşmadı. Lakin İran’a gerçek yola çıkan göçmenlerin yakın vakitte Türkiye sonuna gelmesi bekleniyor. Ankara, doğu hudutlarında oluşubilecek göç dalgasına karşı teyakkuzda. Sonda güvenlik tedbirleri artırıldı, duvar imaline sürat verildi. Pekala, Taliban’ın yarattığı göç Türkiye’yi nasıl etkileyecek ve sonda örülen duvar göçü engelleyebilecek mi? İran hududunda 25 yıldır sistemsiz göç ve göçmen kaçakçılığı ile ilgili saha çalışmaları yapan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Orhan Deniz, DW Haber’e kıymetlendirdi.
Afganistan’dan beklenen göç Türkiye’yi de etkileyecek mi?
Taliban’ın baskıcı rejimle bir daha dönüşüne kadarki süreçte göç rutin olarak devam ediyordu. Taliban’ın bu ülkeye girişiyle birlikte bir daha bir göç dalgası bekleniyor. aslına bakarsan Türkiye’nin sistemsiz göçmen akışı açısından en değerli geçiş çizgisi Türkiye-İran sonundadır. Bu hudut dünyanın da kıymetli göç koridorları üzerinde yer alan değerli sınırlardan biridir.
Pekala, bu göç dalgası Türkiye’ye ne vakit ulaşabilir?
Taliban’ın yarattığı göç dalgasının tesirlerini şu an çabucak hemen daha hissetmiyoruz ve bunun bir vakti olacak. Yeni durumun yarattığı göçün tesirlerini 15-20 günde bakılırsabiliriz. Taliban bahsetmiş olduğu üzere genel af ilan edip herkesi kapsayıcı bir idare oluşturabilir ve bu telaffuzlarını harekete dönüştürürse göçün büyüklüğü önemli manada azalır. İran kadar şayet olmazsa da belirli ölçüde etkileneceğiz. Yani Türkiye de bundan nasibini alacak üzere gözüküyor. İran’a kitlesel bir akın olursa, bizim hududumuza da sirayet etme mümkünlüğü yüksek.
Türkiye bir göçmen akınına karşı sonlarında ne cins önlemler aldı?
Bilhassa ağır göçmen geçişinin olduğu İran hududunda duvar inşası, hendek, tel örgüler üzere tedbirler alınmaya başlandı. Bunun yanı sıra, gözetleme kuleleri ve karakol sayısının artırılması, hudut sınırının teknolojik aygıtlarla denetim altına alınması, İHA’larla gözetlenmesi üzere birtakım önlemler devreye sokuldu. Bu önlemler göçmen akışını aşikâr ölçüde etkiliyor. Lakin hududun geçtiği sınır büyük ölçüde dağlık arazi olduğu için her yerde bu tedbirler işe yaramıyor. Hududun iki yahut üç bin metreyi aşan yüksekliklerden geçtiği düşünülürse, kışın bu alanı denetim etmek hayli güç. Buna karşın göçmen kaçakçıları ve kimi göçmenler Türkiye’ye girmeye çalışıyor ve girenler de var. Hududun karla kapatılmış olması, tabiat kurallarının ağırlaşması, hudut denetimlerinin de o periyotta zorlaşması, göçmen kaçakçıları için de kısmi bir avantaj yaratıyor. Sis, bulutlu havalar bir daha göçmen geçişleri için kıymetli bir avantaj sağlıyor fakat riski de birlikteinde getiriyor. Kar ve tipinin olduğu sisli havalarda göçmenler yollarını kaybedebiliyor. Her yıl İran hududunun Türkiye tarafında karların erimesi ile 40-50 göçmenin cesetleri bulunuyor.
Türkiye’nin İran sonuna ördüğü duvar göçü engelleyebilir mi?
İran hududuna inşa edilen duvarın örnekleri dünyada 67 ülkede var. Mevcut yahut yeni inşa edilecek duvarların göçmen akışını büsbütün durdurması üzere bir beklenti içerisine girmemiz yanlışsız olmaz. Bunun dünyada örneklerini, fazlaca büyük tesir yaratmadığını görüyoruz. Duvarın ruhsal bir tesiri var. hiç bir tesiri olmadığını söylemek mümkün değil. Lakin büsbütün göçü engelleyeceğine dair beklenti gerçek değil. Duvarın tesiri nihayetinde iki merdiven uzunluğu. Bir çıkış, bir inişe iki merdiven yerleştirildiği takdirde, göçmenler hududu geçebiliyor. Bunu, bugün İran hududunda görüyoruz. Duvar, inşa edildiği alanda kısmi bir tesir yarattı. Lakin göçmenler duvar inşa edilmeyen alanlara hakikat yöneliyor, yeni rotalar belirliyor. İran hududunda mayınlı alanlar var. Duvar inşa etmek için mayın temizleme süreci yapılıyor. Burada bence duvardan daha epeyce mayının caydırıcı tesiri ortada. ötürüsıyla mayınlı bölgeye duvar inşa etmenin de fazlaca mantıklı olduğu kanaatinde değilim. Duvar inşa ettiğimiz yerler duvar yapmaya müsait topografyanın olduğu alanlardır. Yani epeyce sarp arazinin olduğu yerler değil. Lakin sonun her yeri duvar inşa etmeye müsait değil.
Nasıl bir coğrafyadan bahsediyorsunuz?
Eğim bedellerinin devasa yükseklikte olduğu, sarp toprakların bulunduğu yerler var. Buralara duvar inşa etmemiz mümkün değil. Buraların fiziki pürüzlerden çok teknolojik aygıtlarla ve işçi dayanağıyla denetim altına alınması gerekiyor. Ağrı ve Hakkâri hudutlarına denk gelen kısımlar hariç, Van’ın İran’a hududu yaklaşık 295 kilometre. 295 kilometrelik çizgisi araçlarla denetim etmeye, karakol ve farklı noktaları, hudut taşlarını ziyaret etmeye çalıştığınızda bu bin 200 kilometre civarında bir yola tekabül ediyor. Pratikte bu kadar uzun bir çizgisi korumak epeyce kolay değil. Dağlık bir alan, eğim bedellerinin fazla olduğu, vadiler ve sarp yerlerin olduğu yerlerin denetim altına alınması coğrafik kaideler gereği epeyce sıkıntı.
Pekala sistemsiz göçün engellenmesi için ne yapılması gerekiyor?
Türkiye’nin şu an göç kapasitesi doldu, taşıyor. Türkiye’de optimist sayıyla 7 milyon civarında resmi ve gayriresmi göçmen var. Yani, 83 milyon Türkiye nüfusunda her 11 şahıstan 1’i göçmen. Bu göçmenlerin büyük kentlerde yığılması, orada kendi ortalarında organize olması, birlikte hareket etmesi ve yerli vatandaşlarla vakit zaman çatışma ve tansiyon yaşaması kaçınılmaz. Yani göçün ekonomik maliyetinden çok daha büyük etkisinin, güvenlik ve toplumsal istikametiyle yaşama riskimiz var. Bu manada bizim sonlarımızı sahiden denetim altına almak ve göçü sonlandırmamız gerekiyor. Afganistan’daki yeni durumun yarattığı göç dalgasından önemli manada etkilenmememiz için yapılması gerekenlerden bir tanesi şu; yüksek bir sesle ve en üst mercide Türkiye’nin göçmen kapasitesinin daha fazla artırılamayacağı, göçmen alamayacağı, sonlarının kapatıldığı ve girişe müsaade verilmeyeceğine yönelik bir söyleme muhtaçlık var. İkincisi, sonlarımızın denetim altına tutulması için mevcut müdafaa önlemlerine özelilkle işçi açısından daha fazla desteğe muhtaçlık var. Denetimlerin daima olması gerekiyor. Bu yıl yalnızca Van’da 920 civarında göçmen kaçakçısına süreç yapıldı. Bunun mevsimsel yahut şartlara bağlı değil daima olması gerekiyor. Göçle uğraş yalnızca hudutlara mahsus olmamalı. Ülkenin iç bölümünde de hudut bölgesinde uygulanan önlemler alınmalıdır.