Taliban’ın Afganistan’da idaresi ele geçirmesinin akabinde, muhtemel göç dalgasının amacındaki Türkiye’de, göçmen siyasetleri da tartışma konusu. Muhalefetin, şimdiye kadar Suriye iç savaşı niçiniyle ülkelerinden kaçanlara yönelik “açık kapı politikası” uygulayarak, “Türkiye’yi yol geçen hanına çevirmekle” eleştirdiği iktidar partisinde ise sistemsiz göçmenlere karşı, aksiyon ve telaffuz değişikliği dikkat çekiyor.
Hükümetin önümüzdeki günlerde, başta Suriyeliler olmak üzere sistemsiz göçmenlere dönük yeni bir hareket planını yaşama geçireceği, bu kapsamda bir “Göç Bakanlığı” kurulabileceği de siyasi kulislerde konuşuluyor.
Bu gelişmelere akabinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun “Mültecileri ülkelerine göndermek için çalışmamız var” açıklaması, “İktidar göçmen siyasetini değiştiriyor mu?” sorusunu gündeme getirdi.
İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi Lideri (İGAM) Metin Çorabatır, hükümetin sistemsiz göçmenlere yönelik aldığı yeni kararlar ve göçmen siyaseti konusundaki tartışmalara ait BBC Türkçe’nin sorularını yanıtladı.
“Sığınma sistemini belirleyen iç kamuoyu ve seçim kaygıları”
Metin Çorabatır, hükümetin göçmen siyasetinde hayli esaslı değişiklik yapacağına ait somut bir adım görülmediğini tabir ediyor.
Muhalefetin mülteci tersi telaffuz ve kampanyalarının siyaseten prim yaptığına dikkat çeken, Çorabatır’a nazaran Türkiye’de sığınma sistemini, “iç kamuoyu ve seçim kaygıları” belirliyor ve bu durumdan iktidar da etkileniyor:
“Muhalefetin göçmen tersi hayli ağır bir kampanyası var. Toplumsal medyada nefret telaffuzuna varan yaklaşımlar, Kılıçdaroğlu’nun, davul ‘zurnayla yollayacağız’ söylemi epey prim yapıyor. Bu durum, bütün iktidarlara ve bizdeki iktidara büyük bir oy kaybettiriyor, o kesin. 2019 seçimlerindeki muhalefetin seçim muvaffakiyetleri bunu kanıtlıyor.
“Bunun üzerine de Afganistan’daki olaylar gelişmeye başladı. Bu sefer de ‘Afganistan’dan büyük bir göç başladı, eli silahlı genç erkekler, rejimi değiştirmek üzere Türkiye’ye geliyor’a dönüştü olay. Şu anda bir kitle göçü yok. Lakin bu hava yaratıldı ve gerçekten kamuoyunda karşılık buluyor. Bir seçkin söylemi olarak görüyorum ben ve bu seçkin söylemi tabanı kışkırtıyor. Ve bu Ankara Altındağ’daki olaylara kadar geldi. Buna rağmen iktidar da kendini savunacak bir telaffuz geliştiremiyor. ‘Uluslararası sorumluluklarımızı yerine getiriyoruz, mültecileri topluma adapte etmeye çalışıyoruz, diyemiyor, onun için de çelişkili tabirler kullanıyor. Türkiye’nin şu anda sığınma sistemini belirleyen iç kamuoyu ve gelecekteki seçim telaşları, ana ölçüt bu.”
“Gönderilenler geri dönecekler”
Ankara’da kayıtlı olmayan göçmenlerin vilayetlerine gönderilme sonucunın Altındağ olaylarının akabinde alındığına işaret eden Çorabatır, 2019 mahallî seçimlerinde İstanbul’un CHP’ye kaybedilmesinden daha sonra da İstanbul Valiliği’nin bütün sistemsiz göçmenler için “kayıtlı oldukları kentlere gönderilmeleri” sonucu aldığını fakat daha sonrasında bunun “unutulduğuna” dikkat çekiyor.
İktidarın bu adımları da muhalefetin “göçmen siyasetleri yok” telaffuzuna karşı attığını kaydeden Çorabatır’a nazaran, “kayıtlı vilayetlere geri gönderme” tahlil olmayacak:
“Çünkü o kentlerden niçin geldikleri apaçık. İş bulamıyorlar. Lakin Ankara’da İstanbul’da iş buluyorlar. Bunların niçinleri araştırılmadan, tahlil edilmeden, bu insanları gdolayıyoruz, dediler. Emin olun gidenler motamot mecburen geri dönecekler. Bu açıdan bir iktidar açısından bu bahiste bir sertleşme var. sebebi de iç kamuoyu, muhalefetin ‘Türkiye’de bir sığınma sistemi yok, elini kolunu sallayan geliyor’ telaffuzuna karşı, hükümet de ‘İşte var, biz geri gönderiyoruz kayıtlı oldukları şehirlere’ diyor.”
O niçinle hükümetin attığı adımları büyük bir siyaset değişikliği olarak görmemek gerektiğini belirten Çorabatır, zira göçmenlerin Suriye’ye ya da geldikleri öteki ülkelere geri gönderilmesi, sistemsiz göçmenlere “geçici muhafaza gorevi”nden vazgeçmesi üzere bir durum olmadığını vurguluyor.
“Entegresyonun yasaklanmasından kaynaklı”
Türkiye, kıymetli bir iç siyaset enstrümanı haline de gelen göçmen meselesinin tahlili için neler yapabilir?
Çorabatır’a nazaran sorunun sebebi, Türkiye’nin göçmenlere “statü vermemesi” ve hala “geçici koruma” ile yetinip, göçmenlere “entegrasyon yasağını” sürdürmesi. Bu niçinle de yüz binlerce göçmenin dehşet, tedirginlik ortasında olduğunu ve hayatlarının nasıl şekilleneceğinin “pamuk ipliğine bağlı olduğunu” vurgulayan Çorabatır, “Bu manada da bir değişiklik yok. Sorun büyüyor. Tahlili, bu insanlara statü vererek, yani haklar tanıyarak, coğrafik kısıtlamayı kaldırmak. Siyasi açıdan sıkıntı bir karar lakin bence tek kalıcı tahlil mahallî entegrasyon” görüşünü lisana getiriyor.
Türkiye’nin milletlerarası yükümlülüklerini süreksiz muhafaza olarak yerine getirdiğini belirten Çorabatır, geri gönderme yahut üçüncü ülkeye gönderme seçeneklerinin de şu anda uygulama pratiğinin olmadığını tabir ediyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun son devirde yaptığı “Mültecilerin ülkelerine gönderilmeleri için çalışmamız var” açıklamalarına dikkat çeken Çorabatır, BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi’nin yaptığı son açıklamalarında da, “Türkiye’ye daha hayli yardım yapılarak, bu insanları Türkiye’de müdafaaya devam edeceğiz” iletisi verdiğine dikkat çekti.
Afgan göçmenlerin durumu
Taliban’ın idaresi ele geçirdiği Afganistan’dan gelebilecek göçmenler konusunda da uygulanacak siyasetin net olmadığını tabir eden Çorabatır, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Türkiye Suriye yahut Afganistan kaynaklı ek bir yükü kaldıramaz” iletisinin dikkat alımlı olduğunu tabir ediyor.
Şu anda Afganistan’dan büyük bir göç akımı olmadığını vurgulayan Çorabatır, memleketler arası toplumun daha epeyce yaklaşan kış şartlarını da dikkate alarak insanları Afganistan’da ya da komşu ülkeler olan Pakistan, İran, Tacikistan üzere ülkelerde müdafaa sağlamaya dönük bir yaklaşım ortasında olduğunu vurguluyor. Fakat ilerleyen süreçte, Afgan göçmenlerin Türkiye hudutlarına dayanmasını da mümkünlük dahilinde olduğunu belirterek, ” bu biçimde Türk hükümeti ne yapacak? Burada İran’ın, diğer ülkelerin tavrına bakılacak, sahiden Türkiye bana nazaran alabilir, fakat şu şartlarda hiç bir iktidar siyaseten hayli hassas bir ortamda bunu yapamaz” diyor.
“Öncelikle göç mevzuatı değişmeli”
çabucak hemen bir karar alınmamakla birlikte iktidar partisinde bir müddetdir “göç bakanlığı” kurulması da tartışılıyor. Çorabatır, bakanlıktan evvel Türkiye’nin “göç mevzuatını”yenilemesi gerektiğine işaret ediyor.
Türkiye’nin 2014’de uygulamaya giren Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü kuruluşuna ait yasanın Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği perspektifi doğrultusunda çıkarıldığını vurgulayan Çorabatır fakat bu yasanın daha hayli “bireysel müracaatlarda uygulanacak prosedürlere” ait bir düzenleme olduğuna dikkat çekiyor.
Kitlesel göç durumunda karar vericinin Cumhurbaşkanlığı kabinesi olduğunu söz eden Çorabatır, bu yasanın en büyük eksiğinin de “coğrafi kısıtlamaya devam etmek ve statü tanımamak” olduğunu vurguluyor.
Suriyeli göçmenlerin sayısı arttıkça ve müddet uzadıkça, İçişleri’nin yanı sıra Sıhhat, Ulusal Eğitim, Aile ve Çalışma Bakanlıklarının da devreye girmek durumunda kaldığını belirten Çorabatır, bu durumun da kurumlar içinde uyum sorunu ortaya çıkardığını tabir ediyor. Bu karmaşayı gidermek için bakanlık kurulabileceğini fakat evvela yeni bir göç mevzuatı ve siyasetinin oluşturulması gerektiğini vurguluyor:
“Göç yönetimi yeterli bir insan kaynağı yetiştirdi. 3 bin kişilik takım verilmişti daha fazlaca müdafaa alanındaydı, değişik alanda da yetiştiler lakin onun destek edilmesi lazım. Bütün bunlar önemli olarak planlanmalı, ‘Sırf bakanlık kuralım yahut iç siyasete yönelik bakanlığımız da var’ demek için olmamalı. Evvel siyaset belirlenmeli, o siyaset da milletlerarası standartlarda olmalı. Onu yürütecek bir bakanlık ve insan kaynağı oluşturulmalı. Siyasi tesirlerden olabildiğince uzak bir bakanlık olmalı. Memleketler arası standartla mülteci müdafaası çerçevesinde hareket eden bir yapıda olmalı. Lakin bakanlık kurulmadan evvel mevzuatı bir daha gözden geçirmemiz lazım.”
Hükümetin önümüzdeki günlerde, başta Suriyeliler olmak üzere sistemsiz göçmenlere dönük yeni bir hareket planını yaşama geçireceği, bu kapsamda bir “Göç Bakanlığı” kurulabileceği de siyasi kulislerde konuşuluyor.
Bu gelişmelere akabinde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun “Mültecileri ülkelerine göndermek için çalışmamız var” açıklaması, “İktidar göçmen siyasetini değiştiriyor mu?” sorusunu gündeme getirdi.
İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi Lideri (İGAM) Metin Çorabatır, hükümetin sistemsiz göçmenlere yönelik aldığı yeni kararlar ve göçmen siyaseti konusundaki tartışmalara ait BBC Türkçe’nin sorularını yanıtladı.
“Sığınma sistemini belirleyen iç kamuoyu ve seçim kaygıları”
Metin Çorabatır, hükümetin göçmen siyasetinde hayli esaslı değişiklik yapacağına ait somut bir adım görülmediğini tabir ediyor.
Muhalefetin mülteci tersi telaffuz ve kampanyalarının siyaseten prim yaptığına dikkat çeken, Çorabatır’a nazaran Türkiye’de sığınma sistemini, “iç kamuoyu ve seçim kaygıları” belirliyor ve bu durumdan iktidar da etkileniyor:
“Muhalefetin göçmen tersi hayli ağır bir kampanyası var. Toplumsal medyada nefret telaffuzuna varan yaklaşımlar, Kılıçdaroğlu’nun, davul ‘zurnayla yollayacağız’ söylemi epey prim yapıyor. Bu durum, bütün iktidarlara ve bizdeki iktidara büyük bir oy kaybettiriyor, o kesin. 2019 seçimlerindeki muhalefetin seçim muvaffakiyetleri bunu kanıtlıyor.
“Bunun üzerine de Afganistan’daki olaylar gelişmeye başladı. Bu sefer de ‘Afganistan’dan büyük bir göç başladı, eli silahlı genç erkekler, rejimi değiştirmek üzere Türkiye’ye geliyor’a dönüştü olay. Şu anda bir kitle göçü yok. Lakin bu hava yaratıldı ve gerçekten kamuoyunda karşılık buluyor. Bir seçkin söylemi olarak görüyorum ben ve bu seçkin söylemi tabanı kışkırtıyor. Ve bu Ankara Altındağ’daki olaylara kadar geldi. Buna rağmen iktidar da kendini savunacak bir telaffuz geliştiremiyor. ‘Uluslararası sorumluluklarımızı yerine getiriyoruz, mültecileri topluma adapte etmeye çalışıyoruz, diyemiyor, onun için de çelişkili tabirler kullanıyor. Türkiye’nin şu anda sığınma sistemini belirleyen iç kamuoyu ve gelecekteki seçim telaşları, ana ölçüt bu.”
“Gönderilenler geri dönecekler”
Ankara’da kayıtlı olmayan göçmenlerin vilayetlerine gönderilme sonucunın Altındağ olaylarının akabinde alındığına işaret eden Çorabatır, 2019 mahallî seçimlerinde İstanbul’un CHP’ye kaybedilmesinden daha sonra da İstanbul Valiliği’nin bütün sistemsiz göçmenler için “kayıtlı oldukları kentlere gönderilmeleri” sonucu aldığını fakat daha sonrasında bunun “unutulduğuna” dikkat çekiyor.
İktidarın bu adımları da muhalefetin “göçmen siyasetleri yok” telaffuzuna karşı attığını kaydeden Çorabatır’a nazaran, “kayıtlı vilayetlere geri gönderme” tahlil olmayacak:
“Çünkü o kentlerden niçin geldikleri apaçık. İş bulamıyorlar. Lakin Ankara’da İstanbul’da iş buluyorlar. Bunların niçinleri araştırılmadan, tahlil edilmeden, bu insanları gdolayıyoruz, dediler. Emin olun gidenler motamot mecburen geri dönecekler. Bu açıdan bir iktidar açısından bu bahiste bir sertleşme var. sebebi de iç kamuoyu, muhalefetin ‘Türkiye’de bir sığınma sistemi yok, elini kolunu sallayan geliyor’ telaffuzuna karşı, hükümet de ‘İşte var, biz geri gönderiyoruz kayıtlı oldukları şehirlere’ diyor.”
O niçinle hükümetin attığı adımları büyük bir siyaset değişikliği olarak görmemek gerektiğini belirten Çorabatır, zira göçmenlerin Suriye’ye ya da geldikleri öteki ülkelere geri gönderilmesi, sistemsiz göçmenlere “geçici muhafaza gorevi”nden vazgeçmesi üzere bir durum olmadığını vurguluyor.
“Entegresyonun yasaklanmasından kaynaklı”
Türkiye, kıymetli bir iç siyaset enstrümanı haline de gelen göçmen meselesinin tahlili için neler yapabilir?
Çorabatır’a nazaran sorunun sebebi, Türkiye’nin göçmenlere “statü vermemesi” ve hala “geçici koruma” ile yetinip, göçmenlere “entegrasyon yasağını” sürdürmesi. Bu niçinle de yüz binlerce göçmenin dehşet, tedirginlik ortasında olduğunu ve hayatlarının nasıl şekilleneceğinin “pamuk ipliğine bağlı olduğunu” vurgulayan Çorabatır, “Bu manada da bir değişiklik yok. Sorun büyüyor. Tahlili, bu insanlara statü vererek, yani haklar tanıyarak, coğrafik kısıtlamayı kaldırmak. Siyasi açıdan sıkıntı bir karar lakin bence tek kalıcı tahlil mahallî entegrasyon” görüşünü lisana getiriyor.
Türkiye’nin milletlerarası yükümlülüklerini süreksiz muhafaza olarak yerine getirdiğini belirten Çorabatır, geri gönderme yahut üçüncü ülkeye gönderme seçeneklerinin de şu anda uygulama pratiğinin olmadığını tabir ediyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun son devirde yaptığı “Mültecilerin ülkelerine gönderilmeleri için çalışmamız var” açıklamalarına dikkat çeken Çorabatır, BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi’nin yaptığı son açıklamalarında da, “Türkiye’ye daha hayli yardım yapılarak, bu insanları Türkiye’de müdafaaya devam edeceğiz” iletisi verdiğine dikkat çekti.
Afgan göçmenlerin durumu
Taliban’ın idaresi ele geçirdiği Afganistan’dan gelebilecek göçmenler konusunda da uygulanacak siyasetin net olmadığını tabir eden Çorabatır, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Türkiye Suriye yahut Afganistan kaynaklı ek bir yükü kaldıramaz” iletisinin dikkat alımlı olduğunu tabir ediyor.
Şu anda Afganistan’dan büyük bir göç akımı olmadığını vurgulayan Çorabatır, memleketler arası toplumun daha epeyce yaklaşan kış şartlarını da dikkate alarak insanları Afganistan’da ya da komşu ülkeler olan Pakistan, İran, Tacikistan üzere ülkelerde müdafaa sağlamaya dönük bir yaklaşım ortasında olduğunu vurguluyor. Fakat ilerleyen süreçte, Afgan göçmenlerin Türkiye hudutlarına dayanmasını da mümkünlük dahilinde olduğunu belirterek, ” bu biçimde Türk hükümeti ne yapacak? Burada İran’ın, diğer ülkelerin tavrına bakılacak, sahiden Türkiye bana nazaran alabilir, fakat şu şartlarda hiç bir iktidar siyaseten hayli hassas bir ortamda bunu yapamaz” diyor.
“Öncelikle göç mevzuatı değişmeli”
çabucak hemen bir karar alınmamakla birlikte iktidar partisinde bir müddetdir “göç bakanlığı” kurulması da tartışılıyor. Çorabatır, bakanlıktan evvel Türkiye’nin “göç mevzuatını”yenilemesi gerektiğine işaret ediyor.
Türkiye’nin 2014’de uygulamaya giren Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü kuruluşuna ait yasanın Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği perspektifi doğrultusunda çıkarıldığını vurgulayan Çorabatır fakat bu yasanın daha hayli “bireysel müracaatlarda uygulanacak prosedürlere” ait bir düzenleme olduğuna dikkat çekiyor.
Kitlesel göç durumunda karar vericinin Cumhurbaşkanlığı kabinesi olduğunu söz eden Çorabatır, bu yasanın en büyük eksiğinin de “coğrafi kısıtlamaya devam etmek ve statü tanımamak” olduğunu vurguluyor.
Suriyeli göçmenlerin sayısı arttıkça ve müddet uzadıkça, İçişleri’nin yanı sıra Sıhhat, Ulusal Eğitim, Aile ve Çalışma Bakanlıklarının da devreye girmek durumunda kaldığını belirten Çorabatır, bu durumun da kurumlar içinde uyum sorunu ortaya çıkardığını tabir ediyor. Bu karmaşayı gidermek için bakanlık kurulabileceğini fakat evvela yeni bir göç mevzuatı ve siyasetinin oluşturulması gerektiğini vurguluyor:
“Göç yönetimi yeterli bir insan kaynağı yetiştirdi. 3 bin kişilik takım verilmişti daha fazlaca müdafaa alanındaydı, değişik alanda da yetiştiler lakin onun destek edilmesi lazım. Bütün bunlar önemli olarak planlanmalı, ‘Sırf bakanlık kuralım yahut iç siyasete yönelik bakanlığımız da var’ demek için olmamalı. Evvel siyaset belirlenmeli, o siyaset da milletlerarası standartlarda olmalı. Onu yürütecek bir bakanlık ve insan kaynağı oluşturulmalı. Siyasi tesirlerden olabildiğince uzak bir bakanlık olmalı. Memleketler arası standartla mülteci müdafaası çerçevesinde hareket eden bir yapıda olmalı. Lakin bakanlık kurulmadan evvel mevzuatı bir daha gözden geçirmemiz lazım.”