5-6 Mayıs günlerinde Kahire’de birinci defa tıpkı masa etrafında buluşan Türk ve Mısırlı diplomatlar, 7-8 Eylül günlerinde 2. çeşit görüşmeleri bu defa Ankara’da gerçekleştirecekler. Birinci cins görüşmelerde olduğu üzere Türk heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal, Mısır heyetine ise Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Hamdi Loza başkanlık edecek.
Her iki ülkenin dışişleri bakanlıklarından yapılan açıklamalarda görüşmelerde ikili münasebetler ve bölgesel bahislerin ele alınacağı bilgisi haricinde bir detay verilmemesi dikkat çekti. Birinci çeşitte olduğu üzere, Ankara’daki görüşmelerin akabinde kısa bir ortak açıklama yapılması bekleniyor.
Ankara görüşmelerinin en temel konusu siyasi bağlantıların olağanlaşması için öngörülen yol haritasının bundan daha sonraki etaplarının kararlaştırılması olarak görülüyor.
Cumhurbaşkanlığı Dış Siyaset Başdanışmanı İbrahim Kalın, 25 Ağustos’ta verdiği bir demeçte, Mısır ile alakaları yanlışsız tabana oturtmak için görüşmelerin devam ettiğini ve bu alanda da yakında “somut adımların” atılmasının öngörülebileceğini lisana getirmişti.
‘Somut adımlar’ neleri kapsıyor?
Ankara’da yapılan değerlendirmelerde, en değerli somut adım Türkiye ve Mısır’ın karşılıklı olarak büyükelçi atamaları ve 2013’ten bu yana maslahatgüzar düzeyinde yürütülen diplomatik alakaları olağan seviyeye çıkarmaları olarak görülüyor. Sembolik değerinin yanı sıra büyükelçilerin atanması Türkiye ve Mısır içinde uzlaşılan mümkün bir yol haritasının daha faal ve sıkıntısız uygulanabilmesi için büyük değer taşıyor.
Büyükelçi atanması konusunun birinci çeşit görüşmelerinde de gündeme geldiği lakin Kahire tarafının bu adımın atılması için Türkiye ile başlatılan sürecin kalıcılığı ve somutluğu konusunda daha fazla delil ve hareket gerektiğini tabir ettiği Mısır basınında yer alan yorumlar içindeydı.
Mısır ile görüşmelerde Türk heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal başkanlık ediyor.
Mayıs ayından bu yana yaşanan birtakım gelişmelerin Mısır tarafında memnuniyetle karşılandığı biliniyor lakin bunların diplomatik seviyesi yükseltme sonucuna yol açıp açmayacağı Ankara’daki temaslardan daha sonra görülecek. Ankara görüşmesi akabinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri içinde gerçekleşecek bir görüşme sürecin geldiği noktayı göstermesi açısından da değerli bir adım olacak.
Müslüman Kardeşler jesti
Mısır’ı şad eden gelişmelerden en kıymetlisi Ankara’nın İstanbul’dan yayın yapan muhalif Mısırlı televizyon gazetecilerinin faaliyetlerine son vermesi oldu. 2013 Temmuz ayında şimdiki Mısır Cumhurbaşkanı Abdel Fettah el-Sisi tarafınca gerçekleştirilen askeri darbe daha sonrası ülkesinden kaçan biroldukca Müslüman Kardeşler üyesi başta İstanbul olmak üzere Türkiye’ye yerleşmiş ve buradan darbeye karşı yayınlar yapmaya başlamışlardı.
Ankara, Müslüman Kardeşler’le temaslı yayın organları Mekameleen, El Sharq ve Vatan televizyonlarının yayınları ile ilgili birinci müdahalelerini Mayıs ayındaki siyasi istişare görüşmelerindilk evvel yapmıştı. İstihbarat servislerinin temas ortasında olduğu o periyotta Mısır, bu yayınların yapılması müsaade edildiği sürece Türkiye ile olağanlaşmanın gerçekleşmeyeceği iletisini iletmişti.
Bu yayınların evvel tonunun düşürüldüğü sonrasındasında büsbütün yasaklandığı biliniyor. TV yayınları kesilen lakin toplumsal medya araçları üzerinden faaliyetlerini sürdüren Mısırlı muhalif gazeteciler, Haziran ayından itibaren bu mecraları da kullanamaz oldular. İkinci cins görüşmelerin öncesinde bu sorunun ortadan kalkmış olması değerli bir gelişme olarak görülüyor.
Türkiye Tunus’taki gelişmelere sessiz kaldı
Türkiye-Mısır ilgileri açısından Mayıs ayından daha sonra yaşanan en değerli gelişmelerden biri de Tunus’ta Cumhurbaşkanı Kays Said’in 25 Temmuz’da Başbakan Hişam el-Meşişi’yi nazaranvden alıp Meclis’in yetkilerini 30 gün boyunca dondurması daha sonrası ile başlayan buhran oldu.
İslamcı kimliği ile Müslüman Kardeşler ağının bir modülü olan Nahda partisinin başkanı ve bununla birlikte Meclis Lideri olan Raşid el Gannuşi, Cumhurbaşkanı Said’in sonucunı siyasi bir darbe olarak nitelemiş ve karşı çıkmıştı.
Nahda ve Gannuşi ile epey yeterli bağları olan Türkiye’nin Tunus’ta gelişmelere nasıl reaksiyon vereceği merak konusu olmuştu. Siyasal İslamcı idarelerine karşı atılan bu çeşit adımlara geçmişte epey sert reaksiyon verip darbecilikle suçlayan Türkiye, Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan bir açıklama haricinde Tunus’taki gelişmeleri gündeme almamayı tercih etti.
Dışişleri açıklamasında “Tunus’ta Cumhuriyet Bayramının kutlandığı 25 Temmuz 2021 tarihinde halkın iradesini temsil eden Meclis’in faaliyetlerinin askıya alınmasından derin telaş duyuyoruz,” sözlerine yer verildi. Tunus Cumhurbaşkanı Said’in direkt maksat alınmaması dikkat çekerken, açıklamada “Tunus anayasasının kararları çerçevesinde demokratik meşruiyetin en kısa müddette bir daha tesis edilmesini temenni ediyoruz,” beklentisi de kayda geçirildi.
Bu konularda hassaslığı bilinen Cumhurbaşkanı Erdoğan, Tunus konusunda tepkisel bir açıklama yapmadı ve tam bilakis Tunus Cumhurbaşkanı Said ile 2 Ağustos’ta telefonla görüştü.
Ankara’nın bu mevzuyu siyasi gündemine almaması başta Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır olmak üzere Arap dünyası ile bağlarını olağanlaşma uğraşlarına mani oluşturmaktan kaçınmak istemesinin bir göstergesi olarak görüldü. Türk hükümetinin bu yaklaşımı Mısır tarafınca da yakından takip edildi ve reaksiyon vermemesi not edildi.
BAE ile süratli yakınlaşma
Türkiye’nin Mısır ile yürüttüğü sürecin BAE ile de sürdürülmekte olan diplomatik gayretten bağımsız olmadığı tüm milletlerarası bağlantılar uzmanlarının üzerinde uzlaştığı bir durum. Arap Baharı’nın taşıyacağı demokratik rüzgarın kendi monarşik idarelerini yıkacağı kaygısında olan Suudi Arabistan ve BAE, süreci bilakis çevirmek için sembol ülke Mısır’da Sisi tarafınca yapılan darbeyi desteklemiş ve daha sonrasında da ayakta kalması için kıymetli ekonomik takviye sağlamışlardı.
Mısır ile BAE idareleri içinde o devirden bu yana epeyce yakın bağlantılar kuruldu. BAE, Mısır’ın bilhassa bölgesel konularda izleyeceği siyasetleri derinden etkileyecek seviyede bir tartı oluşturdu.
Türkiye ile BAE içinde en üst seviyede kurulan diyalog ve alakaların süratli bir biçimde olağanlaştırılması kararlılığı Ankara-Mısır sınırındaki süreci de olumlu biçimde etkileyecek bir gelişme olarak görülüyor.
Libya’da konumlar yumuşuyor mu?
Türkiye ve Mısır diyaloğunun değerli başlıklarından bir oburu ise Libya. Bu ülkeyle hayli uzun bir kara hududu bulunan Mısır, BAE ve Fransa ile Rusya üzere ülkelerle bir arada ülkenin doğusunda konuşlu General Halife Hafter güçlerini destekliyordu. Hafter’e verilen takviyenin değerli bir sebebi, başşehir Trablus’ta konuşlu Ulusal Mutabakat Hükümeti’nde tartının siyasi İslamcı figürlerin elinde olmasıydı.
Türkiye’nin 2019 sonunda Trablus ile yaptığı mutabakat kararında Libya’ya asker göndermesi ve Hafter’in ilerleyişini durdurması dengelerin büsbütün bozulmasına ve BAE ile Mısır’ın reaksiyonuna niye olmuştu.
Libya’da siyasi barış sürecinin ezalara rağmen devam etmesi, kurulan süreksiz hükümetin 24 Aralık seçimleri için eforlarını sürdürmesi, başta Türkiye, Rusya, BAE ve Mısır üzere dış güçlerin konumlarında yumuşamaya yol açtığı değerlendirmeleri yapılıyor.
ABD’nin taraflar üzerinde tartısını koyarak 24 Aralık seçimlerinin meselesiz tamamlanmasına çalışmasının tesirli olduğu kaydedilirken, milletlerarası basında çıkan haberlerde Türkiye’nin Suriye’den getirdiği yabancı güçleri çekmeye başladığı sav edilmişti.
Mısır ile yapılan görüşmelerde de tarafların birbirlerini daha düzgün manaya ve sıkıntıya tahlil bulma tarafında irade gösterdikleri kaydediliyor. Bu olumlu seyre rağmen Libya konusunun Mısır tarafınca büsbütün gündemden düşürülmesi için Türk askeri varlığının bu ülkeden çıkmış olması gerektiği Kahire tarafınca vurgulanan bir olgu.
Akdeniz gündemi değişmedi
Türkiye’nin Mısır ile olağanlaşma maksatlarından biri de Doğu Akdeniz’de Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile yaşadığı münhasır ekonomik bölge tartışmasında elini güçlendirmek. Mısır ile Yunanistan’ın Ağustos 2020’de yaptığı üzere deniz yetkilendirme muahedesi imzalamak istediğini saklamayan Ankara, bu adımla Doğu Akdeniz’de aleyhine olan dengeyi değiştirmek niyetinde.
Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis’i 4 Eylül’de Kahire’de ağırlayan ve savunma, güç üzere alanlarda daha derin işbirliği yapılacağını kaydeden Mısır Cumhurbaşkanı Sisi, bu adımla Türkiye ile olağanlaşma sürecinin Mısır’ın bölgesinde oluşturduğu iştiraklerden geri adım manasına gelmeyeceğini göstermiş oldu.
Mısır’ın Türkiye ile deniz yetkilendirme mutabakatı için süratli hareket etmeyeceği, siyasi sürecin inşa edilmesi kararında teknik çalışmaların başlatılabileceği fakat bunun da vakit alacağı yapılan değerlendirmeler içinde.
Her iki ülkenin dışişleri bakanlıklarından yapılan açıklamalarda görüşmelerde ikili münasebetler ve bölgesel bahislerin ele alınacağı bilgisi haricinde bir detay verilmemesi dikkat çekti. Birinci çeşitte olduğu üzere, Ankara’daki görüşmelerin akabinde kısa bir ortak açıklama yapılması bekleniyor.
Ankara görüşmelerinin en temel konusu siyasi bağlantıların olağanlaşması için öngörülen yol haritasının bundan daha sonraki etaplarının kararlaştırılması olarak görülüyor.
Cumhurbaşkanlığı Dış Siyaset Başdanışmanı İbrahim Kalın, 25 Ağustos’ta verdiği bir demeçte, Mısır ile alakaları yanlışsız tabana oturtmak için görüşmelerin devam ettiğini ve bu alanda da yakında “somut adımların” atılmasının öngörülebileceğini lisana getirmişti.
‘Somut adımlar’ neleri kapsıyor?
Ankara’da yapılan değerlendirmelerde, en değerli somut adım Türkiye ve Mısır’ın karşılıklı olarak büyükelçi atamaları ve 2013’ten bu yana maslahatgüzar düzeyinde yürütülen diplomatik alakaları olağan seviyeye çıkarmaları olarak görülüyor. Sembolik değerinin yanı sıra büyükelçilerin atanması Türkiye ve Mısır içinde uzlaşılan mümkün bir yol haritasının daha faal ve sıkıntısız uygulanabilmesi için büyük değer taşıyor.
Büyükelçi atanması konusunun birinci çeşit görüşmelerinde de gündeme geldiği lakin Kahire tarafının bu adımın atılması için Türkiye ile başlatılan sürecin kalıcılığı ve somutluğu konusunda daha fazla delil ve hareket gerektiğini tabir ettiği Mısır basınında yer alan yorumlar içindeydı.
Mısır ile görüşmelerde Türk heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal başkanlık ediyor.
Mayıs ayından bu yana yaşanan birtakım gelişmelerin Mısır tarafında memnuniyetle karşılandığı biliniyor lakin bunların diplomatik seviyesi yükseltme sonucuna yol açıp açmayacağı Ankara’daki temaslardan daha sonra görülecek. Ankara görüşmesi akabinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri içinde gerçekleşecek bir görüşme sürecin geldiği noktayı göstermesi açısından da değerli bir adım olacak.
Müslüman Kardeşler jesti
Mısır’ı şad eden gelişmelerden en kıymetlisi Ankara’nın İstanbul’dan yayın yapan muhalif Mısırlı televizyon gazetecilerinin faaliyetlerine son vermesi oldu. 2013 Temmuz ayında şimdiki Mısır Cumhurbaşkanı Abdel Fettah el-Sisi tarafınca gerçekleştirilen askeri darbe daha sonrası ülkesinden kaçan biroldukca Müslüman Kardeşler üyesi başta İstanbul olmak üzere Türkiye’ye yerleşmiş ve buradan darbeye karşı yayınlar yapmaya başlamışlardı.
Ankara, Müslüman Kardeşler’le temaslı yayın organları Mekameleen, El Sharq ve Vatan televizyonlarının yayınları ile ilgili birinci müdahalelerini Mayıs ayındaki siyasi istişare görüşmelerindilk evvel yapmıştı. İstihbarat servislerinin temas ortasında olduğu o periyotta Mısır, bu yayınların yapılması müsaade edildiği sürece Türkiye ile olağanlaşmanın gerçekleşmeyeceği iletisini iletmişti.
Bu yayınların evvel tonunun düşürüldüğü sonrasındasında büsbütün yasaklandığı biliniyor. TV yayınları kesilen lakin toplumsal medya araçları üzerinden faaliyetlerini sürdüren Mısırlı muhalif gazeteciler, Haziran ayından itibaren bu mecraları da kullanamaz oldular. İkinci cins görüşmelerin öncesinde bu sorunun ortadan kalkmış olması değerli bir gelişme olarak görülüyor.
Türkiye Tunus’taki gelişmelere sessiz kaldı
Türkiye-Mısır ilgileri açısından Mayıs ayından daha sonra yaşanan en değerli gelişmelerden biri de Tunus’ta Cumhurbaşkanı Kays Said’in 25 Temmuz’da Başbakan Hişam el-Meşişi’yi nazaranvden alıp Meclis’in yetkilerini 30 gün boyunca dondurması daha sonrası ile başlayan buhran oldu.
İslamcı kimliği ile Müslüman Kardeşler ağının bir modülü olan Nahda partisinin başkanı ve bununla birlikte Meclis Lideri olan Raşid el Gannuşi, Cumhurbaşkanı Said’in sonucunı siyasi bir darbe olarak nitelemiş ve karşı çıkmıştı.
Nahda ve Gannuşi ile epey yeterli bağları olan Türkiye’nin Tunus’ta gelişmelere nasıl reaksiyon vereceği merak konusu olmuştu. Siyasal İslamcı idarelerine karşı atılan bu çeşit adımlara geçmişte epey sert reaksiyon verip darbecilikle suçlayan Türkiye, Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan bir açıklama haricinde Tunus’taki gelişmeleri gündeme almamayı tercih etti.
Dışişleri açıklamasında “Tunus’ta Cumhuriyet Bayramının kutlandığı 25 Temmuz 2021 tarihinde halkın iradesini temsil eden Meclis’in faaliyetlerinin askıya alınmasından derin telaş duyuyoruz,” sözlerine yer verildi. Tunus Cumhurbaşkanı Said’in direkt maksat alınmaması dikkat çekerken, açıklamada “Tunus anayasasının kararları çerçevesinde demokratik meşruiyetin en kısa müddette bir daha tesis edilmesini temenni ediyoruz,” beklentisi de kayda geçirildi.
Bu konularda hassaslığı bilinen Cumhurbaşkanı Erdoğan, Tunus konusunda tepkisel bir açıklama yapmadı ve tam bilakis Tunus Cumhurbaşkanı Said ile 2 Ağustos’ta telefonla görüştü.
Ankara’nın bu mevzuyu siyasi gündemine almaması başta Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır olmak üzere Arap dünyası ile bağlarını olağanlaşma uğraşlarına mani oluşturmaktan kaçınmak istemesinin bir göstergesi olarak görüldü. Türk hükümetinin bu yaklaşımı Mısır tarafınca da yakından takip edildi ve reaksiyon vermemesi not edildi.
BAE ile süratli yakınlaşma
Türkiye’nin Mısır ile yürüttüğü sürecin BAE ile de sürdürülmekte olan diplomatik gayretten bağımsız olmadığı tüm milletlerarası bağlantılar uzmanlarının üzerinde uzlaştığı bir durum. Arap Baharı’nın taşıyacağı demokratik rüzgarın kendi monarşik idarelerini yıkacağı kaygısında olan Suudi Arabistan ve BAE, süreci bilakis çevirmek için sembol ülke Mısır’da Sisi tarafınca yapılan darbeyi desteklemiş ve daha sonrasında da ayakta kalması için kıymetli ekonomik takviye sağlamışlardı.
Mısır ile BAE idareleri içinde o devirden bu yana epeyce yakın bağlantılar kuruldu. BAE, Mısır’ın bilhassa bölgesel konularda izleyeceği siyasetleri derinden etkileyecek seviyede bir tartı oluşturdu.
Türkiye ile BAE içinde en üst seviyede kurulan diyalog ve alakaların süratli bir biçimde olağanlaştırılması kararlılığı Ankara-Mısır sınırındaki süreci de olumlu biçimde etkileyecek bir gelişme olarak görülüyor.
Libya’da konumlar yumuşuyor mu?
Türkiye ve Mısır diyaloğunun değerli başlıklarından bir oburu ise Libya. Bu ülkeyle hayli uzun bir kara hududu bulunan Mısır, BAE ve Fransa ile Rusya üzere ülkelerle bir arada ülkenin doğusunda konuşlu General Halife Hafter güçlerini destekliyordu. Hafter’e verilen takviyenin değerli bir sebebi, başşehir Trablus’ta konuşlu Ulusal Mutabakat Hükümeti’nde tartının siyasi İslamcı figürlerin elinde olmasıydı.
Türkiye’nin 2019 sonunda Trablus ile yaptığı mutabakat kararında Libya’ya asker göndermesi ve Hafter’in ilerleyişini durdurması dengelerin büsbütün bozulmasına ve BAE ile Mısır’ın reaksiyonuna niye olmuştu.
Libya’da siyasi barış sürecinin ezalara rağmen devam etmesi, kurulan süreksiz hükümetin 24 Aralık seçimleri için eforlarını sürdürmesi, başta Türkiye, Rusya, BAE ve Mısır üzere dış güçlerin konumlarında yumuşamaya yol açtığı değerlendirmeleri yapılıyor.
ABD’nin taraflar üzerinde tartısını koyarak 24 Aralık seçimlerinin meselesiz tamamlanmasına çalışmasının tesirli olduğu kaydedilirken, milletlerarası basında çıkan haberlerde Türkiye’nin Suriye’den getirdiği yabancı güçleri çekmeye başladığı sav edilmişti.
Mısır ile yapılan görüşmelerde de tarafların birbirlerini daha düzgün manaya ve sıkıntıya tahlil bulma tarafında irade gösterdikleri kaydediliyor. Bu olumlu seyre rağmen Libya konusunun Mısır tarafınca büsbütün gündemden düşürülmesi için Türk askeri varlığının bu ülkeden çıkmış olması gerektiği Kahire tarafınca vurgulanan bir olgu.
Akdeniz gündemi değişmedi
Türkiye’nin Mısır ile olağanlaşma maksatlarından biri de Doğu Akdeniz’de Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile yaşadığı münhasır ekonomik bölge tartışmasında elini güçlendirmek. Mısır ile Yunanistan’ın Ağustos 2020’de yaptığı üzere deniz yetkilendirme muahedesi imzalamak istediğini saklamayan Ankara, bu adımla Doğu Akdeniz’de aleyhine olan dengeyi değiştirmek niyetinde.
- 8 yıl daha sonra birinci defa Türkiye’den bir heyet Mısır’da: Hangi bahisler görüşülüyor?
- Türkiye ve Mısır Doğu Akdeniz’de mutabakata ne kadar yakın, münasebetler 8 yıl daha sonra normalleşebilir mi?
- Türkiye-Mısır münasebetleri: Dışişleri Bakanları Çavuşoğlu ve Şükrü telefon görüşmesi yaptı
Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis’i 4 Eylül’de Kahire’de ağırlayan ve savunma, güç üzere alanlarda daha derin işbirliği yapılacağını kaydeden Mısır Cumhurbaşkanı Sisi, bu adımla Türkiye ile olağanlaşma sürecinin Mısır’ın bölgesinde oluşturduğu iştiraklerden geri adım manasına gelmeyeceğini göstermiş oldu.
Mısır’ın Türkiye ile deniz yetkilendirme mutabakatı için süratli hareket etmeyeceği, siyasi sürecin inşa edilmesi kararında teknik çalışmaların başlatılabileceği fakat bunun da vakit alacağı yapılan değerlendirmeler içinde.