Bedel Akal
Rusya’nın Ukrayna sonuna yaptığı askeri yığınak, Batılı ülkeler ile Rusya içinde tansiyonu tırmandırdı.
Washington, Rusya’nın atılımlarını “Avrupa’nın karşı karşıya bulunduğu en büyük güvenlik tehdidi” olarak nitelendirirken, Rusya’nın Ukrayna topraklarını işgal etmesi halinde “ABD’nin Avrupalı müttefikleriyle harekete geçmeye, tereddütsüz bir biçimde karşılık vermeye hazır olduklarını” duyurdu.
Rusya tansiyondan Ukrayna’yı sorumlu tutarken, gözler hem Moskova birebir vakitte Kiev ile yakın bağlantıları bulunan, NATO üyesi Türkiye’ye çevrilmiş durumda.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bölgede savaş istemediklerini söyleyerek, tansiyonun düşürülmesine katkıda bulunmak için taraflar içinde arabuluculuk yapmayı önerdi.
Teklif Kremlin tarafınca sıcak karşılanmasa da, Rusya’nın Türkiye’nin tekliflerine kapıyı tümüyle kapatmaması da dikkat çekiyor.
Rusya ile SİHA tansiyonu
Rusya Ukrayna’yı Türkiye’den satın aldığı gelişmişsilahlı insansız hava araçlarını (SİHA) Rusya yanlısı güçlere karşı kullanarak “provokatif hareketlere girişmekle” suçlarken, Ankara’yı da “Ukrayna’nın militarist hislerini teşvik edecek adımlardan kaçınma”, “izlenen siyasetleri gözden geçirme” ikazında bulunuyor.
Siyasi gözlemciler Türkiye’nin Ukrayna’ya silah satmasının Rusya’da rahatsızlık yarattığını belirtmekle birlikte, Kremlin’in Ankara ile diyaloğunda “dikkatli ve dengeli” bir siyaset izlediğine işaret ediyorlar.
Bunda, Türkiye’nin Karadeniz’e kıyısı bulunan en büyük NATO ülkesi olması, buna karşın ABD’nin bölgedeki askeri varlığını artırma planlarına soğuk bakmasının da tesirli olduğu belirtiliyor.
Moskova’nın NATO kaygısı
Rusya Milletlerarası Bağlantılar Kurulu uzmanı Timur Ahmetov, Rusya’nın şiddetle karşı çıktığı hususun Ukrayna’nın NATO’ya üye olması olduğunu belirterek, Türkiye ile Ukrayna içindeki savunma sanayi işbirliğinin bu maksada yönelmemesi durumunda, Moskova açısından fazlaca da büyük sorun teşkil etmeyeceğini söylemiş oldu.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Ahmetov, “Eğer Türkiye ile Ukrayna içinde savunma sanayi alanındaki işbirliği, Ukrayna’yı NATO’ya, NATO standartlarına yakınlaştırma, bağımsız savunma yetkinliğini güçlendirme maksadı olmadan yürütülürse, Rusya’nın buna epeyce şiddetli bir biçimde karşı çıkacağını düşünmüyorum” dedi.
Türkiye, son senelerda Ukrayna ile geliştirdiği savunma sanayi işbirliği çerçevesinde, bilhassa Ukrayna’nın SİHA motorları, tank motorları üretimindeki teknolojisinden yararlanmayı umut ediyor.
Rusya Ankara’nın önerisi için ne diyor?
Ukrayna ile işbirliğinin üçüncü ülkelere karşı olmadığını savunan Erdoğan, hem Ukrayna hem Rusya ile düzgün bağlara sahip olduklarını, bölgede artan tansiyonun düşürülmesini sağlamak için kolaylaştırıcı bir rol üstlenebileceklerini söylese de Rusya’dan gelen iletiler Kremlin’in buna sıcak bakmadığını gösteriyor.
Rusya, Türkiye bu bahiste bir gayret gösterecekse, bunun Ukrayna idaresi üzerinde tesirini kullanmak ve Minsk mutabakatı kararlarını uygulatmak üzerine olması gerektiğini savunuyor.
Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov, gazetecilerin Erdoğan’ın teklifiyle ilgili sorusuna verdiği cevapta sözcüklerini ihtimamla seçerek, “Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kiev üstündeki tesirini, onları Minsk tedbirler paketi, Paris mutabakatı kararlarına uymaya ikna etmek için kullanırsa, bu çok olağan ki memnuniyet yaratır” dedi.
Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Aleksey Yerhov da NTV kanalında yaptığı açıklamada, ihtilafın Ukrayna hükümeti ile ülkenin doğusundaki kümeler içinde olduğunu, Rusya’nın bu çatışmanın tarafı olmadığını savunarak Türkiye’nin arabuluculuk teklifinin uygulanabilir olmadığını söylemiş oldu.
birebir vakitte Yerhov’un, “Türkiye’nin tansiyonun düşürülmesine katkıda bulunma isteği takdire şayandır ve minnettarız” demesi dikkat çekti.
Uzmanlara bakılırsa, Türkiye’nin NATO üyesi bulunmasına karşın Batı ile Rusya içinde tırmanan tansiyonda açıkça taraf tutmaması Moskova’yı mutlu ediyor.
Rus uzman Ahmetov, “Türkiye’nin NATO ülkesi olarak bu biçimde davranması Rusya’yı sevindiriyor olmalı. Yani NATO nezdinde alternatif, hatta birbirine karşıt düşen yaklaşımların oluşması Rusya için olumlu bir gelişme” dedi.
Biden, Erdoğan’ı dışlıyor mu?
Ankara’nın bu tavrı Batılı başşehirler tarafınca da dikkatle izleniyor. ABD Lideri Joe Biden, Rusya’nın askeri hareketliliğinin artmasının akabinde ağır bir diplomasi başlatırken, Avrupalı müttefikleriyle bir dizi telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelinski’yi arayarak, ABD’nin Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve egemenliğine taahhüdünü bir dahaleyen Biden, Rusya’nın yeni bir askeri müdahalesi halinde “ABD ve Avrupalı müttefiklerinin, kuvvetli ekonomik yaptırımlar ve öbür tedbirler ile karşılık vereceğini” söylemiş oldu.
Biden, Putin’le yaptığı görüntü konferans görüşmesi öncesinde Almanya, İngiltere, Fransa ve İtalya başkanlarıyla görüş alışverişinde bulundu. Amerikan Lideri, Putin’le görüşmesinin akabinde bir daha Avrupalı müttefikleriyle telefonda görüşerek onları bilgilendirdi ve durum değerlendirmesi yaptı.
Biden’ın NATO müttefikleriyle yaptığı bu görüşmelerine, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı dahil etmemesi dikkatlerden kaçmadı.
Almanya’nın saygın niyet kuruluşlarından Bilim ve Siyaset Vakfı (SWP) bünyesinde çalışmalarını sürdüren Kadri Taştan bunun fazlaca da şaşırtan olmadığı görüşünde.
Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi (CATS) uzmanlarından olan Taştan, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, “Joe Biden’ın ABD başkanlığını üstlenmesinden bu yana Cumhurbaşkanı Erdoğan’a takındığı tavır dikkate alındığında Ukrayna konusundaki istişarelere Türkiye’yi dahil etmemesi epey şaşırtan değil” dedi.
Washington-Ankara sınırında inanç buhranı
Biden Yönetimi’nin, Türkiye’yi ötekileştirecek, alakaları daha da kötüleştirecek bir yaklaşımdan uzak durduğunu ancak hem de sıcak bir hal da sergilemediğine işaret eden Taştan, “Biden Demokrasi Doruğu düzenliyor lakin NATO’nun en kıymetli askeri güçlerinden biri olan Türkiye buna davetli değil. Bu da aslına bakarsanız Türkiye ile ilgili algısını, ne çerçevede çalışmak istediğinin de biraz özeti gibi” görüşünü kaydetti.
Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı ve ABD’nin yaptırım uygulamasına yol açan S-400 füze savunma sistemi kaynaklı inanç buhranının kısa vadede tahlile kavuşturulmasının güç olduğunu söyleyen Kadri Taştan, “AB’de olduğu üzere ABD’de de, Türkiye’deki seçimleri bekleme eğilimi olduğu, ‘bekle gore’ stratejisi izlendiği görülebiliyor. Gözlemleyebildiğimiz, tarafların bu müddet zarfında, ilgilerin daha da büyük hasar almasının önlenmesine odaklandıkları” formunda konuştu.
CATS uzmanı ayrıyeten Ukrayna tansiyonunda NATO’nun bir askeri cevap verme seçeceğinin gündemde olmadığını, ekonomik yaptırımlardan sözedildiğini hatırlattı, “Burada da Türkiye’den pek bir beklenti yok. Asıl, AB’den Rusya’ya darbe vurması beklenen yaptırımlar bekleniyor. Asıl vurgu da Kuzey Akım 2 ile Almanya… Lakin tansiyonun daha da tırmanması halinde Batılı müttefikleri Türkiye’den tavrını netleştirmesini isteyebilir” dedi.
Jeopolitik dengeleme arayışı mı?
Pekala Ankara’nın, Rusya-Ukrayna tansiyonunda öbür NATO ülkelerinden farklı bir tavır sergilemesi ne manaya geliyor?
Taştan, bu soruyu yanıtlarken Türkiye’nin aslında hayli uzun yıllardır Karadeniz konusunda bir istikrar siyaseti izlediğini söylemiş oldu ve şu biçimde devam etti:
“Son senelerda Türkiye’nin Batı’dan koptuğu, Rusya’ya yakınlaştığı tezleri gündem oluşturuyor. Fakat aslında Türkiye’nin klasik Karadeniz dış siyaseti, aslına bakarsan ABD’yi, NATO’yu Karadeniz’e fazlaca fazla sokmamayı, bölgesel işbirliğini evvelandirmeyi öngörüyordu… Rusya Karadeniz’de gitgide dominant bir güce dönüşmüş olsa da Türkiye’nin bu bağlamdaki siyasetinde epey önemli bir değişiklik olmadı. Bir de şunu gözardı etmemek gerekir. Türkiye’nin evvelari güneye kaydı…”
Türkiye’nin, Batı-Rusya istikrarında birini başkasına karşı dengelemeye çalışırken başka taraftan Ukrayna’yı uzun periyotlu bir ekonomik partner olarak da gördüğünü söyleyen Kadri Taştan, SİHA’lar başta olmak üzere savunma sanayi alanındaki işbirliğinin ayrıyeten bu bağlamda kıymetlendirilmesi gerektiğini kaydetti.
Rusya’nın Ukrayna sonuna yaptığı askeri yığınak, Batılı ülkeler ile Rusya içinde tansiyonu tırmandırdı.
Washington, Rusya’nın atılımlarını “Avrupa’nın karşı karşıya bulunduğu en büyük güvenlik tehdidi” olarak nitelendirirken, Rusya’nın Ukrayna topraklarını işgal etmesi halinde “ABD’nin Avrupalı müttefikleriyle harekete geçmeye, tereddütsüz bir biçimde karşılık vermeye hazır olduklarını” duyurdu.
Rusya tansiyondan Ukrayna’yı sorumlu tutarken, gözler hem Moskova birebir vakitte Kiev ile yakın bağlantıları bulunan, NATO üyesi Türkiye’ye çevrilmiş durumda.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bölgede savaş istemediklerini söyleyerek, tansiyonun düşürülmesine katkıda bulunmak için taraflar içinde arabuluculuk yapmayı önerdi.
Teklif Kremlin tarafınca sıcak karşılanmasa da, Rusya’nın Türkiye’nin tekliflerine kapıyı tümüyle kapatmaması da dikkat çekiyor.
Rusya ile SİHA tansiyonu
Rusya Ukrayna’yı Türkiye’den satın aldığı gelişmişsilahlı insansız hava araçlarını (SİHA) Rusya yanlısı güçlere karşı kullanarak “provokatif hareketlere girişmekle” suçlarken, Ankara’yı da “Ukrayna’nın militarist hislerini teşvik edecek adımlardan kaçınma”, “izlenen siyasetleri gözden geçirme” ikazında bulunuyor.
Siyasi gözlemciler Türkiye’nin Ukrayna’ya silah satmasının Rusya’da rahatsızlık yarattığını belirtmekle birlikte, Kremlin’in Ankara ile diyaloğunda “dikkatli ve dengeli” bir siyaset izlediğine işaret ediyorlar.
Bunda, Türkiye’nin Karadeniz’e kıyısı bulunan en büyük NATO ülkesi olması, buna karşın ABD’nin bölgedeki askeri varlığını artırma planlarına soğuk bakmasının da tesirli olduğu belirtiliyor.
Moskova’nın NATO kaygısı
Rusya Milletlerarası Bağlantılar Kurulu uzmanı Timur Ahmetov, Rusya’nın şiddetle karşı çıktığı hususun Ukrayna’nın NATO’ya üye olması olduğunu belirterek, Türkiye ile Ukrayna içindeki savunma sanayi işbirliğinin bu maksada yönelmemesi durumunda, Moskova açısından fazlaca da büyük sorun teşkil etmeyeceğini söylemiş oldu.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Ahmetov, “Eğer Türkiye ile Ukrayna içinde savunma sanayi alanındaki işbirliği, Ukrayna’yı NATO’ya, NATO standartlarına yakınlaştırma, bağımsız savunma yetkinliğini güçlendirme maksadı olmadan yürütülürse, Rusya’nın buna epeyce şiddetli bir biçimde karşı çıkacağını düşünmüyorum” dedi.
Türkiye, son senelerda Ukrayna ile geliştirdiği savunma sanayi işbirliği çerçevesinde, bilhassa Ukrayna’nın SİHA motorları, tank motorları üretimindeki teknolojisinden yararlanmayı umut ediyor.
Rusya Ankara’nın önerisi için ne diyor?
Ukrayna ile işbirliğinin üçüncü ülkelere karşı olmadığını savunan Erdoğan, hem Ukrayna hem Rusya ile düzgün bağlara sahip olduklarını, bölgede artan tansiyonun düşürülmesini sağlamak için kolaylaştırıcı bir rol üstlenebileceklerini söylese de Rusya’dan gelen iletiler Kremlin’in buna sıcak bakmadığını gösteriyor.
Rusya, Türkiye bu bahiste bir gayret gösterecekse, bunun Ukrayna idaresi üzerinde tesirini kullanmak ve Minsk mutabakatı kararlarını uygulatmak üzerine olması gerektiğini savunuyor.
Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov, gazetecilerin Erdoğan’ın teklifiyle ilgili sorusuna verdiği cevapta sözcüklerini ihtimamla seçerek, “Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kiev üstündeki tesirini, onları Minsk tedbirler paketi, Paris mutabakatı kararlarına uymaya ikna etmek için kullanırsa, bu çok olağan ki memnuniyet yaratır” dedi.
Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Aleksey Yerhov da NTV kanalında yaptığı açıklamada, ihtilafın Ukrayna hükümeti ile ülkenin doğusundaki kümeler içinde olduğunu, Rusya’nın bu çatışmanın tarafı olmadığını savunarak Türkiye’nin arabuluculuk teklifinin uygulanabilir olmadığını söylemiş oldu.
birebir vakitte Yerhov’un, “Türkiye’nin tansiyonun düşürülmesine katkıda bulunma isteği takdire şayandır ve minnettarız” demesi dikkat çekti.
Uzmanlara bakılırsa, Türkiye’nin NATO üyesi bulunmasına karşın Batı ile Rusya içinde tırmanan tansiyonda açıkça taraf tutmaması Moskova’yı mutlu ediyor.
Rus uzman Ahmetov, “Türkiye’nin NATO ülkesi olarak bu biçimde davranması Rusya’yı sevindiriyor olmalı. Yani NATO nezdinde alternatif, hatta birbirine karşıt düşen yaklaşımların oluşması Rusya için olumlu bir gelişme” dedi.
Biden, Erdoğan’ı dışlıyor mu?
Ankara’nın bu tavrı Batılı başşehirler tarafınca da dikkatle izleniyor. ABD Lideri Joe Biden, Rusya’nın askeri hareketliliğinin artmasının akabinde ağır bir diplomasi başlatırken, Avrupalı müttefikleriyle bir dizi telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelinski’yi arayarak, ABD’nin Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve egemenliğine taahhüdünü bir dahaleyen Biden, Rusya’nın yeni bir askeri müdahalesi halinde “ABD ve Avrupalı müttefiklerinin, kuvvetli ekonomik yaptırımlar ve öbür tedbirler ile karşılık vereceğini” söylemiş oldu.
Biden, Putin’le yaptığı görüntü konferans görüşmesi öncesinde Almanya, İngiltere, Fransa ve İtalya başkanlarıyla görüş alışverişinde bulundu. Amerikan Lideri, Putin’le görüşmesinin akabinde bir daha Avrupalı müttefikleriyle telefonda görüşerek onları bilgilendirdi ve durum değerlendirmesi yaptı.
Biden’ın NATO müttefikleriyle yaptığı bu görüşmelerine, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı dahil etmemesi dikkatlerden kaçmadı.
Almanya’nın saygın niyet kuruluşlarından Bilim ve Siyaset Vakfı (SWP) bünyesinde çalışmalarını sürdüren Kadri Taştan bunun fazlaca da şaşırtan olmadığı görüşünde.
Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi (CATS) uzmanlarından olan Taştan, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, “Joe Biden’ın ABD başkanlığını üstlenmesinden bu yana Cumhurbaşkanı Erdoğan’a takındığı tavır dikkate alındığında Ukrayna konusundaki istişarelere Türkiye’yi dahil etmemesi epey şaşırtan değil” dedi.
Washington-Ankara sınırında inanç buhranı
Biden Yönetimi’nin, Türkiye’yi ötekileştirecek, alakaları daha da kötüleştirecek bir yaklaşımdan uzak durduğunu ancak hem de sıcak bir hal da sergilemediğine işaret eden Taştan, “Biden Demokrasi Doruğu düzenliyor lakin NATO’nun en kıymetli askeri güçlerinden biri olan Türkiye buna davetli değil. Bu da aslına bakarsanız Türkiye ile ilgili algısını, ne çerçevede çalışmak istediğinin de biraz özeti gibi” görüşünü kaydetti.
Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı ve ABD’nin yaptırım uygulamasına yol açan S-400 füze savunma sistemi kaynaklı inanç buhranının kısa vadede tahlile kavuşturulmasının güç olduğunu söyleyen Kadri Taştan, “AB’de olduğu üzere ABD’de de, Türkiye’deki seçimleri bekleme eğilimi olduğu, ‘bekle gore’ stratejisi izlendiği görülebiliyor. Gözlemleyebildiğimiz, tarafların bu müddet zarfında, ilgilerin daha da büyük hasar almasının önlenmesine odaklandıkları” formunda konuştu.
CATS uzmanı ayrıyeten Ukrayna tansiyonunda NATO’nun bir askeri cevap verme seçeceğinin gündemde olmadığını, ekonomik yaptırımlardan sözedildiğini hatırlattı, “Burada da Türkiye’den pek bir beklenti yok. Asıl, AB’den Rusya’ya darbe vurması beklenen yaptırımlar bekleniyor. Asıl vurgu da Kuzey Akım 2 ile Almanya… Lakin tansiyonun daha da tırmanması halinde Batılı müttefikleri Türkiye’den tavrını netleştirmesini isteyebilir” dedi.
Jeopolitik dengeleme arayışı mı?
Pekala Ankara’nın, Rusya-Ukrayna tansiyonunda öbür NATO ülkelerinden farklı bir tavır sergilemesi ne manaya geliyor?
Taştan, bu soruyu yanıtlarken Türkiye’nin aslında hayli uzun yıllardır Karadeniz konusunda bir istikrar siyaseti izlediğini söylemiş oldu ve şu biçimde devam etti:
“Son senelerda Türkiye’nin Batı’dan koptuğu, Rusya’ya yakınlaştığı tezleri gündem oluşturuyor. Fakat aslında Türkiye’nin klasik Karadeniz dış siyaseti, aslına bakarsan ABD’yi, NATO’yu Karadeniz’e fazlaca fazla sokmamayı, bölgesel işbirliğini evvelandirmeyi öngörüyordu… Rusya Karadeniz’de gitgide dominant bir güce dönüşmüş olsa da Türkiye’nin bu bağlamdaki siyasetinde epey önemli bir değişiklik olmadı. Bir de şunu gözardı etmemek gerekir. Türkiye’nin evvelari güneye kaydı…”
Türkiye’nin, Batı-Rusya istikrarında birini başkasına karşı dengelemeye çalışırken başka taraftan Ukrayna’yı uzun periyotlu bir ekonomik partner olarak da gördüğünü söyleyen Kadri Taştan, SİHA’lar başta olmak üzere savunma sanayi alanındaki işbirliğinin ayrıyeten bu bağlamda kıymetlendirilmesi gerektiğini kaydetti.