Arap Baharı’nın çıkış yeri ve yegâne muvaffakiyet kıssası olarak görülen Tunus’ta Müslüman Kardeşler (El Nahda Hareketi) ile rakipleri içindeki kan uyuşmazlığı 26 Temmuz’da trajik bir müdahaleyle farklı bir basamağa geçti.
‘Partisiz’ Cumhurbaşkanı Kays Said kumandanları da yanına alarak, Başbakan Hişam el Meşişi’nin nazaranvine son verdiğini, meclisin yetkilerini bir aylığına dondurduğunu, milletvekillerini dokunulmazlıklarını askıya aldığını ve kendisinin atayacağı bir başbakanla yürütmeyi devralacağını duyurdu.
Yolsuzluk belgelerini ortaya çıkarmak için başsavcılık vazifesini de üstüne alan Said, iç savaş çıkarmak için muhakkak kümeleri para topladığını belirterek, “Kim kurşun sıkarsa silahlı kuvvetler kurşunla karşılık verecek” dedi. Said çabucak sonrasında Savunma ve Adalet Bakanları’nın vazifesine son verdi. Ayrıyeten gece sokağa çıkma yasağı ilan etti.
Bir taraf alınan bu kritik kararları, yağma, talan ve siyasal İslamcıların devleti ele geçirme gayretlerine karşı ülkeye kurtarmaya dönük ‘anayasal bir müdahale; öteki taraf ise ‘kansız darbe’ ya da ‘anayasal darbe’ olarak görüyor.
Said, kurumları fonksiyonsuz bırakan olağanüstü gelişmeler karşısında cumhurbaşkanına gerekli önlemleri alma yetkisi veren anayasanın 80’inci hususuna göre yasal yetkilerini kullandığını savunuyor.
Meclisteki birinci parti pozisyonundaki El Nahda’nın başkanı ve Meclis Lideri Raşid el Gannuşi “darbeye karşı halkı barışçıl mücadeleye” çağırdı.
Gannuşi’nin meclis oturumunu açıp kararları geçersiz kılma teşebbüsü bina önündeki asker bariyerine takıldı. Türk halkının 15 Temmuz darbe teşebbüsüne karşı sokağa çıkmasını örnek aldığını belirten Gannuşi meclisi sanal oturumlarla çalıştırma sonucu aldı. El Nahda yetkilileri de kararların uygulanmaması için kurumsal itaatsizlik daveti yaptı.
El Nahda’nın davetleri hayli fazla karşılık bulmadı. El Nahda birkaç siyasi partiyi yanında bulurken 2011’in motor gücü Tunus Genel Emekçi Sendikası müdahalede anayasaya terslik bulmadı ancak istisnai tedbirlerin kalıcı hale dönüşmemesi ve kısa müddette olağana dönüş daveti yaptı.
Bu noktaya nasıl gelindi?
Gerisi arkasına kurulan hükümetlerin işlevsizliği, meclis çalışmalarındaki kilitlenmeler, rakip partiler içindeki hasımlıklar, cumhurbaşkanı, hükümet ve meclis içinde artan uyumsuzluk, ekonomik sıkıntıların derinleşmesi ve son olarak Covid-19’la uğraştaki tökezleme ülkeyi bu noktaya getirdi.
Aşı kampanyası tam bir fiyasko oldu. Açılan merkezlerde izdihamlar oluştu. Nihayetinde Said, aşılama operasyonu için orduyu seferber etti.
Siyasete sirayet eden vekâlet savaşları aşı sıkıntısına de yansıdı. Gannuşi hem Katar Yatırım Fonu’nu ülkeye çekip hem Doha’dan aşı getirmeye çalışırken Said ise Müslüman Kardeşler projesine savaş açmış Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan’ın kapısını çaldı.
Beri tarafta bu berbat gidişat karşısında birkaç aydır müdahale davetleri dikkat çekiyordu. Mayıs’ta eski Genelkurmay Lideri Bubekir Bin Kerim Kahya’nın da ortalarında olduğu altı emekli kumandan “Son Umut” ismini verdikleri teşebbüsle Said’den ülkeyi ganimet mantığıyla hareket eden siyasi sınıftan kurtarıp hakikat yola sokmasını istedi.
bir daha kısa bir süre evvel emekli Amiral Kemal Akrut, Said’e 80’inci maddeyi çalıştırmasını önerdi.
Müdahalenin yerini hazırlayan tetikleyici faktör ise şiddet dalgasıyla geldi.
“25 Temmuz Protesto Hareketi” isimli inisiyatif 2011’den bu yana oluşan siyasal sistemi yıkma maksadıyla farklı küme ve partileri sokağa döktü.
bir fazlaca kentte El Nahda’nın ofisleri basıldı. El Nahda’ya nazaran, saldırganlardan kimileri finanse edilmiş, kimileri Said’e yakın, kimileri da dış ilişkiliydi. Gannuşi açıkça BAE medyasını suçladı.
El Nahda niye reaksiyon çekiyor?
El Nahda Mısır’daki Müslüman Kardeşler’e kıyasla daha temkinli ve uyumlu hareket etti. Buna karşın Tunus siyasetinde bir ‘nefret’ öznesi haline geldi.
El Nahda global Müslüman Kardeşler ağının uzantısı olması niçiniyle 2011’den daha sonra sahne alan aktörler içinde kuşkuyla karşılandı. Ayrıyeten Katar ve Türkiye’nin yanı sıra Libya’daki İslamcı güçlerle bağlantıları daima tartışma konusu oldu.
El Nahda’nın üzerine yapışan birkaç tanımlayıcı etiket var: Ulusal bir parti değil, siyasal İslamcı ağın bir modülü; devleti ele geçirme gündeminden şaşmıyor; tek başına iktidarı ele geçirecek güce ulaşamadığı için maslahatçı davranıyor ve takiyye yapıyor; İslami hareketle iltisaklı şahısları ‘bağımsızlar’ kotasından kamu kurumları ve hükümete yerleştiriyor.
Bu genel algının ötesinde önemli kırılmaların yaşandığı periyotlar oldu.
El Nahda, Zeynel Abidin Bin Ali’nin devrilmesinin akabinde yasal parti sıfatını kazansa da meşruiyet muhtaçlığına binaen iktidar deneyimine “devrimci” cepheyle uyumlu başladı.
Bu yüzden cumhurbaşkanlığını solcu Cumhuriyet Kongresi önderi Munsif Marzuki’ye, Meclis Başkanlığı’nı Demokratik Haklar ve Özgürlükler Forumu’na bıraktı.
Ancak kendine inancını kazandıkça “inanç özgürlüğü” ile açılan kapıdan “radikal İslamcı” figürleri soktu. İslami buyrukluk hedefleyen Selefiler parti (El Tahrir) kurdu. El Düstur kontaklı Ensar el Şeria da Tunus’a geri döndü.
İslamcı militarizm yükselişe geçerken, 2013’te Halk Cephesi’nin başkanları Şükri Belaid ve Muhammed Brahimi’ye suikast düzenlendi. Ataklar kuşku ve endişeleri diriltti.
El Nahda cinayetlerle ilgili gerçekleri saklamak ve soruşturmaları örtbas etmekle suçlandı; ki bu suçlamalar Gannuşi’yi de içine alacak biçimde hala sürüyor.
2012-2014 içinde yaşanan gelişmeler ve El Nahda’nın İslamcı gündemini seküler sisteme yedirme uğraşı, ‘devrimci güçler’ içinde İran’ın 1979’de, Cezayir’in 1990’da yaşadığı tecrübeleri hatırlattı.
Eski rejim ögeleri da bu dehşetle kendilerine geri dönüş bileti satın aldı. Nida Tunus 2014’te eski rejim ögeleriyle bir arada iktidara yürümesini bu kaygıya borçluydu.
El Nahda 2013’de Mısır’da Müslüman Kardeşler’e yapılan darbeden daha sonra sandıktan gelen meşruiyetin mutlak muhafaza sağlamadığını görür görmez pragmatik eğilimler sergiledi. Nida Tunus’la koalisyon iştiraki bu değerlendirmenin kararıydu.
Nida Tunus’un başkanı Kaid el Sebsi cumhurbaşkanı olurken El Nahda teknokrat hükümete razı gelmişti.
Bu tercih “devrimci güçler” nezdinde El Nahda’yı iktidar için herkesle çalışabilen hareket durumuna soktu. El Nahda 2017’de zimmete para geçirmekten yargılanan eski yetkililere af tasarısını da destekledi.
Pragmatizm El Nahda’nın mecliste ortak cephe kurmasına imkan verdi. Fakat Said’in ‘uzlaşmaya kapalı’ kanun adamı üslubu, Gannuşi’nin hareket alanını daralttı ve restleşmeler arttı. Said, ‘kolay adam’ olmayacağını Ocak’ta kabineye yeni giren bakanlar için yemin merasimi düzenlemeyerek gösterdi. meğer bakılırsave başlamaları için yemin merasimi bir ön şart.
Sorun nerede?
Muhalefet kesitleri El Nahda ve ortaklarını yeni “iktidar zümresi” olarak çözümsüzlüğün kaynağı olarak görüyor.
Gannuşi seçimin galibi partinin başkanı olarak hükümeti kurmak yerine meclis başkanlığı koltuğunda iktidara form veriyor.
Muhalefete göre, El Nahda teknokratlar hükümetinin teşkilinde belirleyici olan ve işleyişte dayatmalarda bulunan fakat iktidarların başarısızlıklarını katiyen paylaşmayan bir konumu tercih ediyor.
Enteresan bir açmaz bu: Bir tarafta muhalifler El Nahda’nın tek başına iktidarını tehlikeli buluyor. Öteki tarafta El Nahda halkta biriken öfkenin gayesi olmamak için sorumluluğu tek başına yüklenmiyor. Bu durum El Nahda’ya fazla yıpranmadan hükmetme talihi veriyor.
Aslında El Nahda’daki yıpranmanın boyutu az değil lakin yüzde 3’lük seçim barajının büyüttüğü siyasi tablodaki çok parçalanmışlık yardımıyla birinci parti geliyor.
2011’de elde ettiği 89 koltuğun 2014’te 69’a, 2019’da 52’ye düşmesini önleyemedi.
Oylardaki düşüş tabloyu daha yeterli veriyor: 2011’de 1.5 milyon (yüzde 37) olan oy sayısı, 2014’te 947 bine (yüzde 27), 2018’de lokal seçimde 517 bine (yüzde 28), 2019’da cumhurbaşkanlığı seçiminde 434 bine (yüzde 12.9) ve genel seçimde 561 bine (19.7) geriledi.
El Nahda’nın toplumdaki karşılığını en âlâ veren seçim birinci sefer kendi adayıyla yarışıp yüzde 12.9 oy aldığı cumhurbaşkanlığı seçimiydi.
El Nahda oyun yanı sıra prestij da kaybetti. halbuki Gannuşi sürgünden döndüğünde Kartaca Havaalanı’nda takipçileri tarafınca “Taleal Bedru Aleyna” (Gündoğdu Üzerimize) nakaratıyla karşılanmıştı.
Bu süreçte yolsuzluk ve usulsüzlük suçlamalarıyla da El Nahda yıprandı.
“İzliyorum” isimli bir kuruluş El Nahda’nın 2011-2014 yılları içindeki mali raporlarında usulsüzler olduğunu öne sürdü.
Ayrıyeten El Nahda, Habib Burgiba ve Zeybel Abidin Bin Ali rejimlerinin kurbanlarına tazminat ödenmesini öngoren programı kendi üyelerini varlıklı etmek için kullanmakla itham edildi. Tazminat ödeneceklerle ilgili 29 bin 950 kişilik bir listeden bahsediliyordu.
Gannuşi şahsen Fransa üzere ülkelerde gizlice servet biriktirmekle suçlandı. Hepsine “Yalan ve iftira” karşılığı verildi ama işsizlik ve yoksulluğun arttığı bir ortamda suçlamalar gündemden düşmedi.
El Nahda’nın odağında olduğu siyasi tıkanmışlığı aşmak için anayasada değişikliğe gidilmesi ve “referandum” kanalının açılması tarafında çalışmalar yürütüldü.
Seçim sistemi El Nahda’ya düşük oy oranıyla birinciliği ve belirleyici olmayı garantiliyor ancak bir referandum kesin hezimet vaat ediyor.
2014 anayasasıyla tek parti ya da tek adam hegemonyasına müsaade vermemek için yetkiler parlamento, cumhurbaşkanı ve başbakan içinde paylaştırılmıştı.
esasen bunun gerisinde El Nahda’nın iktidarı inhisarına alma korkusu yatıyordu. Artık anayasanın yazıcıları da sistemdeki tıkanmadan anayasayı sorumlu tutuyor.
Hür Anayasa Partisi önderi Abir Musa üzere kendi siyasal varlığını El Nahda aksiliğiyle temellendirenler de sistemdeki tıkanmanın öteki yüzünde yer alıyor.
Bu yeminli düşmanlık El Nahda’nın kendi payandalarını bir ortada tutmasına yarıyor. El Nahda bunlardan kendine mağduriyet devşiriyor. El Nahda’nın devlete görünenden çok yerleştiği düşünülüyor.
Ama El Nahda’nın siyasetteki yeni yerini biraz da 26 Temmuz müdahalesinin gelişme seyri belirleyecek. Mısır’daki üzere siyaseten yok edici bir yönelim beklenmese de iktidarın El Nahda ile anıldığı devirde bir kesinti olacağı aşikâr.
Sisi darbesi ile kıyaslanıyor ama…
Müslüman Kardeşler’e yakın mecralar Said’in kararlarını 2013’te Mısır’da Abdulfettah el Sisi’nin Cumhurbaşkanı Muhammed el Mursi’ye yaptığı darbeyle kıyaslıyor.
Sisi, Mursi’nin epey güvendiği Genelkurmay Lideri ve Savunma Bakanı idi. Said ise 2019’da El Nahda’nın da takviyesiyle yüzde 72.4 oyla seçilmiş bir cumhurbaşkanı. Ve de şahsen yazımında yer aldığı 2014 anayasasının verdiği yetkiyi kullandığını söylüyor.
2011’de Hüsnü Mübarek’i deviren kitleler, 2013’te daha büyük kalabalıklar halinde Mursi’ye karşı ayaklanmıştı. Sisi askeri müdahaleyi sokakta Müslüman Kardeşler’i mahkûm eden bu kitlesel öfkeye dayanarak yapmıştı.
Said’in referans göstereceği büyük bir kitle ve hayli sayıda parti var.
Mısır’da darbenin gayesi Müslüman Kardeşleri iktidardan indirip büsbütün bitirmekti. Müslüman Kardeşler’in ortağı iki Selefi parti Sisi’nin yanında yer aldı.
Tunus’ta El Nahda müdahalenin odağında olsa da mecliste çoğunluğu oluşturan ittifak partilerinin hepsi ‘yeni iktidar sınıfı’ olarak amaçta.
Mısır’da Sisi’nin destekçileri Suudi Arabistan ve BAE olurken, Mursi’nin yasını tutmak Türkiye ve Katar’a kalmıştı.
Türkiye’den gelen sert tenkitlere rağmen Mısır, Suudi Arabistan ve kısmen BAE ile soğuk savaşı bitiren Katar Tunuslu taraflara itidal ve diyalog telkin etti.
Suud-BAE medyası ile El Cezire yayınları içindeki tezatlıklara rağmen Katar’ın resmi açıklamasındaki itinalı ton Mısır, Libya ve Tunus irtibatlı vekâlet savaşının saflarında aşınmalar olduğunu gösteriyor.
bir daha de bu tartışma muhakkak ölçülerde eski eksen savaşları üzerinden saflaşma sağlıyor.
Tunus’taki gelişmelerin tesirini hissettireceği ülkelerin başında Libya geliyor. Libya’daki Müslüman Kardeşler müdahaleyi reddederken hasımları sonuçtan mutlu gözüküyor.
Daha genel çerçevede 26 Temmuz müdahalesi siyasal İslam’ın iktidar deneyiminde önemsenen bir sayfayı çeviriyor.
El Nahda’nın reaksiyonunu hudutlu tutması, Said’in de ölçülü kalması bu sayfanın büsbütün kapanmasını önleyebilir.
El Nahda, birinci günden pragmatizmini bu dönemeç için de koruyabileceğini hissettirdi.
‘Partisiz’ Cumhurbaşkanı Kays Said kumandanları da yanına alarak, Başbakan Hişam el Meşişi’nin nazaranvine son verdiğini, meclisin yetkilerini bir aylığına dondurduğunu, milletvekillerini dokunulmazlıklarını askıya aldığını ve kendisinin atayacağı bir başbakanla yürütmeyi devralacağını duyurdu.
Yolsuzluk belgelerini ortaya çıkarmak için başsavcılık vazifesini de üstüne alan Said, iç savaş çıkarmak için muhakkak kümeleri para topladığını belirterek, “Kim kurşun sıkarsa silahlı kuvvetler kurşunla karşılık verecek” dedi. Said çabucak sonrasında Savunma ve Adalet Bakanları’nın vazifesine son verdi. Ayrıyeten gece sokağa çıkma yasağı ilan etti.
Bir taraf alınan bu kritik kararları, yağma, talan ve siyasal İslamcıların devleti ele geçirme gayretlerine karşı ülkeye kurtarmaya dönük ‘anayasal bir müdahale; öteki taraf ise ‘kansız darbe’ ya da ‘anayasal darbe’ olarak görüyor.
Said, kurumları fonksiyonsuz bırakan olağanüstü gelişmeler karşısında cumhurbaşkanına gerekli önlemleri alma yetkisi veren anayasanın 80’inci hususuna göre yasal yetkilerini kullandığını savunuyor.
Meclisteki birinci parti pozisyonundaki El Nahda’nın başkanı ve Meclis Lideri Raşid el Gannuşi “darbeye karşı halkı barışçıl mücadeleye” çağırdı.
Gannuşi’nin meclis oturumunu açıp kararları geçersiz kılma teşebbüsü bina önündeki asker bariyerine takıldı. Türk halkının 15 Temmuz darbe teşebbüsüne karşı sokağa çıkmasını örnek aldığını belirten Gannuşi meclisi sanal oturumlarla çalıştırma sonucu aldı. El Nahda yetkilileri de kararların uygulanmaması için kurumsal itaatsizlik daveti yaptı.
El Nahda’nın davetleri hayli fazla karşılık bulmadı. El Nahda birkaç siyasi partiyi yanında bulurken 2011’in motor gücü Tunus Genel Emekçi Sendikası müdahalede anayasaya terslik bulmadı ancak istisnai tedbirlerin kalıcı hale dönüşmemesi ve kısa müddette olağana dönüş daveti yaptı.
Bu noktaya nasıl gelindi?
Gerisi arkasına kurulan hükümetlerin işlevsizliği, meclis çalışmalarındaki kilitlenmeler, rakip partiler içindeki hasımlıklar, cumhurbaşkanı, hükümet ve meclis içinde artan uyumsuzluk, ekonomik sıkıntıların derinleşmesi ve son olarak Covid-19’la uğraştaki tökezleme ülkeyi bu noktaya getirdi.
Aşı kampanyası tam bir fiyasko oldu. Açılan merkezlerde izdihamlar oluştu. Nihayetinde Said, aşılama operasyonu için orduyu seferber etti.
Siyasete sirayet eden vekâlet savaşları aşı sıkıntısına de yansıdı. Gannuşi hem Katar Yatırım Fonu’nu ülkeye çekip hem Doha’dan aşı getirmeye çalışırken Said ise Müslüman Kardeşler projesine savaş açmış Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan’ın kapısını çaldı.
Beri tarafta bu berbat gidişat karşısında birkaç aydır müdahale davetleri dikkat çekiyordu. Mayıs’ta eski Genelkurmay Lideri Bubekir Bin Kerim Kahya’nın da ortalarında olduğu altı emekli kumandan “Son Umut” ismini verdikleri teşebbüsle Said’den ülkeyi ganimet mantığıyla hareket eden siyasi sınıftan kurtarıp hakikat yola sokmasını istedi.
bir daha kısa bir süre evvel emekli Amiral Kemal Akrut, Said’e 80’inci maddeyi çalıştırmasını önerdi.
Müdahalenin yerini hazırlayan tetikleyici faktör ise şiddet dalgasıyla geldi.
“25 Temmuz Protesto Hareketi” isimli inisiyatif 2011’den bu yana oluşan siyasal sistemi yıkma maksadıyla farklı küme ve partileri sokağa döktü.
bir fazlaca kentte El Nahda’nın ofisleri basıldı. El Nahda’ya nazaran, saldırganlardan kimileri finanse edilmiş, kimileri Said’e yakın, kimileri da dış ilişkiliydi. Gannuşi açıkça BAE medyasını suçladı.
El Nahda niye reaksiyon çekiyor?
El Nahda Mısır’daki Müslüman Kardeşler’e kıyasla daha temkinli ve uyumlu hareket etti. Buna karşın Tunus siyasetinde bir ‘nefret’ öznesi haline geldi.
El Nahda global Müslüman Kardeşler ağının uzantısı olması niçiniyle 2011’den daha sonra sahne alan aktörler içinde kuşkuyla karşılandı. Ayrıyeten Katar ve Türkiye’nin yanı sıra Libya’daki İslamcı güçlerle bağlantıları daima tartışma konusu oldu.
El Nahda’nın üzerine yapışan birkaç tanımlayıcı etiket var: Ulusal bir parti değil, siyasal İslamcı ağın bir modülü; devleti ele geçirme gündeminden şaşmıyor; tek başına iktidarı ele geçirecek güce ulaşamadığı için maslahatçı davranıyor ve takiyye yapıyor; İslami hareketle iltisaklı şahısları ‘bağımsızlar’ kotasından kamu kurumları ve hükümete yerleştiriyor.
Bu genel algının ötesinde önemli kırılmaların yaşandığı periyotlar oldu.
El Nahda, Zeynel Abidin Bin Ali’nin devrilmesinin akabinde yasal parti sıfatını kazansa da meşruiyet muhtaçlığına binaen iktidar deneyimine “devrimci” cepheyle uyumlu başladı.
Bu yüzden cumhurbaşkanlığını solcu Cumhuriyet Kongresi önderi Munsif Marzuki’ye, Meclis Başkanlığı’nı Demokratik Haklar ve Özgürlükler Forumu’na bıraktı.
Ancak kendine inancını kazandıkça “inanç özgürlüğü” ile açılan kapıdan “radikal İslamcı” figürleri soktu. İslami buyrukluk hedefleyen Selefiler parti (El Tahrir) kurdu. El Düstur kontaklı Ensar el Şeria da Tunus’a geri döndü.
İslamcı militarizm yükselişe geçerken, 2013’te Halk Cephesi’nin başkanları Şükri Belaid ve Muhammed Brahimi’ye suikast düzenlendi. Ataklar kuşku ve endişeleri diriltti.
El Nahda cinayetlerle ilgili gerçekleri saklamak ve soruşturmaları örtbas etmekle suçlandı; ki bu suçlamalar Gannuşi’yi de içine alacak biçimde hala sürüyor.
2012-2014 içinde yaşanan gelişmeler ve El Nahda’nın İslamcı gündemini seküler sisteme yedirme uğraşı, ‘devrimci güçler’ içinde İran’ın 1979’de, Cezayir’in 1990’da yaşadığı tecrübeleri hatırlattı.
Eski rejim ögeleri da bu dehşetle kendilerine geri dönüş bileti satın aldı. Nida Tunus 2014’te eski rejim ögeleriyle bir arada iktidara yürümesini bu kaygıya borçluydu.
El Nahda 2013’de Mısır’da Müslüman Kardeşler’e yapılan darbeden daha sonra sandıktan gelen meşruiyetin mutlak muhafaza sağlamadığını görür görmez pragmatik eğilimler sergiledi. Nida Tunus’la koalisyon iştiraki bu değerlendirmenin kararıydu.
Nida Tunus’un başkanı Kaid el Sebsi cumhurbaşkanı olurken El Nahda teknokrat hükümete razı gelmişti.
Bu tercih “devrimci güçler” nezdinde El Nahda’yı iktidar için herkesle çalışabilen hareket durumuna soktu. El Nahda 2017’de zimmete para geçirmekten yargılanan eski yetkililere af tasarısını da destekledi.
Pragmatizm El Nahda’nın mecliste ortak cephe kurmasına imkan verdi. Fakat Said’in ‘uzlaşmaya kapalı’ kanun adamı üslubu, Gannuşi’nin hareket alanını daralttı ve restleşmeler arttı. Said, ‘kolay adam’ olmayacağını Ocak’ta kabineye yeni giren bakanlar için yemin merasimi düzenlemeyerek gösterdi. meğer bakılırsave başlamaları için yemin merasimi bir ön şart.
Sorun nerede?
Muhalefet kesitleri El Nahda ve ortaklarını yeni “iktidar zümresi” olarak çözümsüzlüğün kaynağı olarak görüyor.
Gannuşi seçimin galibi partinin başkanı olarak hükümeti kurmak yerine meclis başkanlığı koltuğunda iktidara form veriyor.
Muhalefete göre, El Nahda teknokratlar hükümetinin teşkilinde belirleyici olan ve işleyişte dayatmalarda bulunan fakat iktidarların başarısızlıklarını katiyen paylaşmayan bir konumu tercih ediyor.
Enteresan bir açmaz bu: Bir tarafta muhalifler El Nahda’nın tek başına iktidarını tehlikeli buluyor. Öteki tarafta El Nahda halkta biriken öfkenin gayesi olmamak için sorumluluğu tek başına yüklenmiyor. Bu durum El Nahda’ya fazla yıpranmadan hükmetme talihi veriyor.
Aslında El Nahda’daki yıpranmanın boyutu az değil lakin yüzde 3’lük seçim barajının büyüttüğü siyasi tablodaki çok parçalanmışlık yardımıyla birinci parti geliyor.
2011’de elde ettiği 89 koltuğun 2014’te 69’a, 2019’da 52’ye düşmesini önleyemedi.
Oylardaki düşüş tabloyu daha yeterli veriyor: 2011’de 1.5 milyon (yüzde 37) olan oy sayısı, 2014’te 947 bine (yüzde 27), 2018’de lokal seçimde 517 bine (yüzde 28), 2019’da cumhurbaşkanlığı seçiminde 434 bine (yüzde 12.9) ve genel seçimde 561 bine (19.7) geriledi.
El Nahda’nın toplumdaki karşılığını en âlâ veren seçim birinci sefer kendi adayıyla yarışıp yüzde 12.9 oy aldığı cumhurbaşkanlığı seçimiydi.
- Tunus’ta başbakanın misyondan alınması daha sonrası neler yaşandı, bu noktaya nasıl gelindi?
El Nahda oyun yanı sıra prestij da kaybetti. halbuki Gannuşi sürgünden döndüğünde Kartaca Havaalanı’nda takipçileri tarafınca “Taleal Bedru Aleyna” (Gündoğdu Üzerimize) nakaratıyla karşılanmıştı.
Bu süreçte yolsuzluk ve usulsüzlük suçlamalarıyla da El Nahda yıprandı.
“İzliyorum” isimli bir kuruluş El Nahda’nın 2011-2014 yılları içindeki mali raporlarında usulsüzler olduğunu öne sürdü.
Ayrıyeten El Nahda, Habib Burgiba ve Zeybel Abidin Bin Ali rejimlerinin kurbanlarına tazminat ödenmesini öngoren programı kendi üyelerini varlıklı etmek için kullanmakla itham edildi. Tazminat ödeneceklerle ilgili 29 bin 950 kişilik bir listeden bahsediliyordu.
Gannuşi şahsen Fransa üzere ülkelerde gizlice servet biriktirmekle suçlandı. Hepsine “Yalan ve iftira” karşılığı verildi ama işsizlik ve yoksulluğun arttığı bir ortamda suçlamalar gündemden düşmedi.
El Nahda’nın odağında olduğu siyasi tıkanmışlığı aşmak için anayasada değişikliğe gidilmesi ve “referandum” kanalının açılması tarafında çalışmalar yürütüldü.
Seçim sistemi El Nahda’ya düşük oy oranıyla birinciliği ve belirleyici olmayı garantiliyor ancak bir referandum kesin hezimet vaat ediyor.
2014 anayasasıyla tek parti ya da tek adam hegemonyasına müsaade vermemek için yetkiler parlamento, cumhurbaşkanı ve başbakan içinde paylaştırılmıştı.
esasen bunun gerisinde El Nahda’nın iktidarı inhisarına alma korkusu yatıyordu. Artık anayasanın yazıcıları da sistemdeki tıkanmadan anayasayı sorumlu tutuyor.
Hür Anayasa Partisi önderi Abir Musa üzere kendi siyasal varlığını El Nahda aksiliğiyle temellendirenler de sistemdeki tıkanmanın öteki yüzünde yer alıyor.
Bu yeminli düşmanlık El Nahda’nın kendi payandalarını bir ortada tutmasına yarıyor. El Nahda bunlardan kendine mağduriyet devşiriyor. El Nahda’nın devlete görünenden çok yerleştiği düşünülüyor.
Ama El Nahda’nın siyasetteki yeni yerini biraz da 26 Temmuz müdahalesinin gelişme seyri belirleyecek. Mısır’daki üzere siyaseten yok edici bir yönelim beklenmese de iktidarın El Nahda ile anıldığı devirde bir kesinti olacağı aşikâr.
Sisi darbesi ile kıyaslanıyor ama…
Müslüman Kardeşler’e yakın mecralar Said’in kararlarını 2013’te Mısır’da Abdulfettah el Sisi’nin Cumhurbaşkanı Muhammed el Mursi’ye yaptığı darbeyle kıyaslıyor.
Sisi, Mursi’nin epey güvendiği Genelkurmay Lideri ve Savunma Bakanı idi. Said ise 2019’da El Nahda’nın da takviyesiyle yüzde 72.4 oyla seçilmiş bir cumhurbaşkanı. Ve de şahsen yazımında yer aldığı 2014 anayasasının verdiği yetkiyi kullandığını söylüyor.
2011’de Hüsnü Mübarek’i deviren kitleler, 2013’te daha büyük kalabalıklar halinde Mursi’ye karşı ayaklanmıştı. Sisi askeri müdahaleyi sokakta Müslüman Kardeşler’i mahkûm eden bu kitlesel öfkeye dayanarak yapmıştı.
Said’in referans göstereceği büyük bir kitle ve hayli sayıda parti var.
Mısır’da darbenin gayesi Müslüman Kardeşleri iktidardan indirip büsbütün bitirmekti. Müslüman Kardeşler’in ortağı iki Selefi parti Sisi’nin yanında yer aldı.
Tunus’ta El Nahda müdahalenin odağında olsa da mecliste çoğunluğu oluşturan ittifak partilerinin hepsi ‘yeni iktidar sınıfı’ olarak amaçta.
Mısır’da Sisi’nin destekçileri Suudi Arabistan ve BAE olurken, Mursi’nin yasını tutmak Türkiye ve Katar’a kalmıştı.
Türkiye’den gelen sert tenkitlere rağmen Mısır, Suudi Arabistan ve kısmen BAE ile soğuk savaşı bitiren Katar Tunuslu taraflara itidal ve diyalog telkin etti.
Suud-BAE medyası ile El Cezire yayınları içindeki tezatlıklara rağmen Katar’ın resmi açıklamasındaki itinalı ton Mısır, Libya ve Tunus irtibatlı vekâlet savaşının saflarında aşınmalar olduğunu gösteriyor.
bir daha de bu tartışma muhakkak ölçülerde eski eksen savaşları üzerinden saflaşma sağlıyor.
Tunus’taki gelişmelerin tesirini hissettireceği ülkelerin başında Libya geliyor. Libya’daki Müslüman Kardeşler müdahaleyi reddederken hasımları sonuçtan mutlu gözüküyor.
Daha genel çerçevede 26 Temmuz müdahalesi siyasal İslam’ın iktidar deneyiminde önemsenen bir sayfayı çeviriyor.
El Nahda’nın reaksiyonunu hudutlu tutması, Said’in de ölçülü kalması bu sayfanın büsbütün kapanmasını önleyebilir.
El Nahda, birinci günden pragmatizmini bu dönemeç için de koruyabileceğini hissettirdi.